Door Marc van Oostendorp
Behalve een Nederlandse serie De Luizenmoeder is er nu ook een Vlaamse! Wat zijn de verschillen?
- Door naar de hoofd inhoud
- Skip to secondary menu
- Spring naar de eerste sidebar
- Spring naar de voettekst
Neerlandistiek
Online tijdschrift voor taal- en letterkundig onderzoek
Footer
Vgl. de remake uit 2010 van de Belgische film ‘Loft’. Of de Vlaamse realityreeks ‘Toast Kannibaal’ waarvan de titel in Nederland werd gewijzigd in ‘Belgen in de rimboe’ (2007). Of bijvoorbeeld het programma ‘De Slimste Mens’, dat aanvankelijk op een Nederlandse zender werd uitgezonden als ‘De Slimste’ (2006). Blijkbaar neemt men aan dat kijkers niet in staat zijn naar zo’n programma te kijken zonder afgeleid te raken door kleine culturele en talige verschillen.
“kleine culturele en talige verschillen”. Ik denk dat vooral de culturele verschillen toch groot zijn. Onze talen lijken wel op elkaar, maar België en Nederland vind ik twee totaal verschillende landen en culturen, dat zie en merk je al direct als je de grens over gaat. Maar dat hoeft nog geen reden te zijn om elkaars films en tv-series na te gaan maken.
Dat België en Nederland “totaal verschillend zijn” is nogal overdreven. Dat is inderdaad een hypothese in onderzoek hieromtrent, maar het is aardig om te zien dat die ook juist ontkracht wordt en dat dan blijkt dat Nederlanders en Belgen vergelijkbaar scoren tegenover de Fransen. Een voorbeeld is volgende studie naar openingen van presentaties en de waardering daarvan in Nederland, België en Frankrijk: https://marinelgerritsen.files.wordpress.com/2018/03/gerritsen-sietar20020001.pdf.
Je schrijft: “(…) dat zie en merk je al direct als je de grens over gaat.” Ik vermoed dat je hier dan ook verwijst naar zaken zoals ruimtelijke ordening en verkeer. Inderdaad hebben Vlaanderen en Nederland zich op dat punt verschillend ontwikkeld. Maar je zou ook moeten bekijken hoeveel Vlamingen ongelukkig zijn met bijv. te veel lintbebouwing en hoeveel Nederlanders juist de Belgische vrijheid op dat punt waarderen en bijv. in België zijn gaan bouwen (i.p.v. allerhande beklemmende Nederlandse nieuwbouwwijken).
Mijn hypothese is dat de meeste verschillen oppervlakkiger zijn (en misschien soms juist in de verf gezet worden in bijv. de media) dan meestal gedacht wordt. Daar kom ik een eind mee in het verklaren van wat er zich zoal voordoet. Maar ik ben benieuwd naar voorbeelden die het tegendeel bewijzen.
Dank! Van Toast Kannibaal of Belgen in de rimboe had ik helaas nog nooit gehoord.
De Slimste Mens lijkt me een iets ander geval omdat het succes van dergelijke programma’s lijkt te drijven op de aanwezigheid van BV’s / BN’ers, en de beroemdheid van dergelijke figuren is nu eenmaal lokaal.
Maar het punt is bijvoorbeeld ook dat alleen al de titel veranderd werd. Het Vlaamse ‘De Slimste Mens’ werd ‘De Slimste’. Allicht ook omdat het substantief ‘mens’ in Nederland doorgaans niet op die manier (met verbogen adjectief e.d.) gebruikt wordt? Je zou ook kunnen denken: die naam handhaven we gewoon. Zoals dat inderdaad later ook gebeurd is in de versie met Maarten Van Rossem. (En zo roept ook de naamsverandering bij ‘Belgen in de rimboe’ vragen op, al is het daar begrijpelijker dat de oorspronkelijke programmatitel niet gebruikt is.)
Verder doe ik er geen uitspraken over of het een gemis is dat je nog nooit gehoord had van dat programma.
Worden die verschillen niet nogal overdreven en juist extra in de verf gezet? Het is aardig om te zien dat de hypothese dat er een groot verschil is juist ontkracht wordt in studies die vanuit die verwachting vertrekken. Een voorbeeld is volgende studie over de waardering van openingen van presentaties: https://marinelgerritsen.files.wordpress.com/2018/03/gerritsen-sietar20020001.pdf. De verwachting was een verschil aan te treffen tussen Nederland en België en vervolgens blijken die landen juist vergelijkbaar te scoren tegenover Frankrijk. Interessant.
Je schrijft: “Dat zie en merk je al direct als je de grens over gaat.” Hiermee verwijs je misschien o.a. naar zaken zoals ruimtelijke ordening en verkeer. Inderdaad is daar een verschillende ontwikkeling geweest in Nederland en België, maar je zou ook moeten bekijken hoe Vlamingen bijvoorbeeld zelf nu aankijken tegen die aanzienlijke lintbebouwing. Andersoms zouden vele Nederlanders juist de voorkeur geven aan meer vrijheid en ruimte als het gaat over bouwen en wonen. Er is dus een andere ontwikkeling geweest, maar hoe is het beeld als je kijkt naar de voorkeuren die men heeft?
Mijn hypothese is dat de verschillen veel opperlakkiger zijn dan je hoort beweren bijv. in media en publicaties. Daar kom in een eind mee in het verklaren van wat er zich zoal voordoet. Maar ik ben benieuwd naar voorbeelden die het tegendeel bewijzen.
Ik zou vanuit mijn persoonlijke ervaringen en waarnemingen wel wat pregnante voorbeelden kunnen noemen, maar doe dat niet omdat het dan welles tegenover nietes wordt. En mogelijk dat de culturen de laatste jaren dichter naar elkaar toe zijn gegroeid, maar dat blijkt dan weer niet uit de toenemende afname van beide landen van het kijken naar elkaars tv-zenders, dus ook in de afname van interesse in elkaars cultuur.
‘Welles’ en ‘nietes’ staan voor twee manieren waarop je de misverstanden en discussies die hier ontstaan kunt benaderen. In het ene geval zie je ze als manifestaties van culturele en talige verschillen. In het andere geval denk je dat die misverstanden en discussies ook kunnen ontstaan door het beeld dat we van elkaar hebben of in stand willen houden. Het levert in elk geval (ook voor de gedachtewisseling hoier op neerlandistiek.nl) iets op om beide verklaringen te proberen toepassen.
Neerlandistiek wordt blijkbaar een forum voor de bespreking van verschillen tussen Nederland en Vlaanderen. Dat is mooi. Laten we niet zozeer focussen op de verschillen, maar juist wel op de gelijkenissen en (nog interessanter) op de mogelijkheden die er zijn om samen te werken door de unieke kenmerken van beide ‘landen’: dicht bij elkaar gelegen bij de Noordzee, geen grote afstanden, dezelfde taal (of toch genoeg gelijkend om elkaar voldoende goed te begrijpen), cultureel verwant (ondanks de inderdaad bestaande verschillen), historisch verbonden … [Het Algemeen-Nederlands Verbond, http://www.anv.nl, pleit al vele jaren voor meer samenwerking.] Voor remakes van films en tv-reeksen zijn er natuurlijk commerciële en andere argumenten te geven. Vreemd is in elk geval dat Vlamingen en Nederlanders in deze tijden vol pleidooien voor diversiteit, tolerantie, taalvariatie blijkbaar niet in staat zijn om naar elkaars producties te kijken en te luisteren. Grote commerciële merken (bv. auto’s) betalen voor afzonderlijke reclamecampagnes voor de Nederlandse en Vlaamse markt. Copywriters maken reclame voor hun vaardigheid om afzonderlijke teksten te produceren voor de Nederlandse en Vlaamse markt (bv. http://www.schrijf.be/nl/teksten/vertalen/vervlaamsing/vervlaamsen). Voor de gps worden afzonderlijke Nederlandse en Vlaamse stemmetjes gebruikt. Dat is vreemd. In plaats van variatie/diversiteit wordt hier segregatie nagestreefd. “Dies ist was wir teilen”, zei de Nederlandse Taalunie, toen Nederland en Vlaanderen samen hun literatuur op de Frankfurter Buchmesse aan de wereld lieten zien. Dan is het opeens een groot voordeel één taalgebied te hebben: een Italiaans boek vertalen voor een markt van bijna 25 miljoen potentiële lezers is economisch interessanter dan een Vlaamse en een Nederlandse vertaling afzonderlijk te maken. Een Nederlandse roman lezen kan in Vlaanderen blijkbaar wel. Een Nederlandse film bekijken valt moeilijk. Dat is jammer.
NB. Het programma heet in Vlaanderen ‘De slimste mens ter wereld’.
Het doet er niet veel toe, maar terwijl de officiële en volledige titel ‘De slimste mens ter wereld’ kan zijn, wordt dat in de Vlaamse media en door Vlaamse kijkers doorgaans afgekort aangeduid als ‘De slimste mens’. Het lijkt me geen rare gedachte dat dat in de Nederlandse versie aanvankelijk ‘De slimste’ werd omdat dat gebruik van ‘mens’ met een verbogen adjectief in Nederland minder gebruikelijk is. Zie daarvoor trouwens ook voetnoot 18 in volgend artikel: https://www.dbnl.org/tekst/_tab001200201_01/_tab001200201_01_0009.php.
Laten we dan vaststellen dat ook Vlamingen de officiële lange titel hebben verkort net als de Nederlanders later deden. Dat schept een band. 🙂
Het is inderdaad mogelijk dat het een toevallige afkorting is. Maar een constructie zoals ‘de slimste mens’ is toch wel degelijk minder normaal in het Nederlandse Nederlands? Daarentegen komt dat gebruik van ‘mens’ in Belgisch-Nederlands ook in dagelijks taalgebruik voor.
Het is inderdaad mogelijk dat het een toevallige afkorting is. Maar een constructie zoals ‘de slimste mens’ is toch wel degelijk minder normaal in het Nederlandse Nederlands? Daarentegen komt dat gebruik van ‘mens’ in Belgisch-Nederlands ook in dagelijks taalgebruik voor.
Bij mijn weten en voor mijn gevoel is ‘de slimste mens’ heel normaal Nederlands.