• Door naar de hoofd inhoud
  • Skip to secondary menu
  • Spring naar de eerste sidebar
  • Spring naar de voettekst
Neerlandistiek. Online tijdschrift voor taal- en letterkunde

Neerlandistiek

Online tijdschrift voor taal- en letterkundig onderzoek

  • Over Neerlandistiek
  • Contact
  • Homepage
  • Categorie
    • Neerlandistiek voor de klas
    • Vertelcultuur
    • Naamkunde
  • E-books
  • Neerlandistische weblogs
  • Archief
    • 10 jaar taalcanon
    • 100 jaar Willem Frederik Hermans
  • Jong Neerlandistiek
  • Frisistyk
  • Mondiaal

Hoe raar een knikker rollen kan (1857)

26 mei 2019 door Ewoud Sanders Reageer

Jeugdverhalen over joden (39)

Door Ewoud Sanders

Hoe raar een knikker rollen kan (1857)
Auteur: onbekend

Herkomst en drukgeschiedenis

Lijp, de joodse straathandelaar, tussen zijn kapotte handel. Illustratie uit Hoe raar een knikker rollen kan (1857). Lijp (dan wel Leib of Leip) is de Jiddisje vorm van de voornaam Levi.

In diverse jeugdverhalen worden joodse straathandelaren getreiterd. Hun handel wordt door straatjongens met opzet kapotgemaakt. In het boekje Hoe raar een knikker rollen kan gaat de handel van Lijp – hij verkoopt schalen en borden – ook kapot, maar de oorzaak is dit geval een ongeluk.

            Dat ongeluk wordt in gang gezet door twee jongens die elkaar uitdagen bij een potje knikkeren. Een rijke heer struikelt over de knikker, hij grijpt zich vast aan de rok van een dame, die rent weg en valt over een varken, dit dier laat de paarden van een rijtuig op hol slaan, de koetsier belandt daardoor op een wagen met eieren, waarna Lijps wagen door vluchtende mensen omver wordt gelopen. Bij de rechter wordt het hele gebeuren in omgekeerde volgorde besproken en volgt de straf: de knikker wordt kapotgeslagen en de heer moet alle schade betalen omdat hij nu eenmaal rijk is.

            Hoe raar een knikker rollen kan: een kluchtig verhaal dat Hollandsche jongens wel lezen mogen was een succes. De eerste en tweede druk verschenen bij uitgeverij G.W. Tielkemeijer in Amsterdam, in respectievelijk 1857 en 1862. De derde druk verscheen in 1884 bij de Utrechtse uitgeverij Van der Post. Iedere druk werd aan het eind van het jaar op de markt gebracht. Dit prentenboek in oblongformaat, met rijmende tekst en acht litho’s die deels met de hand zijn gekleurd, werd dan ook nadrukkelijk als een sinterklaasgeschenk gepresenteerd.

Advertentie voor de eerste druk uit het Algemeen Handelsblad van 28-11-1857.

Aan Lijp zijn twee bladzijden gewijd. Daarin wordt ‘de arme jood’ sprekend opgevoerd, met een typisch joodse uitroep (‘O waai’) en een kenmerkende uitspraak van het Nederlands. Nadat zijn kar omver is geworpen ‘zingt’ hij dit ‘klaaglied’:

’t Is: ‘wee en ach! o waai, o waai;
Me phorden en me scalen!
Ze zijn aan digglen en khapot
En wie, wie zal ’t betalen?’

Lijp bij de rechter. Detail uit een grotere illustratie.

Bij de rechter zegt Lijp, wijzend naar de koetsier:

‘Meheer! wil ginstig hooren:
Kijk, door de beesten van dien man,
Ging al mijn goed verloren.
Ik haalde ’t zoo van ’t maggesijn,
Voor meer dan seuwe [zeven] gilden,
Zoo een, twee, drie, maar stik te zien –
Moet ik dat soo maar dilden?’

Het boekje, dat opvallend goed geschreven is, eindigt met een moraal in versvorm:

Wij leeren uit dit vreemd verhaal,
Hoe dikwijls kleine zaken,
Hier op dit wereld-schouwtooneel
Veel oproer kunnen maken;
Hoe dwaas het is, het kleine steeds
Als al te klein te achten;
Want wie nooit op ’t geringe let,
Staat dikwerf ramp te wachten.

Doelgroep en receptie

Van dit boek vond ik één bespreking. ‘Een allergrappigst boek’, aldus Het nieuws van den dag op 2-12-1884, ‘is verder de geschiedenis van: Hoe raar een knikker rollen kan. Een kluchtig verhaal dat Hollandsche jongens wel lezen mogen (Utrecht, Gebr. van der Post). Het herinnert, wat inkleeding betreft ongeveer aan de oudere, zeer geliefkoosde kinderboeken Het huis van Adriaan en De sleutel van den Bibelabonschen berg, maar is voor knapen van iets ouderen leeftijd bestemd. De behoefte aan een derden druk, dien wij thans aankondigen, vindt, na de prettige vertelling, zeker ook haar oorzaak in de aardige plaatjes van het boekje.’

Delen:

  • Klik om af te drukken (Wordt in een nieuw venster geopend) Print
  • Klik om dit te e-mailen naar een vriend (Wordt in een nieuw venster geopend) E-mail
  • Klik om te delen op Facebook (Wordt in een nieuw venster geopend) Facebook
  • Klik om te delen op WhatsApp (Wordt in een nieuw venster geopend) WhatsApp
  • Klik om te delen op Telegram (Wordt in een nieuw venster geopend) Telegram
  • Klik om op LinkedIn te delen (Wordt in een nieuw venster geopend) LinkedIn

Vind ik leuk:

Vind-ik-leuk Aan het laden...

Gerelateerd

Categorie: Artikel Tags: 19e eeuw, jeugdliteratuur, Jeugdverhalen over joden

Lees Interacties

Laat een reactie achterReactie annuleren

Deze site gebruikt Akismet om spam te verminderen. Bekijk hoe je reactie gegevens worden verwerkt.

Primaire Sidebar

Gedicht van de dag

Jacob Winkler Prins • Volle maan

Visschermeisjes waden langzaam mee:
Voeten scheemren onder donkere rokken
En weerspieglen in de blanke ree!

➔ Lees meer

Bekijk alle gedichten

  • Facebook
  • YouTube

Chris van Geel

NON VOYAGE

Het vermoeiende van reizen is het verdringen van het meemaken.

Bron: Barbarber, december 1971

➔ Bekijk hier alle citaten

Agenda

Een rijk leven: afscheidsrede Johan Koppenol, VU Amsterdam

Een rijk leven: afscheidsrede Johan Koppenol, VU Amsterdam

17 juni 2025

➔ Lees meer
3 juli 2025: afscheidssymposium Johan Koppenol

3 juli 2025: afscheidssymposium Johan Koppenol

17 juni 2025

➔ Lees meer
10 oktober 2025: De dag van de biografie 

10 oktober 2025: De dag van de biografie 

17 juni 2025

➔ Lees meer
➔ Bekijk alle agendapunten

Neerlandici vandaag

sterfdag
1962 Joseph Endepols
➔ Neerlandicikalender

Media

De internationale positie van het Engels

De internationale positie van het Engels

14 juni 2025 Door Marc van Oostendorp Reageer

➔ Lees meer
Inspiratiesessies in het Universitair Museum Utrecht

Inspiratiesessies in het Universitair Museum Utrecht

11 juni 2025 Door Redactie Neerlandistiek Reageer

➔ Lees meer
De Inktpodcast 29: Muziek voor tekst deel I

De Inktpodcast 29: Muziek voor tekst deel I

10 juni 2025 Door Redactie Neerlandistiek Reageer

➔ Lees meer
➔ Bekijk alle video’s en podcasts

Footer

Elektronisch tijdschrift voor de Nederlandse taal en cultuur sinds 1992.

ISSN 0929-6514
Bijdragen zijn welkom op
redactie@neerlandistiek.nl
  • Homepage
  • E-books
  • Neerlandistische weblogs
  • Over Neerlandistiek
  • De archieven
  • Contact
  • Facebook
  • YouTube

Inschrijven voor de Dagpost

Controleer je inbox of spammap om je abonnement te bevestigen.

Copyright © 2025 · Magazine Pro on Genesis Framework · WordPress · Log in

  • Homepage
  • Categorie
    • Voor de klas
    • Vertelcultuur
    • Naamkunde
  • Archief
    • 10 jaar taalcanon
    • 100 jaar Willem Frederik Hermans
  • E-books
  • Neerlandistische weblogs
  • Jong Neerlandistiek
  • Frisistyk
  • Mondiaal Neerlandistiek
  • Over Neerlandistiek
  • Contact
 

Reacties laden....
 

    %d