De foto’s komen van de promotionele pagina’s van een uitgeverij. Die pagina’s barsten van de recensentenquotes en ander juichend proza, ze bevatten You Tubefilmpjes, biografische informatie en steevast een minuscuul fotootje. Het laatste zonder vermelding van een fotograaf.
De uitgeverij geeft onder meer debuten uit. Nooit is het uitgeversrisico zo groot als bij een debuut. Op de meeste debuten lijdt een uitgever verlies. De meeste debuten krijgen nauwelijks kritische aandacht. Om die reden begint Hans Vervoort een website waarop alleen debuten besproken worden. Hij recruteert recensenten van allerlei slag. Bij die recensie plaatst hij de minuscule fotootjes die op de promotionele pagina’s van de uitgeverij te vinden zijn. Een debutant krijgt een gezicht.
Een fotografe vindt een van haar anoniem gepubliceerde fotootjes op Vervoorts website. Ze verzoekt de foto weg te halen. Er wordt inbreuk gemaakt op haar auteursrecht. Aan dat verzoek wordt voldaan. Een paar maanden later vindt ziet ze andere, niet minder anoniem gepubliceerde fotootjes op dezelfde website. Weer benadert ze Vervoort. Die schrijft sarcastisch terug, de fotografe is in haar wiek geschoten en stuurt een rekening van 968 euro. Vervoort betaalt en treedt met het verhaal in de openbaarheid. Hij heft zijn recensiesite op.
Fotografe Quintalle Nix maakt foto’s voor een opdrachtgever. Met welke van haar acties heeft ze het belang van haar opdrachtgever gediend? Toen zij Vervoort vriendelijk vroeg de foto’s weg te halen? Toen ze zich stoorde aan zijn sarcastische toon en om die reden een gepeperde rekening stuurde? Toen Vervoort, sukkelig genoeg, de rekening betaalde, in de openbaarheid trad en ze hem betitelde als een ‘bad loser’?
Ik kan het niet anders zien dan zo. Een recensent bespreekt een debuut dat weinig aandacht krijgt. Hij wordt afgestraft door iemand die met al haar acties alleen maar afbreuk doet aan het doel waarvoor ze is ingehuurd. Een recensie moet zonder illustratiemateriaal verschijnen. Een recensent krijgt de pest in. Een recensiesite verdwijnt. De fotograaf beroept zich op regels en presenteert zich als slachtoffer. Het is een visie die hier en hier door menigeen wordt gedeeld.
Maar de echte slachtoffers zijn een uitgeverij die een bedrijfsrisico loopt en de stommiteit begaat een fotograaf te charteren die aan het doel van de opdracht geen enkele boodschap heeft. Het zijn de recensenten die zonder enig honorarium aandacht vragen voor een boek en tijd moeten steken in bureaucratische rompslomp. Het zijn de lezers die graag willen weten wat voor hen de moeite waard zou kunnen zijn. Het is de schrijver die het boek schrijft dat iets kan betekenen voor een lezer.
Je lijkt te suggereren dat Quintalle Nix het stelen van haar foto's (waar ze waarschijnlijk van moet leven) maar moet tolereren ten dienste van de literatuur. Dat lijkt me niet haar taak. De uitgeverij heeft haar betaald om de foto's zelf te mogen gebruiken, maar heeft kennelijk verzuimd het auteursrecht af te kopen. Ik vind het nog behoorlijk coulant dat Nix niet meteen de eerste keer een rekening heeft gestuurd, maar pas nadat Vervoort opnieuw de fout in ging.
Als je (online) publiceren serieus neemt, moet je ook juridische zaken als auteursrecht serieus nemen. Dat heeft Vervoort niet gedaan. Hij heeft kennelijk zonder enige navraag gewoon aangenomen dat hij de foto's mocht gebruiken. Nu moet hij op de blaren zitten. Erg vervelend voor hem, maar dat vervolgens de fotograaf (die volledig in haar recht staat) de zwartepiet probeert toe te schuiven, is de omgekeerde wereld.
De site kan prima zonder foto's. Waarom hij nu offline is ontgaat me.
Iedereen moet constant van alles leven. Geen argument dat de fotografe in een bijzondere positie brengt.
Stelen van haar foto's? Grote woorden voor de condities waaronder de foto's op de site van de uitgeverij werden gepubliceerd.
Recht en rechtvaardigheid zijn twee verschillende dingen. Als we een rechtsvaardigheidsnorm loslaten op deze kwestie en prestatie gaan koppelen aan beloning, dan zie ik een groot verschil tussen de in mijn laatste alinea genoemden en deze fotografe.
Het echte probleem is ons auteursrecht, dat de fotografe in staat stelt zulke toch enigszins potsierlijke rekeningen te sturen. We zouden hergebruik voor niet-commerciële doeleinden van reeds gepubliceerd materiaal moeten legaliseren.
Hm, er zijn twee partijen in dit verhaal, en beide partijen hebben volgens mij een fout gemaakt.
– Vervoort, door foto's zonder meer over te nemen zonder na te gaan hoe het zit met auteursrecht. Het is niet omdat foto's online staan, dat ze gratis te gebruiken zijn. Hij had op zijn minst bij de uitgeverij moeten informeren waar die foto's vandaan kwamen en vragen of hij ze kon overnemen, en nog beter, ineens naar de fotograaf op zoek moeten gaan. Toen de fotografe hem vroeg die ene foto te verwijderen, had hij zelf ineens kunnen informeren naar die andere, en misschien tot een overeenkomst kunnen komen, met wederzijds respect voor elkaars werk. En anders de auteurs zelf naar een foto kunnen vragen. Freelance fotografen moeten ook leven van hun werk, en dat is sinds de digitalisering van de fotografie niet zo eenvoudig.
– De fotografe zelf ook, door ten eerste geen duidelijke afspraken te maken rond het auteursrecht van de foto's op de website van de uitgever, en ten tweede zo kregelig op Vervoort te reageren. Ze had beter, opnieuw in een sfeer van wederzijds respect, bijvoorbeeld voorgesteld om haar naam als fotografe bij die fotootjes te vermelden. Of haar foto's zelf beter afschermen voor hergebruik. Door Vervoort aan te pakken, mikt ze eigenlijk op de verkeerde persoon, want dat was niet haar opdrachtgever. Dat was namelijk de uitgeverij, die heel laks met de beveiliging van haar foto's is omgesprongen.
Wederzijds respect en duidelijkheid rond de auteurs- en gebruiksrechten, dat lijkt me hier vooral te ontbreken. En dat is vrij cruciaal.
Persoonlijk ben ik altijd heel voorzichtig als ik foto's gebruik. Ik maak ze liefst zelf, en als dat niet gaat, dan ga ik altijd eerst na hoe het zit met gebruiksrechten van foto's. Staat er nergens expliciet dat ze vrij zijn voor gebruik, dan blijf ik ervan af.
Ik vind het zo raar dat heel veel mensen zich als een dolle drukmaken over de eigen beroepsgroep (in casu schrijvers/debutanten) en de rechten van de beoefenaars van andere disciplines (in casu fotografen) afwimpelen als lastig en onterecht. Wat een volslagen idiote column is dit zeg! En de drukker van die debuten dan, die waagde het ook een factuur te sturen! Wist hij niet dat de uitgever vaak verlies lijdt op debuten? Waarom deed de vormgever zijn werk eigenlijk niet gratis? Daar zijn wij de échte slachtoffers van! En de redacteurs,moeten die arme debutanten toch ook steunen? En in plaats daarvan laten zij zich conform de CAO dertig zilverlingen uitkeren! Uitgevers lopen een enorm risicio met die debuten! Besefen ze dat wel?
En dan willen fotografen, hostingbedrijven, vormgevers en dat soort lui van recensiewebsites er nog aan verdienen ook! Stel dat ik toestemming geef om een kort verhaal op een literaire website te laten publiceren. Moet ik het dan ook goedvinden dat een andere website dat zonder bronvermelding, zonder betaling, zomaar overneemt? En als ik dan ga klagen, krijg ik dan ook te horen dat dat in het belang van het korte verhaal in het algemeen is? Nee hè?
Sorry hoor, ik weet wel dat bovenstaande vergelijkingen gedeeltelijk mank gaan, maar wat een gelul zeg. En dan wuift dhr de jager het gewoon even weg dat die Vervoort niet eens zijn best heeft gedaan om toestemming te krijgen en bovendien als een onbeschofte kleuter correspondeert? Dat hij wist dat een fotograaf er bezwaar tegen maakte en toch gewoon foto's van dezelfde website bleef plukken? En dat hij vervolgens op internet om zich heen begint te meppen?
Sorry voor mijn rare toon in het vorige stukje. Wat ik bedoel is dit; het zou natuurlijk mooi zijn als iedereen de verheffing van de letterkunde hoog in het vaandel heeft staan, maar net als schrijvers verkopen fotografen hun werk onder voorwaarden. Dat is soms misschien vervelend, maar het is nou eenmaal zo.
Op tzum.info las ik het weerwoord van mevrouw Nix, en daaruit leidde ik af dat zij redelijk lijkt te hebben gehandeld. Die gepeperde rekening kwam pas na waarschuwingen, aanmaningen en hoogst kinderachtige reacties van dhr. Vervoort.
Online foto's zijn helaas niet te beschermen. Mensen kunnen ze altijd kopiëren, desnoods door gewoon printscreen te drukken.
Misschien was het duidelijker geweest als de uitgeverij onder elke foto iets als "Copyright © Quintalle Nix. Alle rechten voorbehouden." had gezet, maar juridisch heeft zo'n vermelding geen enkele waarde en is dat ook zeker niet verplicht.
Je kennelijke veronderstelling dat de fotograaf niet betaald hoeft te krijgen omdat de recensenten ook niet betaald krijgen is absurd.
Volgens diezelfde redenatie mag ik alle gerecenseerde debuten ook integraal online zetten of herdrukken en verspreiden, zo lang ik er maar niets aan verdien.
Mevrouw Nix noemt op haar website Nieuw Amsterdam als een opdrachtgever. Met haar acties heeft ze, volgens mij, op geen enkel moment in het belang van haar opdrachtgever gehandeld. Dat belang lijkt voor haar ook geen criterium te zijn. Ze staat in haar recht en beroept zich op regels. Dat kun je doen. Je kunt misschien ook iets anders doen.
Zie de reactie hieronder bij 12.21
Wat betreft 'het belang van de opdrachtgever' het volgende: ongetwijfeld heeft de uitgever de mogelijkheid gehad om het recht te kopen de foto te verspreiden: dat hebben ze voor de foto's in kwestie niet gedaan. Voor andere foto's wel: zie de 'pers'-sectie op de website.. Bij de foto's waar het nu om gaat hebben ze een lagere prijs betaald voor een licentie om de foto alleen op hun eigen website te mogen gebruiken. En nu vindt u dat voor dat prijsverschil mevrouw Nix zonder morren moet opdraaien?
De kwestie van het je al dan niet beroepen op 'regels' vind ik een beetje een dooddoener. Iedereen beroept zich continu op regels. U ook. En uw impliciete aanname is dat voor mevrouw Nix het belang van de uitgeverij (en van de vergroting van de aandacht voor debuten) moet prevaleren boven haar eigen belang. Dat is net zoiets als dat een schrijver zijn debuut gratis zou afstaan aan een uitgever, maar die regel gaat volgens u alleen op voor fotografen, geloof ik.
Ik kan mij een post hier op NederL van een tijdje terug herinneren, waarin Marc van Oostendorp zich er (terecht) over beklaagde dat een andere website zijn columns ongevraagd, en zonder vergoeding, had overgenomen. Had die andere site dan ook kunnen verwijzen naar het 'hogere' belang van de verspreiding van de taalkunde, en had u dan ook gezegd dat ze alle recht hadden om de stukjes op hun site te plaatsen?
Dat de uitgever de gevolgen niet heeft overzien, lijkt me duidelijk. Dat iemand anders dan de uitgever daarvan de dupe moet zijn, vind ik minder duidelijk. Het fotootje werd geplaatst in een promotionele context. Een uitgever vraagt om aandacht. Een recensent geeft die aandacht en krijgt sommaties aan zijn broek van een derde.
De promotionele context maakt de zaak niet te vergelijken met die van Marc. Daar ging het om een ondertekend artikel dat opeens op een concurrerende website te vinden was.
En ten slotte, waar het gelijk en het recht ook mogen liggen. Als ik een auteur was bij Nieuw Amsterdam, zou ik wel twee keer nadenken voordat ik me door mevrouw Nix liet fotograferen. Dat doet een auteur ter wille van de publiciteit. Als erop aan komt, verricht mevouw Nix handelingen die nadelig uitpakken voor het boek en de geportretteerde. Die laatste wordt daar bovendien niet in gekend.
Dat klopt, het beschermen op zich is nauwelijks haalbaar (hoewel het wel mogelijk is foto's zo te beschermen dat ze niet downloadbaar zijn). Vandaar ook dat waarschijnlijk dat sommige fotografen zo lichtgeraakt reageren. Maar het had op zijn minst netjes geweest om dat copyright te vermelden, of ze meteen offline te halen en de auteurs zelf om een fotootje te vragen. Dan was deze zaak nooit zo op de spits gedreven. Jammer voor beide partijen.
Ik vind het trouwens een zwak argument, dat foto's online niet of moeilijk te beschermen zijn. Dat is hetzelfde als zeggen: 'uw huis is slecht beschermd omdat de sloten makkelijk open te breken zijn, dus u heeft het recht niet te klagen als er bij u wordt ingebroken'. Toch?
Ik blijf vinden dat mevrouw Nix pas in de fout gaat op het moment dat ze kortaf reageert, en niet omdat ze vraagt die foto's niet te gebruiken (of ervoor te betalen). Het is haar job, fotograferen, dus mag ze ervoor betaald worden. En ze mag gerust eisen dat de foto's alleen gebruikt worden volgens de afspraken die vooraf gemaakt zijn. Ze heeft zich alleen tegen de verkeerde persoon gericht, ze had haar opdrachtgever erop moeten wijzen dat haar foto's onterecht zijn gedownload en hergebruikt. Maar de heer Vervoort gaat (zoals ik overigens ook al eerder heb gemeld) niet volledig vrijuit. Er waren een hoop andere oplossingen mogelijk dan zo te reageren op de fotografe.
Als ik een portretfoto van mij laat maken, dan zorg ik gewoon dat vanaf het begin duidelijk is bij wie de rechten liggen en waarvoor de foto gebruikt mag worden. Ik heb onlangs overigens (privé-)portretfoto's laten maken. De fotografe is betaald, ze heeft ons een DVD met de foto's bezorgd en wij doen ermee wat we willen. Zijzelf mag die niet gebruiken voor eigen doeleinden zonder ons het te vragen. Voila, da's ten minste duidelijk.
Volgens mij zijn we het eens over wat er had moeten gebeuren.
Ik vind wel dat Nix' handelwijze fikse kwalificaties verdient. Uit irritatie stuurt ze een rekening. Die rekening heeft niet betrekking op foto's van dierentuinaapjes. Auteurs hebben zich in goed vertrouwen laten fotograferen ter wille van een doel. Dat doel wordt uit het oog verloren – sterker, belangen worden geschaad. Dat gebeurt achter de rug van de betrokkenen om en het wordt pas bekend als Vervoort in de openbaarheid treedt. Hoe onhandig Vervoort ook heeft geopereerd: het is aan de fotograaf om het vertrouwen van haar cliënten niet te beschamen.
De hoge toon waarop zij en anderen, hier en elders, meteen over 'recht' en 'regels' beginnen, getuigt wat mij betreft niet van al te veel sociale intelligentie.
Als ik na al het bovenstaande nog mag reageren: ik ging er van uit dat uitgevers de rechten van de 'publiciteitsfoto's' van hun auteurs hadden afgekocht van de fotograaf. Wat heeft het voor zin publiciteitsfoto's te laten maken als je die niet mag overnemen bij publiciteit voor die auteur?
Als schrijver (ik debuteerde zelf in 1971) was ik niet anders gewend dan dat uitgevers de publiciteitsrechten overnamen van hun fotografen. Maar tijdens zijn veranderd.
Toch ging het twee jaar lang goed met de website http://www.literairedebuten.nl. We namen we 110 auteursfoto's over van de uitgeverijwebsites en kregen geen enkel commentaar. Ook niet als we de uitgevers berichtten dat er een recensie op onze website stond (met uiteraard die auteursfoto). Dat bevestigde ons in de overtuiging dat we goed zaten. Het klinkt nogal makkelijk te schrijven dat je – voordat je een portret gebruikt – alle moeite moet doen om te achterhalen of daar nog rechten op zitten. Maar in de praktijk valt dat hard tegen: uitgeverijen reageren traag en bij auteursfoto's staat zelden de naam van de fotograaf. Dus kozen we voor de aanname dat het overnemen van die publiciteitsfoto's toegestaan zou zijn. Mocht een fotograaf protesteren dan zouden we onmiddellijk de foto's eraf halen. Maar dat kwam maar één keer voor, bij fotografe Quintalle Nix in mei 2011 We haalden die foto weg, en ze nam daar genoegen mee. Maar in december 2012 ontdekte Quintalle Nix dat er opnieuw foto's van haar op onze website stonden. Drie ervan stonden geheel anoniem op de website van uitgeverij Nieuw Amsterdam, we hadden ze nooit overgenomen als haar naam erbij stond, haar bezwaar kennend. Zij was zelf de enige die kon weten dat ze van haar wearen! Nix eiste op hoge toon haar rechten, zond rekeningen die ik krankzinnig vond (250 euro per plaatje) en ik heb toen in mijn reactie uitgelegd dat onze website goedbedoeld was, dat niemand er een cent aan verdiende, dat de foto's inmiddels verwijderd waren. Dat ik niet begreep waarom ze haar naam niet bij haar foto's zette en dat ik erop rekende dat daarmee ook voor haar de kous af zou zijn. Ik was wel geprikkeld en kon helaas niet nalaten een grapje te maken over haar naam. Dat had ik niet moeten doen, maar eerlijk gezegd dacht ik met een schuilnaam te maken te hebben en als je Nix heet mag je toch wel énige tolerantie ontwikkelen tegenover reacties op die naam.
Intussen heb ik vele malen erkend dat het een misplaatste woordspeling was. Ik heb omdat ik naar het buitenland moest de 1000 euro uiteindelijk betaald, maar de lol was er wel goed af. De website is nu – uiteraard gratis – overgenomen door http://www.thepostonline.nl
Wie geinteresseerd is in het hele verhaal en alle correspondentie (ook mijn naamgrapje) kan die zien op http://www.hetleesgenootschap.nl
Jammer genoeg gaf Quintalle Nix geen toestemming om ook haar emails integraal te publiceren.
Uit de korte samenvattingen van die emails kan je zien dat er van de kant van de Fotografenbond (die alle brieven van Quintalle Nix schreef) geen enkele poging is gedaan de zaak minnelijk te schikken. Jammer, maar helaas. En ik ben er nog steeds heel boos over! Niet over haar standpunt dat ik haar auteursrecht overtrad. Quintalle Nix is een jonge fotografe en meende op haar strepen te moeten staan. Ik vond het nogal hoog van de toren geblazen en de rekening idioot, maar na contact met de uitgever begreep ik dat die inderdaad verzuimd hadden de rechten op de publiciteitsfoto's van haar over te nemen. Wel jammer, vonden ze zelf. Ik vind het krankzinnig dat de uitgevers het met hun zuinigheid zelfs niet kunnen opbrengen om de thumbnail-portretjes van hun debutanten vrij van rechten te maken. De levensduur van een debutentitel is tegenwoordig 3 maanden en in die tijd moet de schrijver enige bekendheid (ook visueel) zien te krijgen. Dat het sommigen lukt is een wonder!