Door Jan Uyttendaele

Deze bibliografie bevat een aantal tekstuitgaven van en websites over Middelnederlandse literatuur die bruikbaar zijn in het secundair/voortgezet onderwijs. Wetenschappelijke tekstedities zijn alleen opgenomen als ze ook een vertaling (hertaling) van de tekst in hedendaags Nederlands bevatten. Alle aanvullingen zijn welkom: jan.uyttendaele@gmail.com

1. Uitgaven speciaal bedoeld voor het onderwijs

Serie Tekst in context, Amsterdam University Press. Onder redactie van Frits van Oostrom en Hubert Slings. De reeks presenteert de Nederlandse Klassieken in een vorm die aantrekkelijk is voor middelbare scholieren: met veel beeldmateriaal, toelichting en veel opdrachten. Historische teksten worden hier niet alleen toegelicht en waar nodig ingekort, maar vooral op boeiende wijze in de historisch, sociologische en literaire context geplaatst. De serie, die loopt sinds 1997, werd in Nederland enthousiast onthaald, maar is in Vlaanderen vrijwel onbekend. Bevat onder meer:

Karel en Elegast. Samengesteld door Hubert Slings (1997).

Jacob van Maerlant. Samengesteld door Ingrid Biesheuvel en Frits van Oostrom (1998).

Reinaert de Vos. Samengesteld door Hubert Slings (1999).

Walewein. Samengesteld door Petra Barendregt, Noor Bloem en John Verbeek (2006).

Wilhelmus en de anderen. Nederlandse liedjes 1500-1700. Samengesteld door Marijke Barend-Van Haeften, Karel Bostoen, Lia van Gemert en Marijke Meijer-Drees (2000).

2. Moderne vertalingen en bewerkingen
   • Bewerkingen voor de jeugd

In het verleden werden er al bewerkingen gemaakt door Jaap ter Haar en Paul Biegel. De bekendste hedendaagse bewerkers van middeleeuwse verhalen zijn Ed Franck en Agave Kruijssen.

Ed Franck, Parcival. Altiora, Averbode, 1995.

Ed Franck, Tristan en Isolde. Altiora, Averbode, 1995.

Ed Franck, Beatrijs. Altiora, Averbode, 1997.

(De bovenstaande bewerkingen zijn ook te vinden in: Ed Franck, Hou van mij. Davidsfonds/Infodok, Leuven, 2005.)

Agave Kruijssen, Elegast. Lannoo, Tielt, 2005.

Agave Kruijssen,´t Ros Beiaard, Lannoo, Tielt, 2006. (Reinout van Montalbaen)

Agave Kruijssen, Razende Roeland. 1. Een ware held.  Lannoo, Tielt, 2006.
Razende Roeland. 2. De Olifant. Lannoo, Tielt, 2007. (Roelantslied)

Agave Kruijssen, Perceval en het geheim van de graal. Lannoo, Tielt, 2008.

Agave Kruijssen, Walewein.  Lannoo, Tielt, 2008.

Herman Van Campenhout, Ferguut. Abimo, Waasmunster, 2003.

• Bewerkingen door Ingrid Biesheuvel

Maerlants werk. Juweeltjes van zijn hand. Ambo/Amsterdam University Press, Amsterdam, 1998. (Deltareeks)

Middeleeuwse verhalen uit de Lage Landen.  Athenaeum, Amsterdam, 2008. (Feniksreeks) Bevat o.m. Karel ende Elegast, Beatrijs, Trojeroman van Segher Diengotgaf, Theseus en Ariadne van Dirc Potter.

De ridders van de Ronde Tafel. Arturverhalen uit de Lage Landen. Athenaeum, Amsterdam, 2012. (Feniksreeks) Bevat: Walewein en het zwevende schaakspel; Perchevaal, Moriaan, Wraak voor Ragisel, Roman van de Ridder met de mouw, Walewein en Keye, Lanceloot en het hert met de witte voet en Torec, zeven romans uit de Lancelot-compilatie, Ferguut of De Ridder met het Witte Schild.

Ferguut. De ridder met het witte schild. De Vier Windstreken, Amsterdam, 2015. (Prentenboek voor kinderen, geïllustreerd door John Rabou.)

• Bewerkingen op rijm door Anke Passenier

Karel en Elegast. Boekenbent, Roosendaal, 2006.

Beatrijs. Het middeleeuwse verhaal van de verliefde non. Boekenbent, Roosendaal, 2007.

Zie: de DBNL

Floris en Blanchefleur. Het liefdesverhaal van de moslimprins en het christenmeisje. Boekenbent, Roosendaal, 2011.

• Serie Griffioen

Uitgavenreeks in pocketvorm van oudere literaire teksten uit de middeleeuwen tot de negentiende eeuw. De Griffioenreeks startte in 1985 bij uitgeverij Querido en is enige jaren geleden ondergebracht bij Atheneum-Polak & Van Gennep. Het aantal deeltjes nadert intussen de vijftig. Bevat onder meer:

Theo Meder, Hoofsheid is een ernstig spel. Amsterdam, 1988. Bevat onder meer: De Burggravin van Vergi, Het boekje van goede zeden en Het prieel van Troje.

Zie: de DBNL

Ingrid Biesheuvel, Floris ende Blancefloer. Amsterdam 2001.

Ludo Jongen, Walewein, de neef van koning Arthur. Amsterdam, 1992.

Zie: de DBNL

Willem Kuiper, Ferguut of de Ridder met het Witte Schild. Amsterdam 2002.

Ludo Jongen en Miriam Piters, Lekenspiegel door Jan van Boendale. Amsterdam 2003.

• Serie T & T Klassieken door Hessel Adema

Deze serie is een eenmansinitiatief van Hessel Adema H. Adema. Eigenlijk heet de serie ‘Vertaalde tekstuitgaven’, maar meestal wordt ernaar verwezen met de naam van de eenmansuitgeverij ‘Taal & Teken’. In Literatuur, jaargang 13 (1996), verscheen een interview met de samensteller. Zie de DBNL.

T & T Klassieken bevat onder meer: Karel ende Elegast, Beatrijs, Van de Vos Reynaerde, Theophilus en De reis van Sint-Brandaan.

Zie de DBNL

• Serie Nederlandse Klassieken

Door de overheid gesubsidieerde serie van canonteksten uit de Nederlandse literatuur. Voor de Middelnederlandse literatuur zijn dat de volgende wetenschappelijke tekstedities met Nederlandse vertaling:

W.P. Gerritsen & Willem Wilmink, De reis van Sint Brandaan. Een reisverhaal uit de twaalfde eeuw.  Prometheus/Bert Bakker, 1994.

Zie ook de DBNL.

Theo Meder & Willem Wilmink, Beatrijs. Een middeleeuws Maria-mirakel. Prometheus/Bert Bakker, 1995.

Zie ook KB

Frank Willaert & Imme Dros, Hadewijch. Visioenen. Prometheus/Bert Bakker, 1996.

W.P. Gerritsen, Ria Jansen-Sieben & Willem Wilmink, De burggravin van Vergi. Een middeleeuwse novelle. Prometheus/Bert Bakker, 1997.

Bart Ramakers & Willem Wilmink, Mariken van Nieumeghen & Elckerlijc. Zonde, hoop en verlossing in de Late Middeleeuwen. Prometheus/Bert Bakker, 1998.

A.M. Duinhoven & Karel Eykman, Karel ende Elegast. Prometheus/Bert Bakker, 1998.

W.P. Gerritsen & Willem Wilmink, Lyrische lente. Liederen en gedichten uit het middeleeuwse Europa. Prometheus/Bert Bakker, 2000.

Fred Lodder & Karel Eykman, Van de man die graag dronk en andere Middelnederlandse komische verhalen. Prometheus/Bert Bakker, 2002.

• Vertalingen en bewerkingen van Van den Vos Reynaerde. Onder meer:

D.L. Daalder (1953)

Paul Biegel (1972)

Karel Jonckheere (1977)

Bert Decorte (1978)

Ernst van Altena (1979)

Arjaan van Nimwegen (1979)

I. Adema (1985)

Rik Van Daele (1989)

Walter Verniers (2002)

Henri van Daele (2006)

Karel Eykman (2008)

Ard Posthuma (2008)

Charlie May, Reinaert de vos… gerapt (2008)

René Broens (2013)

Voor meer informatie verwijzen we naar de website van het Reynaertgenootschap.

• Andere tekstuitgaven met vertalingen

Hendrik van Veldeke, Servaaslegende. Vertaald door L. Jongen & C. Schotel. Maastricht, 1993. (Vierkant Maastricht 20).

Herman Brinkman (samensteller), Liefde, leven en devotie. Poëzie uit het Gruuthusehandschrift. Koninklijke Bibliotheek, Den Haag, 2013. (Met cd.)

3. Websites

De DBNL (Digitale Bibliotheek der Nederlandse Letteren), een dienst van de Koninklijke Bibliotheek (Den Haag), in samenwerking met de Nederlandse Taalunie en de vzw Vlaamse Erfgoedbibliotheek. Zie: de DBNL

Literatuurgeschiedenis.nl beschrijft de geschiedenis van de hele Nederlandse literatuur van ‘Hebban olla vogala’ tot Tirza. In twintig beknopte hoofdstukken wordt de geschiedenis van de Nederlandse literatuur tot 1550 verteld. Deze website met teksten, illustraties, geluid en opdrachten is in de eerste plaats bedoeld voor het onderwijs. Zie: Literatuurgeschiedenis

MOOC Middelnederlands. Dit initiatief van de Universiteit Antwerpen wil de Middelnederlandse literatuur voor een breed publiek ontsluiten in de vorm van een reeks open online colleges (Massive Open Online Course). Deze inleidende colleges gaan over hoogtepunten uit de Nederlandstalige literatuur van de middeleeuwen en willen een breed publiek van geïnteresseerden aanspreken. Er wordt daarom geen specifieke voorkennis verwacht. Zie: de website van de MOOC

4. Apps

De op initiatief van Frits van Oostrom ontwikkelde gratis app Vogala wekt bekende middeleeuwse Nederlandse teksten tot leven. Medioneerlandici uit Nederland en Vlaanderen spraken voor de app ruim dertig Middelnederlandse teksten in. Zie: Vogala