Verwarwoordenboek Vervolg (37)

Door Jan Renkema

In het Verwarwoordenboek worden zo’n 500 woordparen behandeld met vaak onduidelijke verschillen: afgunst-jaloezie, bloot-naakt, geliefd-populair, plaats-plek, enz. Talrijke lezers hebben woordparen aangedragen met het verzoek om ook die te behandelen. Vandaar deze wekelijkse rubriek.

Mocht u ook een ‘verwarpaar’ behandeld willen zien, plaats dan een reactie onder deze rubriek. Kijkt u dan wel even op de website om te zien of de woorden al zijn opgenomen.

loom / sloom

Er is een subtiel verschil in betekenis.

loom niet levendig (toestand), lusteloos, met zwaarte in beweging

Tijdens haar zwangerschap kreeg zij in toenemende mate last van lome benen.

sloom niet levendig (eigenschap), futloos, suf

Vroeger was hij de sloomste jongen van de klas, maar nu heeft hij een eigen ICT-bedrijf.

Interessant is die s- voor de -l van loom. Er zijn taalgebruikers die daar iets vertragends in voelen zoals bij ‘slak’, ‘slenteren’, ‘slungel’ en ‘sloffen’. Hé, dus de sl staat voor traag? Nou nee. Dat kán soms, maar onze taal kent bijvoorbeeld ook: ‘slaaf’, ‘slot’, ‘sloot’, ‘slijpen’ en ‘sluiten’. Dus, laten we voorzichtig zijn met betekenis geven aan klanken. Sloom is in elk geval niet een versterkt loom.

Beide woorden geven aan dat er energie ontbreekt. Het gaat om de betekenisaspecten ‘langzaam’, ‘traag’ en bij sloom ook nog om ‘mat’. Bij loom gaat het eerder om een toestand, eerder om iets lichamelijks. Bij sloom gaat het vooral om iets mentaals. Bovendien is loom eerder neutraal, terwijl bij sloom meestal een negatief oordeel meegegeven wordt: Wat een slome duikelaar! Duidelijk? Dan de controlevraag. Word je van warm weer loom of sloom? Het kan beide. Het hangt er maar vanaf of je het weer als positief of negatief ervaart. Vergelijk:

Op een lome zomeravond in augustus zit je heerlijk op een terrasje aan het dorpsplein.

Dit broeierige weer maakt mij zo sloom. Ik heb nergens zin meer in.

Beide woorden in één zin? Door de jetlag keek hij wat loom en sloom uit zijn ogen. Heel mooi hier, de aspecten lichamelijk en mentaal: een wat tragere oogknippering (loom) én een matte blik (sloom). Toch zou onze taal niet onze taal zijn, wanneer het taalgebruik geen roet in het eten gooit. Hoezo is loom lusteloos? De volgende zin verwijst naar heel wat lust: Zij gebaarde loom en wellustig vanaf de divan. Ach nee, zegt de taalkundige, dit is gewoon de derde betekenis van loom: ‘met zwaarte in beweging’.