Door Kristel Doreleijers

Een profielwerkstuk schrijven bij het vak Nederlands lijkt misschien niet de meest voor de hand liggende keuze. Want ‘Nederlands dat is toch spelling, zinsontleding en tekstverklaring?’ zullen veel leerlingen denken. En dat is jammer. Het bestuderen van de Nederlandse taal omvat immers veel meer. Als taalkundige bestudeer je een wezenlijk aspect van het menszijn. Hoe verwerven baby’s taal? En waarom kunnen dieren dit niet? Je draagt ook bij aan maatschappelijke vraagstukken. Is het verstandig dat ouders hun kinderen meertalig opvoeden? Leidt meertaligheid tot taalachterstanden of biedt een meertalig brein juist cognitieve voordelen? Door taalgebruik in de maatschappij te bestuderen, leer je bovendien meer over de sociale verhoudingen tussen (groepen) mensen. Hoe zetten sprekers taal in om hun sociale identiteit vorm te geven? Hoe kun je met taal laten zien dat je tot een bepaalde groep behoort, of juist niet? Kennis over taal is bovendien nuttig bij het formuleren van een goed taalbeleid. Is het verstandig en wenselijk dat het Engels in steeds meer domeinen van de samenleving de voertaal wordt? Hoe denken de overheid, de wetenschap, het onderwijs en de ‘gewone Nederlander’ hierover? Om dit soort vraagstukken en taal in brede zin onder de aandacht te brengen, heb ik www.profielwerkstuktaalkunde.nl ontwikkeld: een digitaal kennisplatform waar taalonderwijs en taalwetenschap elkaar ontmoeten.

Profielwerkstuk Taalkunde werkt nauw samen met wetenschappers van verschillende universiteiten in Nederland en vormt daarmee een unieke en broodnodige schakel tussen wetenschap, maatschappij en onderwijs en tussen onderzoekers, docenten en scholieren. Scholieren staan daarbij op de eerste plaats. Aan de hand van de overkoepelende thema’s op de website (meertaligheid, dialect, sociale taalvariatie, taalverwerving en taal in contact) kunnen leerlingen ontdekken waar hun interesses liggen. De themapagina’s worden regelmatig aangevuld en op korte termijn zullen ook nieuwe thema’s aan de website worden toegevoegd. Scholieren kunnen de informatie op de website gebruiken om een profielwerkstuk of een ander (taal)werkstuk te schrijven over een taalkundig onderwerp. Bovendien kunnen ze per thema een ‘toolkit’ downloaden die de nodige handvatten biedt. Elke toolkit is als het ware een ‘gereedschapskist’, vol met toegankelijke ideeën, tips and tricks en voorbeelden rondom het specifieke taalkundige thema. Leerlingen kunnen in de toolkits verdiepende informatie vinden en meer lezen over de wetenschappelijke en maatschappelijke relevantie van hun eigen onderzoek naar dit thema. Ook helpt de toolkit hen op weg om bij het thema een specifiek onderwerp en/of taalverschijnsel en een interessante invalshoek te kiezen. Daarnaast worden onderzoeksmethoden aangereikt die leerlingen kunnen hanteren tijdens hun eigen (profielwerkstuk)onderzoek en worden suggesties gedaan voor verantwoorde leestips. En, als kers op de taart: in elke toolkit komt een taalwetenschapper aan het woord om te vertellen over zijn of haar eigen onderzoek naar het betreffende thema. Zo kunnen leerlingen leren van experts én in hun voetsporen treden!

Natuurlijk is Profielwerkstuk Taalkunde er ook voor docenten. Zij kunnen de website en de toolkits gebruiken voor het bespreken van taalwetenschappelijke thema’s in de klas. Daarmee wil Profielwerkstuk Taalkunde de kloof tussen taalonderwijs en taalwetenschap overbruggen. Doordat de nadruk in het schoolvak Nederlands op ‘vaardigheden’ ligt, is de inhoud van het vak naar de achtergrond verdwenen. En dat terwijl taal op zichzelf een wetenschappelijke discipline is! Taal wordt vaak beschouwd als iets ‘vanzelfsprekends’. Maar net zoals de natuurkunde wetten bestudeert om complexe verschijnselen te begrijpen, bestudeert de taalkunde de wijze waarop taal als systeem in elkaar zit en daarmee hoe mensen in elkaar zitten. Profielwerkstuk Taalkunde wil het ‘gat’ aan kennis over taalkundige thema’s dichten en de inhoud van het schoolvak Nederlands weer centraal stellen! Omdat er binnen het huidige curriculum geen tot zeer weinig ruimte is voor het bespreken van taalkundige onderwerpen in de klas en het profielwerkstuk buiten de reguliere lesstof van ieder schoolvak valt, biedt het leerlingen dé kans om iets met taalkunde te doen zonder docenten te ‘belasten’ met het structureel integreren van taalkunde in hun lessen.

Nieuwsgierig geworden? Bezoek dan snel de website. Heb je vragen, opmerkingen of suggesties? Stuur dan een mailtje naar profielwerkstuktaalkunde@gmail.com. Check de website ook regelmatig voor nieuwe updates!