Door Marc van Oostendorp

Ach ja, de commissie Van Rijn.

Laten we het niet over de inhoud hebben, dat doen zij zelf immers ook niet. Laten we het eens alleen over de randverschijnselen hebben.

Waarom heeft bijvoorbeeld een commissie die een rapport moet schrijven voor een minister een eigen website met een eigen URL (www.commissievanrijn.nl)? Wat is daar de bedoeling van? Het lijkt me redelijk dat zo’n rapport niet alleen naar de minister wordt gestuurd, maar ook als een pdf’je online komt te staan.

Rechtsboven op de website zien we dat de commissie bovendien een eigen logo heeft. Het is weliswaar een heel lelijk logo, dat de zoon van voorzitter Van Rijn wellicht zelf op zijn computer heeft geknutseld, maar waarom heeft men dat nodig gevonden?

Ja, hier heeft iemand bedacht dat het leuk is om die twee O’s aan elkaar te haken, want onderzoek en onderwijs zijn immers met elkaar verweven! Het is ook een beetje wonderlijk dat het logo het heeft over ACBHOO (onthoud die afkorting mensen, want je komt hem vanaf nu nooit meer tegen) en dat de URL dan weer verwijst naar de voorzitter. Is dat laatste eigenlijk niet een beetje frivool?

Hongaars

Dan het rapport zelf. Dat heet Wissels om. Wie bedenkt dat, en waarom? Waarom heet zo’n rapport niet Rapport Commissie Van Rijn? Is het een literair werk waarnaar naar verwachting later nog vaak zal worden verwezen? En waarom heeft het ook nog de ondertitel ‘Naar een transparante en evenwichtige bekostiging, en meer samenwerking in hoger onderwijs en onderzoek’. Wat betekent dat?

(Even tussendoor, dan toch over de inhoud. Of in ieder geval zijdelings. In een interview met Van Rijn door NRC komt de volgende opmerkelijke vraag-antwoordreeks voor:

En wat doe je met kleine vakken die onmisbaar zijn, maar weinig studenten trekken, zoals Hongaars?

„Dan moet je je toch afvragen of je niet moet samenwerken. De kwaliteit van het hoger onderwijs is alleen door samenwerking te handhaven.

De journalist noch de voorzitter van de commissie die zich over deze kwestie heeft gebogen lijkt te beseffen dat er in Nederland vanwege het heilloze werk van commissies als die van Van Rijn met al hun logo’s en url’s en websites al enkele jaren geen sprake meer is van een volwaardige universitaire studie Hongaars. Dat we inmiddels al in een dusdanig achterlijk land leven dat zelfs de officiële talen van de Europese Unie niet meer bestudeerd worden. Met je “samenwerken”. (Ja, als Hongaars nu met Portugees was gaan samenwerken, dan waren beide opleidingen vast behouden gebleven.)

Braaf

Het rapport zelf is vormgegeven door professionele vormgevers en bevat afbeeldingen van kunstwerken van Ton van Kints. Waarom? Het is best mooie kunst, maar waarom moet een rapport dat de minister advies geeft over de financiering van het hoger onderwijs worden opgesierd met kunst? Kan zo’n rapport niet een eenvoudig Word-bestand zijn, in Times New Roman, en alleen links uitgelijnd?

Let wel: ik denk niet dat het geldverspilling is, want veel geld heeft het allemaal niet gekost. Wel is het verspilling van aandacht, een teken dat ergens de prioriteiten verkeerd liggen, dat het gaat om de uiterlijkheden van zo’n rapport en zo’n commissie. Dat de uitkomsten van dit commissiewerk het langst zullen blijven voortleven op het cv van de commissievoorzitter.

Het zijn allemaal voorbeelden van de volkomen wezenloosheid van dit soort commissies. Inhoudelijk doen ze weinig dan precies zeggen wat de minister (Van Engelshoven, een van de meest inhoudsloze en visieloze ministers van onderwijs ooit, en dat wil wat zeggen) wil. Als zij bijvoorbeeld zegt dat het budgetneutraal moet, zegt zo’n commissie niet: zoek het maar uit, wij laten zien hoeveel extra geld erbij moet, nee, dan beginnen ze braaf geld voor de betawetenschappen weg te halen bij de andere wetenschappen.

In termen van

De taal van het rapport is dan ook volkomen wezenloze managementtaal. Dit is het begin van de samenvatting:

Het Nederlandse hoger onderwijs en onderzoek is onmiskenbaar van hoge kwaliteit. Universiteiten en hogescholen presteren – internationaal vergeleken – uitstekend. Maar de commissie vreest dat dit niet lang meer vol te houden is. Zij ziet veel signalen die er op wijzen dat het systeem hapert. Studenten en docenten ervaren toenemende studie- en werkdruk. Er zijn signalen dat de balans tussen onderwijs en onderzoek zoek is en de grotendeels studentgebonden bekostiging kan leiden tot een race to the bottom in termen van onderwijskwaliteit. Om aan die problemen wat te doen, is in de eerste plaats inzicht nodig in de kosten en kwaliteit van het onderwijs en het onderzoek in de opleidingen. De commissie constateert dat het ontbreekt aan transparantie, waardoor discussies over kosten en kwaliteit te vrijblijvend blijven.

Let bijvoorbeeld op die tussenzin tussen gedachtestreepjes (het hoger onderwijs presteert niet zomaar uitstekend, maar internationaal vergeleken). Let op de race to the bottom “in termen van” onderwijskwaliteit. En let vooral op de allereerste en kennelijk belangrijkste aanbeveling die deze commissie kan verzinnen: er moet meer transparantie komen want nu is alles te vrijblijvend! Meer rapporten, visitaties, commissies met logo’s en websites! Ja, zo gaan we de werkdruk wel verlagen.

Het is een zelfgenoegzaam zwelgen in je eigen gebrek aan visie. Een in alle opzichten zeer matig geschreven en slecht doordacht rapport wordt opgedirkt met kunst en internetadressen zodat het allemaal toch heel wat lijkt. Het wordt aangeboden aan de minister die daarmee verder kan op haar slaapwandeltocht in de overtuiging dat er toch maar weer heel professioneel beleid wordt gemaakt.