Door Leendert Brouwer

Deze week was in het nieuws dat het aantal naamswijzigingen opmerkelijk vermeerderd is. RTL Nieuws bracht maandag de primeur op zijn website waar het onder ‘lifestyle’ gelabeld is. Vervolgens namen andere nieuws-sites dat grif over, zoals dat gaat.

RTL heeft er bovendien werk van gemaakt om de interactiviteit te bevorderen. Zonder het CBG daarvan op de hoogte te brengen heeft men brutaal de familienamenbank geïncorporeerd. De lezer kan een naam intypen en ziet dan hoe vaak die voorkomt: “Hoe populair is jouw naam?”. Er onder staat in kleine letters dat de Nederlandse Familienamenbank de bron is. Doorlinken er naartoe is pas helemaal onderaan de pagina mogelijk gemaakt. Wat doe je er tegen? Een debat aangaan over open source versus copyright? We beraden ons nog.

Als de publieke media online voor dit onderwerp aandacht hebben, kan men ook rekening houden met de belangstelling van andere mediavormen. Zo wist nota bene de redactie van “Nieuwe feiten” van de Belgische Radio 1 mij te vinden. Ik bereidde mij grondig voor, want dit onderwerp boeit mij zeer. Ik had een lijst van saillante voorbeelden van naamswijzigingen naast me liggen (Duvoort uit De Dood, Freeke uit Verrecke, Hoenveld uit Kippenbroek, Klave uit Kloot, Mooijer uit Pooijer, Velinga uit Poepjes, Schelsema uit Scheele, enzovoort).

Maar eerst moest ik in het telefonische voorgesprek ingaan op wat ik daar nou van vond en hoe die stijging zo in enen te verklaren is. Wel, ik vond daar niets van, bekende ik, en verklaren kon ik het ook niet, want van de naamswijzigingen komt 95 % op conto van naamswisselingen binnen gezinssituaties. Dan valt er niet veel meer te verklaren dan dat er misschien meer tweede huwelijken plaatsvinden waarin de namen van de kinderen uit een vorig huwelijk worden ingewisseld voor de naam van de stiefvader en tevens dat zulke kinderen godbetert die naam als ze volwassen zijn weer inwisselen voor de naam van de echte vader of van de moeder. Spreekt er meer binding uit met naasten? Het is niet aan mij om dat te veronderstellen. Graag had men mij horen zeggen dat deze hype voortkomt uit de trend om individualiteit in de samenleving te benadrukken, om een bepaalde lifestyle te promoten. Maar dat is nou juist het punt. Dat mag je wel willen via een naamsverandering, maar dat gaat niet zo gemakkelijk. Er vinden slechts 100 echte naamsveranderingen per jaar plaats waarbij een geheel nieuwe naam gecreëerd wordt. Deze gevallen moeten zwaarwegende argumenten gehad hebben om hun zin door te drijven, want de naamwet staat het anders niet toe. Men moet ofwel een zogenaamde onwelvoeglijke naam hebben, waarbij men ook de combinatie naam en beroep afweegt (andermaal haalt men het voorbeeld Scheele voor een opticien te voorschijn), of men moet een psychiatrisch rapport overleggen waarin het aannemen van een andere identiteit therapeutisch bepleit wordt. Het kan ook als men een te veel voorkomende naam heeft, zoals De Jong en Jansen. Maar die optie is vrijwel onbekend.

Nee, wij leven nog onder Napoleontisch juk wat betreft het naamrecht. Kijk dan eens hoe soepel men met naamgeving in de Angelsaksiche landen omgaat, zei ik. Zo kwam ik in het voorgesprek voor mijn interview bij de Belgische radio bij mijn stokpaardje uit. Hoe gebruikelijk is het niet in Amerika om na immigratie de naam aan te passen. Vice-president Spiro Agnew heette van huis uit Spiros Agnapopoulos. In Nederland kan men bij naturalisatie ook wel zijn naam aanpassen, maar dan moet het echt een onmogelijke naam zijn. Ik ben eens gebeld door iemand van de betreffende Dienst met betrekking tot zo’n Griekse naam en hij stelde de concrete vraag uit hoeveel syllaben een naam mag bestaan om uitspreekbaar te zijn. Och, en ik noemde Bob Dylan. Dat hij werkelijk zo heet in zijn paspoort, al weten we dat hij als Robert Zimmermann geboren is. ‘Stage names’ kunnen daar eenvoudigweg je echte naam worden. Gehuwde vrouwen hebben daar ook werkelijk de naam van hun man als ze dat verkiezen. Er zijn natuurlijk wel juridische verschillen per land en staat, maar ik kan naar een artikel over dit onderwerp verwijzen waarin het als volgt is geformuleerd: Usually a person can adopt any name desired for any reason.

Kom daar hier maar eens mee! Er was een slechte en sjagrijnige fotograaf in Arkansas die nu dankzij de kunsthandel wereldberoemd is: Mike Disfarmer. Hij had niets meer met de boerenfamilie te maken waar hij uitkwam, hij was geen farmer maar een disfarmer. Henry Schifberg houdt van hagedissen en hij noemt zich Henry Lizardlover. Jennifer Taylor is een milieuactiviste die zich Jennifer Safe the Forest noemt. Now we’re talking!

Er zijn in Nederland ook enkele gevallen waarbij een individu het voor elkaar gekregen heeft om een vergelijkbare betekenisvolle naam aan te nemen. Bijvoorbeeld de namen Duizendschoon en Aardewater. Zo heeft ook iemand die een wedergeboorte heeft ondergaan de naam De Naamloze aangenomen.

Daar kan zo’n radioprogramma mee aankomen, zou je denken! Ik verklaarde ter aanvulling van mijn genuanceerde en tegelijk verdergaande opvatting nog dat nu weliswaar in het nieuws is dat er meer naamswijzigingen plaatsvinden uitgaand van 1239 stuks in 2012, maar dat men op internet nog het bericht van NU.nl uit 2012 kan vinden, waarin gemeld wordt dat er op basis van dezelfde 1239 gevallen steeds minder naamswijzigingen plaatsvonden. Men moest het nieuwsfeit dus enigszins relativeren, men kan hoogsten zeggen dat we wat de naamswijzigingen betreft uit een dalletje zijn gekomen. De oorzaak van die daling werd zeven jaar geleden gezocht in de verhoging van het tarief. Dat bedroeg 485 euro; inmiddels is het 835 euro. Het kan daar dus niet aan gelegen hebben.

Ik werd zeer bedankt voor deze mededeling. Er moest overlegd worden. Na een minuutje werd ik teruggebeld. Er was besloten dat op grond van dit nieuwe feit het item over het toenemend aantal naamswijzigingen in het programma “Nieuwe feiten” niet kon doorgaan. Dát nieuwe feit bleek dankzij mijn attendering immers ontkracht te zijn als half waar, het bleek eigenlijk nepnieuws. Het was helaas niet de bedoeling dat het zogenaamde nieuwe feit van een andere mediabedrijf in dit programma publiekelijk gerelativeerd zou worden. Wat jammer van zo’n boeiend onderwerp! verzuchtte ik vergeefs. Maar had ik verzwegen dat wat nu meer is niet zo lang geleden nog minder was, dan zou, zo vrees ik, dat boeiende onderwerp toch niet in de beschikbare tijd tot zijn recht gekomen zijn.