Verwarwoordenboek Vervolg (27)
Door Jan Renkema
In het Verwarwoordenboek worden zo’n 500 woordparen behandeld met vaak onduidelijke verschillen: afgunst-jaloezie, bloot-naakt, geliefd-populair, plaats-plek, enz. Talrijke lezers hebben woordparen aangedragen met het verzoek om ook die te behandelen. Vandaar deze wekelijkse rubriek.
Mocht u ook een ‘verwarpaar’ behandeld willen zien, plaats dan een reactie onder deze rubriek. Kijkt u dan wel even op de website om te zien of de woorden al zijn opgenomen.
constant / continu
Er is betekenisverschil. Wel wordt ‘constant’ ook in de betekenis ‘continu’ gebruikt.
constant standvastig, niet-veranderlijk
Ondanks grensbeperkingen bleef er sprake van een constante stroom vluchtelingen.
continu voortdurend, niet-onderbroken
Ook vorige maand was er een continue stroom vluchtelingen die Duitsland probeerde te bereiken.
Constant is het tegendeel van ‘veranderlijk’, en continu is het tegendeel van ‘onderbroken’. Het kernverschil tussen deze woorden zit in de aspecten ‘gelijkblijvendheid’ en ‘tijd’. En dan is het ook niet zo verwonderlijk dat constant ook de ‘tijd’-betekenis krijgt. Als iets gelijk blijft aan zichzelf, blijft het steeds gelijk aan zichzelf door de tijd heen. Toch blijft het vreemd dat constant wel gebruikt wordt in de betekenis ‘continu’ maar continu niet in de betekenis ‘constant’. Vergelijk:
- Hij zat constant grapjes te maken. (constant wel mogelijk in de betekenis ‘continu’)
- Het weer blijft continu. (continu niet mogelijk in de betekenis ‘constant’)
Voor de wis- een natuurkundige lezers: het verschil valt ook gemakkelijk te begrijpen met het onderscheid tussen de begrippen constante grootheid en continue grootheid. Een constante grootheid heeft altijd dezelfde waarde, bijvoorbeeld het getal pi of de lichtsnelheid. Een continue grootheid kan elke waarde aan nemen tussen twee onderscheiden of discrete of discontinue waarden, bijvoorbeeld bij hoogte alle waarden tussen 1 en 200 cm.
Dan nog een spellingprobleempje: continu met of zonder -e? Er komt een -e achter als er achter ‘goed’ ook een -e komt: (een, de) goede jongen(s), dat is goed.
Ach ja, en de namen Constance en Constantijn. Die hebben alleen de eerste betekenis van ‘standvastig’ of ‘sterk’. Maar mocht u iemand tegenkomen met die naam die ook een beetje koppig of rigide is, of met grote moeite van mening verandert, dan zou u zo’n persoon licht-humoristisch (vooral licht) kunnen verwijten dat die haar of zijn naam eer aan doet.
Dat heb je met al dat onnuttig lenen. Verwarring troef.
Dus beter: voortdurend, ononderbroken en voortdurend, gelijkblijvend, onveranderlijk, enz.
Onnuttig? Constant en continu zijn ingeburgerd, en dat houdt in dat de taalgebruiker ze nuttig vindt. Verwarring? Die komt ook voor bij niet-ontleende woorden (voorbeelden genoeg in het Verwarwoordenboek, cf. link boven). Teloorgang? Nee, hoor, want 1) ontlenen is van alle tijden en gebeurt in alle talen en 2) pech als je er niet tegen kunt, want talen veranderen sowieso, of je dat nu wilt of niet. Met wat oubollige en benepen “vreemdewoordenangst” hou je het niet tegen.
De voorbeelden die ik gaf zijn duidelijk en helemaal niet oubollig. Je eigen taal mee verdringen is een (s)links standpunt. De Fransen doen het zélf helemaal niet.
Zij beschermen eigen taal zoveel mogelijk. Ze trachten en trachtten ze wel zoveel mogelijk te verspreiden.
Niet dat ik tegen het Frans iets heb, integendeel. Behoud van eigen taal is echter zeer belangrijk en daar laat ik me niet van af brengen, zeker niet door NederFrAnglais aanbidders.
Ik mainteneer dus, haha!
Met oubollig had ik het over je vreemdewoordenangst, over je voorbeelden heb ik niets gezegd.
Verder, misschien dat de Académie Française zich kant tegen “vreemde invloeden”, lees leenwoorden, maar de Franse taalgebruikers doen dat alleszins een heel stuk minder.
Tot slot, angst voor wat vreemd is of niet-eigen is een (vooral uiterst) rechts standpunt, en het is bepaald slinks van (dat) rechts om overal linkse spoken te zien. Dat ik jouw opvatting niet deel, betekent noch 1) dat ik mijn eigen taal wil verdringen, noch 2) dat ik een “NederFrAnglais aanbidder” zou zijn. Het zegt evenmin iets over mijn politieke opvattingen, die hier trouwens helemaal buiten staan. Met de zwaar gekleurde bril waarmee je de zaken bekijkt, is dat natuurlijk moeilijk te zien.
De waarheid is dikwijls pijnlijk.
De minachting voor eigen eigen taal uit zich in leenwoordengebruik.
Het is een ingekankerde gewoonte en ik tracht daar aandacht op te vestigen. Jij moedigt het eerder aan.
Het ingeburgerd zijn is een oude smoes, zowel als dat dit een verrijking van onze taal zou zijn.
Leenwoorden zoals continu en constant verdringen de duidelijke en oorspronkelijke woorden. Er is geen enkele reden om eigen taal te onderdrukken. Buiten dweepzucht dan.
Ik vergat luiheid.
Pijnlijk? Het spijt me als ik je gekwetst heb.
Dus, wie leenwoorden gebruikt, minacht zijn taal? Dan doet vrijwel iedereen dat. Je staat voor een onmogelijke opgave.
Ik zou leenwoordengebruik (en dus minachting) aanmoedigen? Dat slaat nergens op. Als ik leenwoorden gebruik, is het omdat die woorden ingeburgerd zijn, deel uitmaken van het hedendaagse Nederlands. Ik zeg/schrijf bv. computer, en niet rekenaar (en ik gebruik in dit stukje ook nog ironie, effect en negatief). Andere leenwoorden zal ik niet gebruiken, tenzij er een goede reden voor is (ironie, effect, …). En sommige ingeburgerde leenwoorden gebruik ik evenmin, omdat ik ze desondanks niet meteen als een aanwinst beschouw. Met dweepzucht of luiheid heeft dat alles geen ene moer te maken. Het valt trouwens op dat je zonder kijken aanvalt, je merkt niet eens of een ander al dan niet leenwoorden gebruikt.
Inburgering en taalverrijking een smoes? Dat maak je jezelf wijs. Als leenwoorden algemeen gebruikt worden en in alle naslagwerken staan, zonder beperkende bijzonderheden, zijn ze ingeburgerd. Een enkele tegenstribbelaar doet daar niets aan af. Dat het Nederlands in de loop der eeuwen heel wat vreemde woorden heeft opgenomen, wijst op toegevoegde waarde. Natuurlijk betekent dat niet dat elke ontlening een verrijking is. Maar misschien moet je ook eens kijken naar het feit dat lang niet alle vreemde woorden zich kunnen handhaven. Vaak gaan ze maar even mee en verdwijnen ze weer.
Als je ontlening uitsluitend negatief bekijkt, dan verwordt je zo gekoesterde ‘eigen taal’ binnen de kortste tot een fossiel. Want stilstaan is achteruitgaan, ook voor talen.
Beste HC,
Mij heb je niet gekwetst hoor, dat zou te erg zijn.
Onmogelijk staat niet in mijn woordenboek, beeldsprakig toch niet.
Reeds verscheidene malen aangehaald, maar toch even herhalen:
– Als mainteneren ook in de TaalVanDaal staat weet je in feite genoeg. Is dat ook een verrijking?
Hoe meer Frans erin, hoe liever. Met of zonder Vlaamse toestemming.
– Als de Taalunie je aanschrijft met “tijdschriftenattendering”, weet je dat het nog steeds niet ophoudt. De gewilde taalverloedering bedoel ik dan.
– Inburgering en taalverrijking worden o.a. door hogervermelde instellingen in de hand gewerkt. Dit i.p.v. zoveel mogelijk eigen taal te gebruiken.
– De momenteel overwegend (s)linkse media die het voornamelijk tegen elke vorm van nationalisme hebben, doen ook hun uiterste best om het Nederlands te verklooien. Vandaar dat velen reeds gemakkelijker voor leenwoorden kiezen. Schaamte voor eigen taal? Angst om voor oubollig versleten te worden? Te volks? (of moet ik populistisch schrijven, dat is deze dagen weer erg in trek) Volkse muziek of moet het pop music zijn? Het laatste verkoopt natuurlijk wel beter.
Tenslotte:
Zelfs zogenaamd uiterst Vlaamsgezinde verenigingen kunnen het niet laten hun tijdschriften een Franse benaming te geven, rara dus:
Revolte, Rebel, enz.
Het Nederlands niet verdrongen? Ze staan er zelfs niet meer bij stil. Dat is het beste bewijs.
Tegenspartelaars genoeg dus, dat maakt de uitdaging des te boeiender!
De tweede maal voortdurend is een onoplettenheidsfout en moet er dus eigenlijk uit.
Of onoplettendheidsfout…
schip/boot?
boot/sloep?
@ Taalgaardenier:
Je valt over “mainteneren” en je leidt uit dat ene woord ook maar meteen alles af. VD zegt niets over hoe gebruikelijk of aan/af te raden dat woord zou zijn, alleen dat het in het taalgebied voorkomt. Dus nee, hiermee “weet je in feite” helemaal niet “genoeg”. En al zeker niet als blijkt dat je niet al te best snapt hoe je een woordenboek moet gebruiken. Lees de inleiding eens, dat kan helpen.
Van lezen gesproken, deze zin uit mijn vorige reactie is je kennelijk ontgaan:
“Natuurlijk betekent dat niet dat elke ontlening een verrijking is.”
Je vraag is dus misplaatst: ik heb nooit beweerd dat alles zomaar moet kunnen en ik heb ook geen behoefte aan “mainteneren”. Tot nu was ik het trouwens nog nooit tegengekomen, reden te meer om dat voorbeeld van jou nu niet bepaald heel overtuigend te vinden, integendeel. In heel wat gevallen echter valt het gebruik van vreemde woorden goed te verdedigen: slogan, timing, café, fragiel, toilet, drugs, babyboom … (De voorbeelden haal ik bij Jan Renkema, toevallig ook de auteur van dit stukje i.v.m. het Verwarwoordenboek en van het onvolprezen “Schrijfwijzer”, waarin hij zeven gevallen onderscheidde waarin vreemde woorden toch aanvaardbaar kunnen zijn).
Dat je er de politiek wil bij betrekken, vind ik waardeloos. Met dat soort complotdenken voeg je niks zinnigs toe en haal je tenslotte je eigen argumentatie (of wat daarvoor doorgaat) onderuit.
Veel plezier nog met je uitdaging!
Weerwoord op deze aanhaling:
Dat je er de politiek wil bij betrekken, vind ik waardeloos. Met dat soort complotdenken voeg je niks zinnigs toe en haal je tenslotte je eigen argumentatie (of wat daarvoor doorgaat) onderuit.
Beste HC
Lees er dan het ontstaan van het taalonzingenootschap maar eens over na.
Ook TV voorstellers en radio kletskousen doen aardig hun duit in ’t zakje, allemaal met rode verscheidenheidsbevorderende be-man/vrouwingen.
Maar ook in Franse handen gekomen bedrijven, zoals Electrabel:
“Sleutel zelf niet aan je waterverwarmer, maar laat een gehabiliteerde vakman komen.” Ook Syntra gaf daar zgn. opleidingen voor. Ondertussen blijkt het zowat verdwenen te zijn. Zou dat iets met mijn schrijvens kunnen te maken hebben?
Sinds Engie zowat alles overnam wordt het niet meer gebruikt door de twee voornoemden.
Bij googelen blijkt dat het echter inderdaad door vele kleinere knullen overgenomen werd en hier en daar nog wat rondzwerft.
Een ex Electrabel werknemer, nu in “planbureau b” had het in die tijd over het “defailleren” van de Nederlandse energiecentrales.
Geen politiek? Wel eens nagedacht over wat machtsstreven o.a. inhoudt? Toeval zeker?