Door Gaston Dorren
Dat het k-lied te slecht geschreven was om de tand des tijds te doorstaan, was meteen al duidelijk – al had ik ook weer niet verwacht dat het zó’n kort leven beschoren zou zijn. Maar bijna even tenenkrommend als het lied zelf was de manier waarop taaladviseur Wim Daniëls gisteravond bij Pauw en Witteman de zwaktes van de tekst wilde aantonen.
Hij begon – uiteraard – met de zin die binnen luttele uren landelijke beruchtheid verwierf, ‘de dag die je wist dat zou komen’. “Daar zitten acht fouten in”, aldus Daniëls. Want die, legde hij uit, moest waarvan zijn en achter dat moest nog hij. Dat is samen kennelijk acht; de andere zes fouten noemde hij althans niet.
Maar was die zin wel zo fout? Daniëls: “Een leerling op de lagere school zal zeggen: ‘Meester, dit moet niet zo.’” Tja, zelf dacht ik op de lagere school dat ‘Onze Vader die in de hemel zijt’ fout was, want dat moest ‘in de hemel is’ zijn. Maar het k-lied was geen kinderlied, had dat althans niet moeten zijn, dus misschien moeten we deze kwesties niet aan basisscholieren overlaten. Iemand als ‘taalprof’ Peter-Arno Coppen lijkt me een betere beoordelaar, en die zet (hier) uiteen hoe de zin in elkaar zit en waarom de zinsconstructie “zich op de rand van de taal bevindt”. Vervolgens laat hij zien dat de constructie in ieder geval sinds de achttiende eeuw wel vaker is gebruikt, en niet door haastige tekstdichters onder kennelijke invloed van het Engels, maar door literatoren van naam en faam.
Was de zin daarmee gered? Dat nou ook weer niet – die was reddeloos, dat stond buiten kijf. Maar om een heel andere reden: in dit lied vol simpel opgebouwde zinnen deed deze ene veel te ‘literair’ aan. Wat hier stond, was veel schandaliger en onvergeeflijker dan een taalfout: het was niet mooi.
En dat geldt voor bijna alle kritiek die Daniëls gisteren leverde. Hij vond dat ‘tot het waar geworden is’ zou moeten zijn: ‘tot het waarheid geworden is’, of ‘werkelijkheid’. Ook weer een smaakkwestie, en waarschijnlijk zou ‘tot het uitgekomen is’ een stuk fraaier zijn dan Daniëls’ suggesties. Op veel andere punten kon ik me in Daniëls’ smaak wél vinden – het was tenslotte een ondermaats lied dat terecht, net als ondermaatse vis, inmiddels teruggegooid is, en dan is het niet moeilijk om alle plekken aan te wijzen waar het niet aan de maat is: rondom.
Het ergste was dan ook niet dat Daniëls er een paar keer naast zat; het ergste was dat hij van begin tot eind (en ook weer, als een onsportieve winnaar, in zijn reactie op de terugtrekkingsbrief van componist Ewbank) op het verkeerde aambeeld hamerde, namelijk dat van de ‘taalfouten’. Was het soms een goede tekst geweest als de schrijvers correct gespeld hadden, louter onverhaspelde uitdrukkingen gebruikt en niets uit het Engels overgenomen? Welnee, de lage kwaliteit zat ’m in heel andere dingen: gebrek aan originaliteit, aan samenhang of zelfs maar aan begrijpelijkheid. Juist de prachtigste liedteksten daarentegen overtreden onbekommerd de taalregels. In het mooiste Nederlandse lied van de laatste tien jaar staan zinnen als ‘Kan iets frisser dan het fris is’ en ‘Zie de vogels naar hun nesten’, en het lied is niet desondanks mooi, het is mede daardóór mooi. En ik hoop van harte voor Wim Daniëls dat hij daarvan kan meegenieten.
Maar gerust ben ik er niet op. Want zelfs over de onschuldigste zinnen in het k-lied had hij wat te mekkeren. Bijvoorbeeld over ‘Ieder mens heeft een taak in dit leven’. Dat klopt namelijk niet, moet u weten, want psycholoog Erik Erikson heeft onze levenstaken geteld en het zijn er een stuk of acht. En de zin ‘Iedere stap die je zette die leidde naar hier’ vond evenmin genade: “Willem-Alexander heeft ook stappen gezet die niet direct leidden tot waar hij nu staat”. Zou Daniëls het concept ‘liedtekst’ wel kennen? Snappen dat dat een literair genre is, met zekere vrijheden? Of zou hij misschien denken dat Gers Pardoel écht op zijn fiets naar de maan wil? En dat Henny Vrienten toen hij 32 jaar werd echt sinds een dag of twee vlinders in zijn hoofd had?
Kortom: zoals ik Nederland een beter lied gun, zo had ik dit slechte lied een betere criticus gegund. Niet het type van de leraar Nederlands die er een rode pen per week doorheen jaagt, maar zo een waardoor je van literatuur gaat houden.
Helemaal mee eens. Het was flauw scoren op een manier waar ik me als mede-neerlandicus voor schaamde.
Goed verhaal! Dat had ik ook wel willen schrijven. Wim Daniëls hing in dat programma inderdaad meer de cabaretier uit dan de taalkundige. Het kwalijke daarvan was niet zozeer de humor, maar het feit dat veel mensen zijn boutade taalkundig serieus namen.
Ik ben benieuwd wat u hiervan vindt: http://www.youtube.com/watch?feature=player_embedded&v;=BJ2YY9iOEz0
Dank, en: precies. Als conference was het best aardig geweest, maar doordat hij een aantal punten duidelijk écht meende, leek hij zijn onzinnige-schuine-streep-humoristische commentaren net zo goed te menen. (En misschien meende hij ze zelfs een beetje; ik kende Daniëls vrijwel alleen van naam.) Hij bleef ergens halverwege schoolmeester en hofnar hangen, en zo werd ie een narrige schoolmeester.
(Boutade. Dat woord moet ik ook bij gelegenheid eens gebruiken. Even opzoeken of je het inderdaad met een oe uitspreekt.)
Heeft een veel lichtere toon, vind ik: die jongens wijzen niet frikkerig 'taalfouten' aan, maar maken zich vrolijk over een belabberde tekst. Doen ze wel geestig, vind ik.
Met uw laatste zin doet u Daniëls nog te veel, of de "leraar Nederlands die er een rode pen per week doorheen jaagt", te weinig eer. Die leraar (hoe "frikkerig" ook) mag dat, namelijk, en doet dat waar het hoort.
Als Wim Daniëls alle aspecten van het lied had moeten becommentariëren, had hij daar de hele uitzending van P&W; voor nodig gehad, denk ik. En wat maakt het uit: hij behandelt één aspect, een ander kan dan de rest onderuit halen, iemand die het meer vanuit de literaire kant benadert. Daar is vast ook heel veel van te zeggen. Wat dat betreft is het jammer dat het lied teruggetrokken is. Ik had me al op het schrijven mijn blog verheugd.
"In het mooiste Nederlandse lied van de laatste tien jaar staan zinnen als ‘Kan iets frisser dan het fris is’ en ‘Zie de vogels naar hun nesten’, en het lied is niet desondanks mooi, het is mede daardóór mooi. "
Zo is het.
blof maakt mooie tekst ….slechte teksten zeggen sommigen.. maar daar gaat het niet om…. die Pascal nogwat kan niet zingen
en dan twittert hij naar iemand die kraamverzorgster is dat hij ook wel een Chineze naakthond wil, doelend op de baby die zij op de arm heeft. natrappen kan hij. misschien krijgt hij voor het eerst negatieve kritiek?
Ben het erg eens met Gaston Dorren – zowel met zijn commentaar op de frikkerigheid van Daniëls en de risico's daarvan, als met zijn beoordeling van deze analyse van Kasper Jansen en Michiel Lieuwma. Die laatste is, anders dan die van Daniëls, ook taalkundig wel degelijk interessant, want ze maken goed duidelijk waar het kreupele van de tekst vandaan komt – meer dan eens suggereert het ene betekenis-element beweging en het andere in dezelfde zin stilstand, bijvoorbeeld.
Arie Verhagen, Leiden
Ik zie nu wat je bedoelt. Laten we het erop houden dat de venijnige kritiek die Ewbank ten deel is gevallen, niet het beste in hem naar boven heeft gebracht. Kan ik me best voorstellen. Al zakt hij zelfs die omstandigheden in aanmerking genomen hier toch wel door een ondergrens.
Ha Gaston, ik ben het van harte met je eens. Het lied vind ik een gruwel – dat zal je niet verbazen. Maar wat Daniëls doet, is in mijn ogen wel heel goedkoop. Zinnetje voor zinnetje bespottelijk maken. Daarmee zou je in theorie ook heel mooie dingen kapot kunnen maken, zoals het pareltje waarnaar jij verwijst. De liedkunst verdient een betere criticus.
Goede analyse Gaston. Daniels gedraagt zich als een hele nare betweterige man. Van de 10 issues die hij aanroert heeft hij er in 2 objectief gelijk, de rest zijn arbitraire standpunten die hij verkoopt als waarheden rijdend op die paar dingen die wel objectief juist zijn.
Indoctrinatie heet zoiets.
Makke schapen die zonder kritiek deze bullshit slikken vindt men natuurlijk alleen onder VARA kijkers.
Maar, André, doet u nu niet hetzelfde als wat u Daniëls verwijt: is uw standpunt over Vara-kijkers niet even 'arbitrair'?
Nee. Zoals Gaston laat zien zal kritisch denken leiden tot het afserveren van deze Daniels.
Echter, deze man wordt op handen gedragen door veel van de P&W; kijkers en de presentatoren zelf.
Daaruit kan je deduceren dat fans van deze nare man en zijn gedrag veel onder deze groep makke schapen te vinden is.
Dit is een logisch opgebouwd argument gestaafd met feiten en daardoor niet arbitrair.
Nou, ik wil niet op alle slakken zout leggen, maar uit uw redenering volgt eventueel dat 'veel van de P&W-kijkers; en de presentatoren zelf' makke schapen zijn. Maar uw bewering was (ook) dat mensen die niet naar de Vara kijken zich nooit aan zulke zonden zouden vergrijpen.
Dat klopt. Het was een hyperbool.
En inderdaad, u legt zout op slakken aangezien mijn bewering een diepere problematiek wil blootleggen. Een problematiek van mensen die zichzelf verschillig en intelligent vinden en verheven voelen alleen omdat zij een bepaalde dogmatische moraal erop na houden. Eng en gevaarlijk.
Maar goed, ik dwaal af.
Daar zit wat in. Al denk ik dat het voor een docent zelden verstandig is om een ingeleverde tekst helemaal rood te pennen, want dat demotiveert. Liever beginnen bij de ernstigste fouten. De minder ernstige komen aan de beurt als de ernstige verholpen zijn. Maar goed, dat is een andere discussie,
Ook ik heb me aan Daniëls geërgerd. Hij was zo druk bezig met zijn ambities om cabaretier te worden dat hij de taal 'n beetje is vergeten. Zo maakte hij ook bezwaar tegen "zo lang als ik leef", dat was een spelfout, aldus de neerlandicus, moest "zolang" zijn. Terwijl in dit geval de spatie wel degelijk correct is, 'zo lang als" en "zolang" staan juist tegenover elkaar.