Door Marc van Oostendorp

Dat de Erasmusbrug in Rotterdam dit weekeinde een uurtje op donker ging in het kader van Earth Hour, leverde op Twitter, althans in mijn bubbel, althans in een bubbeltje van mijn bubbel, enige consternatie op. Want journalisten meldden dat de Erasmusbrug “door Rotterdammers ook wel ‘De Zwaan’ wordt genoemd”, iets wat heel vaak naar voren wordt gebracht wanneer de Erasmusbrug ergens in de nationale media opduikt. Maar ineens krabde iemand zich achter de oren en schreef:

“Rotterdammers noemen de Erasmusbrug ook wel de zwaan”, zeggen ze op tv. Serieus hoe komen mensen daar altijd bij. Stel je een Rotterdammer voor. Zie je dan iemand die behoefte heeft aan frivole bijnamen of iemand die dingen bij hun naam noemt?

— Floris Poort (@florispoort) 24 maart 2018

Allerlei Rotterdammers begonnen zich ermee te bemoeien, en al snel was dat algehele consensus dat zij het nooit hebben over ‘de Zwaan’. Het waren volgens mijn bubbels alleen buitenstaanders die af en toe als het woord Erasmusbrug valt, naar voren brengen dat Rotterdammers daar spreken over ‘de Zwaan’.

Leuk weetje

Die mensen werkten duidelijk niet voor de Rotterdamse citymarketing, want daar wordt het verhaal dat de Rotterdamse volksmond voor ieder bijzonder bouwwerk in een mum van tijd een bijnaam paraat heeft, graag in stand gehouden. Er is bijvoorbeeld een Rotterdamse Bijnamen Tramtour waar men naar verluidt wordt geconfronteerd met wel twintig bijnamen voor de Erasmusbrug. Maar ook de Rotterdamse Bijnamen Wandeltour belooft te eindigen “aan de voet van ‘de Zwaan’. Hart van Nederland berichtte dan weer een paar jaar geleden over de vele bijnamen aan en over de Maas, waaronder ‘het Zwaantje’. En dat is maar een greep uit de grote verzameling (meest Rotterdamse) pagina’s met lollige bijnamen die die olijke Rotterdammers altijd maar verzinnen.

Het is ook moeilijk om door zo’n verhaal te prikken als het er eenmaal is, want het is natuurlijk een urban myth die zichzelf waarmaakt. Als je maar steeds zegt dat de Erasmusbrug de Zwaan wordt genoemd, dan wordt die naam op een bepaalde manier waar. Het is bovendien ook best een goede bijnaam, want de Erasmusbrug lijkt ook echt wel een beetje op een Zwaan, vooral als het geen Earth Hour is. Het is dus echt een leuk weetje.

Oer-Rotterdamse traditie

Maar ik geloof dat het verhaal van die Rotterdamse volksmond hier inderdaad echt een eigen leven is gaan leiden. Als mensen het over die brug hebben – ze maken een afspraak aan de voet ervan, ze klagen over Turkse vlaggen die er wapperen, ze beschrijven een route – noemen ze hem de Erasmusbrug. Zoals ook, geloof ik nu ik erover nadenk, niemand Kapsalon zegt als hij het Centraal Station beschrijft, ook al was dat de uitkomst van een wedstrijd toen dat station geopend werd. Bij mijn weten (in mijn bubbel, maar ook in andere bubbels, als ik Google mag geloven) zegt iedereen station.

Er zijn ook wel plaatsen en bouwwerken in Rotterdam met een naam; misschien meer dan elders, al weet ik niet hoe je dat moet kwantificeren. Zoals iemand op Twitter opmerkte: “je hoort nooit iemand Beurstraverse of Koningshavenbrug zeggen”. In plaats daarvan zeggen mensen Koopgoot en de Hef. Alleen is die neiging om sommige gebouwen een naam te geven, een eigen leven gaan leiden.

Zodra er een gebouw komt, wordt er een wedstrijd georganiseerd om aan te sluiten op deze oer-Rotterdamse traditie. Vervolgens begint men enthousiast rond te bazuinen dat die dekselse Rotterdamse volksmond weer iets leuks heeft gezegd. Maar die volksmond gaat intussen zijn eigen gang.

iMonday 30 september Herco Kruik – Rotterdam en zijn bijnamen from Inspiration Monday on Vimeo.