Nultaal (29)

Door Jan Renkema

Zonder nul is er geen wiskunde. Zonder niets is er geen communicatie. Want niets in taal is niet niets, maar iets. In deze serie een verkenning van onder meer: de stilte, de spatie, de betekenis van de punt, wat er gebeurt tussen ‘navel’ en ‘truitje’, het inhoudsloze gesprek, ‘Dat hebt u mij niet horen zeggen,‘E 621’ op een verpakking en verbale reddingsvlotten. Niets?zeggend, nee: Iets!zeggend.

Aan de kant van de snelweg staat elke honderd meter een bordje met de aanduiding van de snelweg en een kilometeraanduiding. Bijvoorbeeld A2, 156,9. En er staat nog iets bij. Als u richting Randstad rijdt staat er Li. Ooit nagedacht over de betekenis? Waarschijnlijk niet. Hoe vaak laat informatie ons ongeïnformeerd achter. Alle snelwegen in Nederland zijn op deze manier bebord. En hoevelen zijn ooit op de gedachte gekomen dat Li links betekent, en dat dit bordje zegt dat u minder dan 160 km van Amsterdam verwijderd bent? Op het volgende bordje zal staan 156,8 km. Li?  Maar het bordje staat rechts. Ja, u rijdt naar Amsterdam toe, en de bordjes zijn ‘vanuit de hoofdstad’ gedacht, dus wanneer u in de omgekeerde richting rijdt staat er Re. Even verderop staat Cado op de vangrails, of Cado 13. Ook informatie die niets zegt tenzij iemand ons erop heeft gewezen, dat dit een Wegverkeer-woord is voor calamiteitendoorgang, een plaats in de vangrails waar de hulpdiensten van weghelft kunnen wisselen. Zo’n lang woord past natuurlijk best op de vangrails, maar de afkorting leest sneller. Of die ook leidt sneller begrip?

Toch wel onhandig als een woord iets moet zeggen, terwijl het dat niet doet. En het gebeurt vaker dan we denken. Zelfs in de supermarkt. Vraag daar maar eens aan de caissière wat het verschil is tussen ‘ten minste houdbaar tot’ en ‘niet te gebruiken na’. Of erger, ga na wat een inhoudsaanduiding betekent.

Ingrediënten: suiker, kokos (21%), glucosesiroop, cacaoboter, cacaomassa, magere melkpoeder, emulgatoren (sojalecithine, E471), lactose, botervet (van melk), weipoeder (van melk), bevochtigingsmiddel (glycerol), zout, natuurlijk vanille-extract.

Veertien ingrediënten (in een lekkere trekstiller), maar voor ik ga snoepen dertien vragen. “Ik roep er even iemand bij”, zegt de caissière.

1. Suiker. Wat voor suiker en hoeveel dan?

– Ah, meneer, dat staat hier: 48,2 gram per ons. Dus ongeveer de helft is suiker, maar wat voor suiker, nee dat staat er niet bij.

2. Glucosesyroop, dat is toch ook een soort suiker?

– Weet ik niet. In het overzicht staat wel dat er ook koolhydraten in zitten, waarvan suiker een onderdeel is. En die koolhydraten worden ook glucides genoemd. Als je daar dan de suikers van afhaalt, kom je op ongeveer 10,7 gram. Ziet u wel, alles staat erop!

3. cacaoboter en cacaomassa. Wat is het verschil?

– Kijk, die bonen worden vermalen tot massa. Uit die massa scheidt men dan boter af, en de rest is cacaopoeder.

4. Dat snap ik niet goed. Is dat dan poeder voor de chocomel of zo?

– Dat weet ik niet. We zijn nu bij deze productspecificatie. Straks daar even kijken?

5. Ik zie hier staan magere melkpoeder? Waarom mager, er zit toch ook botervet in?

– Tja, dat zal wel het recept zijn, meneer.

6. Emulgatoren! Dat klinkt niet goed.

– Waarom niet? Als je twee stoffen moet mengen, en het blijft dan korrelig, dan doe je er nog een ander stofje bij om het smeuïg of glad te maken. Bij boter en meel doe je dan bijvoorbeeld ei. Wat is er mis met mengstoffen?

7. Ik wil weten wat er in die mengstoffen zit. Wat is sojalecithine?

– Dat is lecithine uit soja. Lecithine is een stofje dat je uit elke plant of elk dier kunt halen. Het bestaat uit een mengsel van fosfo- en glycolipiden met triglyceriden.

8. Ja, en?

– Ah, ik zie dat het ook een E-nummer heeft: E322. Dus dan zit het wel goed. Dat is een Europees goedgekeurde hulpstof voor voedingsmiddelen.

9. En wat zit er dan in E471?

– Dat is een glycerol-vetzuurester. Maar ik vrees dat u daar weinig mee geholpen bent. Het wordt in elk geval gebruikt als geleermiddel of verdikkingsmiddel, dus zeg maar om een mengsel wat smeuïg te maken.

10. Lactose komt toch ook uit melk? Er staat verder nog melkpoeder en botervet en weipoeder, allemaal uit melk. Waarom dan niet gewoon melk?

– Nee, lactose is melksuiker, dus alleen de suiker uit de melk.

11. Maar welk bestanddeel uit melk zit er dan níét in dit product? En er zitten toch al suikers in?

– Ja, nu vraagt u wel heel veel.

12. Ah, ik zie hier weer glycerol. Maar dat hadden we toch al gehad?

–   Meneer, glycerol is gewoon een organische verbinding, de eenvoudigste drievoudige alcohol, met als formule C₃H₈O₃.

13. Ah, nu begin ik het te begrijpen. Helemaal duidelijk, dankuwel. Nog een laatste vraag. Er lag nog maar één pakje. Wanneer krijgt u meer?