• Door naar de hoofd inhoud
  • Skip to secondary menu
  • Spring naar de eerste sidebar
  • Spring naar de voettekst
Neerlandistiek. Online tijdschrift voor taal- en letterkunde

Neerlandistiek

Online tijdschrift voor taal- en letterkundig onderzoek

  • Over Neerlandistiek
  • Contact
  • Homepage
  • Categorie
    • Neerlandistiek voor de klas
    • Vertelcultuur
    • Naamkunde
  • E-books
  • Neerlandistische weblogs
  • Archief
    • 10 jaar taalcanon
    • 100 jaar Willem Frederik Hermans
  • Jong Neerlandistiek
  • Frisistyk
  • Mondiaal

Tilburgs sonnet

16 december 2016 door Bas Jongenelen 3 Reacties

tilburg-jeruzalem

Door Bas Jongenelen

Sinds een week is het Nederlands een sonnettype rijker: het Tiburgse sonnet. Een sonnet is nooit zo maar een sonnet, er zijn Italiaanse sonnetten, Engelse sonnetten, Nijmeegse sonnetten, Utrechtse sonnetten – en ga zo maar door. Meestal heeft zo’n geografische aanduiding slechts te maken met de plaats waar hij bedacht is. Bij het Tilburgse sonnet is dat niet het geval, het Tilburgse sonnet heeft iets echts Tilburgs.

Tilburgse telefoonnummers beginnen met 013. Vandaar dat Tilburg geassocieerd wordt met dat getal en vandaar dat het Tilburgse sonnet een sonnet is van 013 regels. Daar zit meteen het probleem: een sonnet kan geen dertien regels hebben, omdat een sonnet per definitie veertien regels heeft. Daar heeft het Tilburgse sonnet iets op gevonden. Er wordt een veertiende regel toegevoegd aan de dertien bestaande, maar die veertiende regel is overbodig. Die overbodigheid uit zich ook doordat de veertiende regel samengesteld is uit de laatste twee versvoeten van regel dertien en de eerste drie versvoeten van regel één. Regel veertien bevat dus niets nieuws. Bovendien hoeft de veertiende regel niet te rijmen op een van de dertien eerdere regels. Veel mensen vinden Tilburg een overbodige stad, het is dus logisch dat een Tilburgs sonnet een bepaalde mate van overbodigheid in zich draagt.

Die losse veertiende regel is de eerste (1) eis die het Tilburgse sonnet stelt aan zijn schrijver. Er worden nog meer eisen gesteld. (2) Het metrum moet de jambische pentameter zijn. (3) De strofebouw is als volgt: kwatrijn, terzet, terzet, terzet, monostichon. (4) Er is geen vast rijmschema. Het kwatrijn heeft bij voorkeur omarmend rijm, de overige strofen zijn helemaal vrij, een rijmschema als cde cde cde is mogelijk, of ccd eed ffd, of cdc ede fdf. De laatste regel hoeft (zoals gezegd) niet te rijmen op een van de vorige regels. (5) Omdat er in Tilburg veel gemauwd wordt, is een echt Tilburgs sonnet een klaagzang. (6) De titel is de laatste eis, maar daarover bestaat discussie: moet er wel of geen titel boven? Wie kiest voor een titel houdt het kort (maximaal vijf woorden) zorgt ervoor dat de letters t, i, l, b, u, r en g erin voorkomen. Tegenstanders van de titel-eis noemen hun Tilburgse sonnet voorlopig gewoon ‘Tilburgs sonnet’. De toekomst zal uitwijzen of het Tilburgse sonnet echt een titel moet bevatten.

Tot zo ver de theorie, hoe pakt het uit in de praktijk? Een paar voorbeelden:

Thuis regent het leven beter

Wat ik je brom, meneer: de bedden kraken,
het bier was schraal, het brood was taai en oud.
Het rookhok stonk en was nogal benauwd
en ook de obers bleven maar verzaken.

En zelfs de huisgemaakte uiensoep
was met een liter maggi niet te nassen;
het gaf me ’s nachts een lauw en wee gevoel.

Ik leef mijn leven niet boven een loep,
maar, lakens, kussenslopen, ongewassen?
Is dit nou ‘Horeca, en kein geloel?

Men is er doof voor ieder boe-geroep…
Het liefst zou ik eergister nog verkassen!
Kortom, het blijft me een gênante boel.

Genante boel, wat ik je brom, meneer.

Martijn Neggers

–

Uw lamenterende gast in december

Een oud, vergeten ei slechts is de buit
Die ik verschalk als ik de koelkast open
De voedingswaren die vanzelf gaan lopen
Staan zij aan zij met wat spontaan ontspruit

Dat komt ervan als in de laatste maand
Je niet ontsnappen kunt aan samen eten
Bij kaarslicht in een anders pied-à-terre

En of ze nou bedeesd zijn of verwaand,
Gezellig zijn of alles beter weten
Ze noemen elk gerecht vlot culinair

Het vlees dat je normaal gesproken kaant
Nadat het achteloos is afgebeten
Is nu het voorspel van een Grand Dessert

Een Grand Dessert: een oud vergeten ei!

Hannelly Krutwagen

–

Met je Tilburgse sonnet!

Hij is zo zacht, onschuldig, ja die G
uit ‘t zuiden van ons kleine nederland
hij lijkt zo ‘soit’ ‘er is niks aan de hand’
maar ondertussen zit je er maar mee.

Want deze G is never, nooit echt boos,
da’s lastig voor ‘t gejammer en geklaag:
te soft, hij geeft je louter ongeduld.

Hij komt niet uit de verf blijft keistemloos,
zo’n G moet klinken scherp, gelijk een zaag,
dat maakt gevloek geraspt en ook gevuld.

Gejeremieer…de G blijft werkeloos.
Gelamenteer verdient de volle laag,
dan klinkt gewee-geklaag! Genoeg geluld.

Genoeg geluld: hij is zo zacht, onschuldig.

Anne-Marie Maartens

–

Willem Kloos in Tilburg

In ’t diepst van mijn gedachten zit ik in
de put. En alles vind ik stom gezever.

Mijn allerbeste vriend heet Fles Jenever
en hij heeft elke dag zo’n goede zin

om samen iets te maken van het leven
in Tilburg, om maar eens een stad te noemen.
Dus wij op pad, o ja, wat een genot.

Maar Tilburg is ver weg, dat duurt wel even.
Zo heb ik tijd om kettinkjes te loomen,
of ander knutselwerk, ik lijk wel zot

om zo de tijd te doden tot half zeven.
Ik zie de flats en torens al opdoemen,
wat is het lelijk, maar ik ben een god.

Ik ben een god in ’t diepst van mijn gedachten.

Bas Jongenelen

Op de site van Het Vrije Vers staan inmiddels meer – en bovendien zeer fraaie – Tilburgse sonnetten. Bijvoorbeeld van Frans Woortmeijer, Frits Criens, Ditmar Bakker en Remko Koplamp. Op het Forum kun je nog meer exemplaren vinden.

Nou, u weet genoeg. Tussen deze vrijdagochtend en vrimibo schrijft u natuurlijk zelf een Tilburgs sonnet.

Delen:

  • Klik om af te drukken (Wordt in een nieuw venster geopend) Print
  • Klik om dit te e-mailen naar een vriend (Wordt in een nieuw venster geopend) E-mail
  • Klik om te delen op Facebook (Wordt in een nieuw venster geopend) Facebook
  • Klik om te delen op WhatsApp (Wordt in een nieuw venster geopend) WhatsApp
  • Klik om te delen op Telegram (Wordt in een nieuw venster geopend) Telegram
  • Klik om op LinkedIn te delen (Wordt in een nieuw venster geopend) LinkedIn

Vind ik leuk:

Vind-ik-leuk Aan het laden...

Gerelateerd

Categorie: Artikel, Gedicht Tags: sonnet

Lees Interacties

Reacties

  1. Francis Speck zegt

    17 december 2016 om 17:33

    CHILLBURG TEN VOETEN UIT

    Verzonken in mijn leverworst
    in pampusplooi tussen kratten fles
    Breezertjes, uitsjorste nachtprinses
    als ‘t maar lest en lest, je dorst

    In een tilbury of gewoon op fiets
    kom je binnen, én gelijk: je bent er.
    Maar wie, in ’t hemeltje name,

    ontnam ons ‘t zachtgeaarde ‘ge’?
    Ge bent er: op Tilburcht centraal
    vind je een alcoholtester, geheel kaal

    met je libidi neus snuffel je
    vanuit de slootrand aan dronkaardsadem:
    geen blad voor de mond maar wel voor adam

    Met leverworst ter hand: ge bent er.

    Beantwoorden
  2. Bas Jongenelen zegt

    18 december 2016 om 12:46

    De 14e regel van een Tilburgs sonnet bestaat uit een combinatie van r.13 en r.1. Bovendien mag het metrum wel een beetje strakker.

    Beantwoorden
  3. thony van gerwen zegt

    19 december 2016 om 03:27

    tig burlende neuten later

    m’n huis is veuls te koud al stook ik hard,
    al draag ik trui op vest en jas met das,
    de ramen dubbeldicht, gordijnen vast,
    m’n toestand blijft toch onverstoord benard …

    om warm te worden neem ik snel ’n neut,
    ’n tweede, ongemerkt ’n hele reut,
    te vlot gezopen ben ik weeral teut …

    ’n tilbo maauwt alleen met reden knul,
    dus wie ’t tegendeel beweert – gelul,
    zo’n zotje houdt gewoon ’t best z’n trul …

    en ’s winters ben ik vet voor zessen klaar,
    de zon schijnt nooit meer, da’s verrekte raar,
    en vroeger had ik zo’n mooi uitzicht, maar …

    mooi uitzicht, maar m’n huis is veuls te koud

    Beantwoorden

Laat een reactie achterReactie annuleren

Deze site gebruikt Akismet om spam te verminderen. Bekijk hoe je reactie-gegevens worden verwerkt.

Primaire Sidebar

Gedicht van de dag

Jac. van Hattum • Geboorteplaats

En welke reis hij aanwees op de kaart
en over grenzen trok of buitengaats;
zijn vinger wees dat dorpje aan de vaart:
dit was zijn jeugd; dit zijn geboorteplaats.

➔ Lees meer

Bekijk alle gedichten

  • Facebook
  • YouTube

Chris van Geel

OP EEN AFGEWEZEN HARING

Nee, haring moet je maar niet eten,
op zeebanket rust een bezwaar,
dan krijg je van die gekke dromen
met rare lintjes in het haar.

Bron: Barbarber, december 1971

➔ Bekijk hier alle citaten

Agenda

14 juni 2025: Programma rondom Een nieuw geluid

14 juni 2025: Programma rondom Een nieuw geluid

11 juni 2025

➔ Lees meer
23 juni 2025: Boekpresentatie Nicoline van der Sijs

23 juni 2025: Boekpresentatie Nicoline van der Sijs

4 juni 2025

➔ Lees meer
2 oktober 2025: Symposium ‘Podium veur de Streektaol’

2 oktober 2025: Symposium ‘Podium veur de Streektaol’

2 juni 2025

➔ Lees meer
➔ Bekijk alle agendapunten

Neerlandici vandaag

sterfdag
1973 Leendert van Dis
2020 Flip G. Droste
➔ Neerlandicikalender

Media

Inspiratiesessies in het Universitair Museum Utrecht

Inspiratiesessies in het Universitair Museum Utrecht

11 juni 2025 Door Redactie Neerlandistiek Reageer

➔ Lees meer
De Inktpodcast 29: Muziek voor tekst deel I

De Inktpodcast 29: Muziek voor tekst deel I

10 juni 2025 Door Redactie Neerlandistiek Reageer

➔ Lees meer
Taal doe je samen

Taal doe je samen

9 juni 2025 Door Redactie Neerlandistiek Reageer

➔ Lees meer
➔ Bekijk alle video’s en podcasts

Footer

Elektronisch tijdschrift voor de Nederlandse taal en cultuur sinds 1992.

ISSN 0929-6514
Bijdragen zijn welkom op
redactie@neerlandistiek.nl
  • Homepage
  • E-books
  • Neerlandistische weblogs
  • Over Neerlandistiek
  • De archieven
  • Contact
  • Facebook
  • YouTube

Inschrijven voor de Dagpost

Controleer je inbox of spammap om je abonnement te bevestigen.

Copyright © 2025 · Magazine Pro on Genesis Framework · WordPress · Log in

  • Homepage
  • Categorie
    • Voor de klas
    • Vertelcultuur
    • Naamkunde
  • Archief
    • 10 jaar taalcanon
    • 100 jaar Willem Frederik Hermans
  • E-books
  • Neerlandistische weblogs
  • Jong Neerlandistiek
  • Frisistyk
  • Mondiaal Neerlandistiek
  • Over Neerlandistiek
  • Contact
 

Reacties laden....
 

    %d