Door Willem Kuiper

Op dit moment wordt officieel het doek opgehaald en het licht aan gedaan voor de website https://charterbank.huygens.knaw.nl Voor de meeste neerlandici geen verplichte kost, maar voor de historici onder ons het bookmarken meer dan waard. Niet zo zeer om inzicht te krijgen in grond- en vastgoedprijzen in en rond een stad naar keuze in het jaar van mijn postcode, maar wel om te zien hoe men in zeker jaar in die stad spelde om zo te kunnen verifiëren of falsifiëren of een literaire tekst daar geschreven zou kunnen zijn. Oorkonden en vergelijkbare ambtelijke teksten, waarvan wij weten in welk jaar en in welke plaats zij geschreven werden, zijn onmisbare ijkpunten voor het lokaliseren van literaire teksten met een onbekende herkomst. Daarnaast zijn oorkonden goudmijnen voor onderzoek naar eigennamen en ook geven zij een authentieke kijk op de realiteit van alle dag, die weliswaar soms zichtbaar is in de randversiering van miniaturen, maar die nagenoeg altijd ontbreekt in literaire teksten. 

Nadat het online gaan van deze database aangekondigd werd in het 20:00 NPO TV journaal [https://www.npostart.nl/nos-journaal/22-01-2019/POW_04059336  (Ga naar tijdstip 18:38)] heb ik onmiddellijk contact opgenomen met Jan Burgers, en die stelde mij in de gelegenheid om alvast een voorproefje te nemen. Maar wat graag!

In het zoekscherm heb ik ingevuld: “saen*” om te kijken of er oorkonden opgenomen zijn over de Zaanstreek in het algemeen en Zaandam in het bijzonder. Dat geeft een aantal resultaten, waaronder deze:

102	Akte betreffende het kopen in erfpacht van de nieuwe duikersluis en de kleine schutsluis tot Saenerdam met visschierie van Adriaen van Veen aan het Collegie van de Hontbossche en de Collegie van de Uitwaterende Sluizen, 1621 dec. 21. Met transcriptie

Als ik wil weten of er digitale afbeelding van dit archiefstuk is dan moet ik in de rechts in beeld onder ‘Bestanden’ de optie ‘Met bestand(en)’ aanklikken. Helaas, alle resultaten verdwijnen nu uit beeld op één na: Processtukken uit 1551 waarin een kapitein van een oorlogsschip uit Middelburg door de admiraliteit ervan beschuldigd wordt dat hij buitgemaakte goederen achterover gedrukt heeft. Een van de stukken in dit dossier is deze oorkonde, die zich probleemloos liet downloaden:

Een hoogwaardig facsimile, heel goed leesbaar en zeer geschikt om het schrift uit die tijd te leren beheersen.

Je kunt in de database ook op een woord of thema zoeken, bijvoorbeeld “windbrief”, dat is een ambtelijk stuk waarin toestemming verleend wordt tot het bouwen van een windmolen. Doe je dat dan krijg je twee zoekresultaten, de oudste is deze:

32	Windbrief, opgesteld door P.C. Hooft betreffende het bouwen van drie watermolens, 19-06-1643. 1 charter

Helaas, ook dit stuk is (nog) niet gedigitaliseerd. Via een e-mail icoon kan ik contact opnemen met de instantie die het stuk bewaart, het Regionaal Historisch Centrum Vecht en Venen. Via een afdruk icoon wordt mij daarheen de weg gewezen, compleet met openings- en sluitingstijden en de mogelijkheid een afspraak te maken.

De laat-middeleeuwse jurist / auteur Dirc Potter was mijn volgende zoekopdracht. Voor het gemak zocht ik naar “Potter”. Ik sorteerde op ‘datum’ en ‘oplopend’. Na één scherm doorbladeren vond ik:

—	Eigendomsbewijs van c. 1 morgen lands, afkomstig van Dirk Potter van der Loo, voor zijn broeder Geryt. 1436

Deze Dirk, is niet de Dirc die ik zocht, legde Dirk Schoenaers mij uit, maar een zoon van de door mij gezochte Dirc. Helaas (ook nog) niet gedigitaliseerd. Wél de volgende treffer, over zijn broer, die wij kennen als vertaler van delen van de even monumentale als opwindende Chroniques van Jean Froissart:

26F	Rentebrief, groot 6 pond Hollands ’s jaars, gaande uit een huis in den Haag, voor Geryt Potter van der Loo.

Als je doorklikt, krijg je de mededeling te zien dat dit inventarisnummer twee scans bevat. Ik klik op de linker van de twee en zie een detail van de oorkonde, de eerste woorden om precies te zijn, en een kleiner scherm, waarop ik kan zien waar ik mij in de oorkonde bevind. Een manier van presenteren die ik ken van de digitale UB Leiden. Gelukkig voor mij, digitale slokop, wordt ook de mogelijkheid geboden om het stuk te downloaden, met dit als resultaat:

Minder makkelijk leesbaar dan de vorige oorkonde, maar dat is toch vooral een kwestie van wennen en doorzetten.

Als onze oorkonden erfenis op deze manier integraal toegankelijk gemaakt kan worden voor online multidisciplinair onderzoek dan stijgt Nederland in mijn ogen meer dan één plaats op de lijst van gelukkigste landen in een verenigd Europa.