In 1521 (her)drukte Jan van Doesborch († Utrecht 1536) een uit het Frans vertaalde biografie van de Griekse held Herakles / Hercules. Die Hercules-biografie was geen op zichzelf staand werk, maar maakte deel uit van een grotere compositie: Le recueil des histoires de Troyes, samengesteld door Raoul Lefèvre, een literaire kapelaan in dienst van hertog Philippe III van Bourgondië (1396-1467), alias Filips de Goede. Voor deze stichter van de orde van het Gulden Vlies, schreef Raoul eerst een apologie voor Jason, de veroveraar van het Gulden Vlies en daarmee de patroon van deze prestigieuze orde. Jason was geen bigamist, legde Raoul uit, maar een slachtoffer van omstandigheden die hij niet in de hand had. Deze Histoire de Jason verscheen in / rond 1460 en werd diezelfde eeuw nog in het Middelnederlands vertaald (en recentelijk in hedendaags Nederlands). In de daarop volgende jaren werkte Raoul aan het Recueil, dat in 1464 verscheen, waarin hij de Trojaanse geschiedenis in een cyclisch perspectief zette. Troje werd niet één keer verwoest maar drie keer, de laatste keer in de Trojaanse oorlog die wij kennen uit de Ilias van Homeros / Homerus.
Raoul maakte voor het schrijven van zijn boeken met bronvermelding gebruik van (onder andere) het werk van Boccaccio (1313-1375), met name van diens Genealogia deorum gentilium, een encyclopedie van de Griekse en Romeinse goden, aangepast aan de noden, wensen, eisen en smaak van zijn tijd. Als iemand dus iets leest dat in strijd is met wat hij of zij op het gymnasium heeft gehoord of gelezen, dan komt dat niet omdat Boccaccio een fantast was of dat Raoul niet goed bij zijn hoofd was of dat middeleeuwse mensen a-historisch en anachronistisch waren. Dat komt omdat het middeleeuwse referentiekader van de klassieke oudheid zoveel rijker en veelkleuriger is dan het onze, dat in zijn ‘ad fontes’ streven te vaak de ‘traditie’ negeert of verkettert. Raouls boeken zijn daarom voor mensen van nu inhoudelijk heel verrassend en laten zich nog altijd goed lezen, ook of zelfs in een Middelnederlandse vertaling.
Als u zich altijd al afgevraagd heeft waarom middeleeuwse vrouwen doodsbang waren voor het krijgen van een tweeling of wie de uitvinder is van de Olympische spelen, wie het sacrament van het huwelijk in Afrika geïnstitutionaliseerd heeft of wie de bedenker was van een snurkend grafmonument dan gaat u de komende weken daarop eindelijk het verlossende antwoord krijgen. De editie is wederom tweetalig – ter vergelijking gebruik ik de druk van Michel le Noir, Parijs 1500, die heel wel door de vertaler gebruikt zou kunnen zijn – zodat de lezer kan zien welke informatie in de brontekst wél en niet van belang geacht werd voor de lezers van de Middelnederlandse vertaling. Na afloop zal een cumulatieve editie in pdf en epub volgen, waarin alle later opgemerkte foutjes verbeterd zullen worden.
Die historie vanden stercken Hercules als feuilleton in Neder-L
Door Willem Kuiper
Laat een reactie achter