Door Fabian Stolk
Het was immers de dichters plicht om trouw te blijven aan het oorspronkelijke verhaal uit de oudheid ‘en niet de fabelen, of historien van dien tijd, te verkrachten, en naar zijn welgevallen op te schikken.’ (mijn curs., FS)
Dat lees ik in een artikel van Alie Lassche en Arnoud Visser (p. 45) over zeventiende-eeuwse lezerssporen in Vondels Palamedes
In het Engels kan zoiets, dacht ik, nog steeds: It is the poet’s duty (or something like that), maar in het Nederlands moest dat tot voor een tijdje terug toch zijn: Het is des dichters plicht? Of ben ik abuis? Niet bedoeld is, mijns inziens: Het is de dichtersplicht. En lelijker, maar correct, is: Het is de dichter z’n plicht.
Ik heb al een tijdje het vermoeden dat, sinds de officieuze afschaffing (c.q. het in onbruik raken) van de naamvallen (tegelijk, maar dit ter zijde, met dat van het woordgeslacht) in het Nederlands taalgebruik, een Engelstalige genitiefconstructie is/wordt geïmporteerd als (principieel overbodige) Ersatz.
Om dat vermoeden te staven, zal ik een verzameling aanleggen. Uw hulp, lieve lezer, kan ik daarbij heel goed gebruiken. Gelieve uw voorbeelden, voorzien van bronvermelding, te sturen naar: indenvroolijkenhermeneut[at]gmail.com o.v.v. ‘de dichters plicht’.
Dit stukje verscheen eerder op In den vroolijken hermeneut.
Klopt, Fabian: kom ik bij mijn jeugdige vertalers ook steeds meer tegen; ze krijgen dan een dikke FF in de kantlijn: False Friend. Maar ja, vele valse vrienden worden ooit trouwe. Waarom eigenlijk niet ‘Het is de plicht van de dichter’?
misschien verdwijnt dit anglicisme van de false friend tegelijk met de brexit? 😉 wij kennen toch alleen het verbuigen van zelfstandige naamwoorden tot bijvoeglijke naamwoorden door suffixen. het eindhovens dagblad, de tilburgse schone. toch niet de rotterdams burgemeester, maar rotterdamse. en dan zou dat dus worden: de dichterse plicht?
Het is een rare combinatie van een Anglicisme en de wens tot plechtig taalgebruik….Inderdaad gewoon: de plicht van iedere dichter….. Nog zo’n raar Anglicisme: je moet dit of dat VOOR 1 minuut bekijken….. Ach vroeger kreeg je nog Nederlands op school.
Ik weet niet zeker of het hoort bij het topic, maar hier in VL hoor ik heel vaak, en zeg ik ook zelf: ‘Sarah haar huis’. Als ik dat opschrijf, voel ik echter twijfel, en denk ik dat dat eigenlijk niet zo correct is.
De dichter zijn (niet ‘z’n’) plicht lijkt mij helemaal ok, eigenlijk, ik vind dat niet lelijk.
toch alleen spreektaal hopelijk?
Het is volgens Taaladvies allemaal correct, ook geschreven. https://taaladvies.net/taal/advies/vraag/438
Als taalgebruiker aarzel ik soms nog om het op papier te zetten. Eigennamen vind ik lastiger dan vbv. ‘de dichter’, dat toch nog algemener is.
Wat ik als taalgebruiker echter wél vreemd/oncorrect vind, zijn de goede voorbeelden van Koen Rymenants hieronder.
“[…], zo schreef The Guardian kort na de auteurs dood vorig jaar op 91-jarige leeftijd”
https://www.demorgen.be/nieuws/elk-groot-schrijver-heeft-iets-van-een-psychopaat~b09142be/?referer=https%3A%2F%2Fwww.google.be%2F
“Op dit moment rusten er tot zeventig jaar na de auteurs dood auteursrechten op een werk.”
http://www.belana.nl/nl/news/10-07-20-103245/
“De lach is teruggebracht tot een technische ingreep, ze is veranderd in literaire procédés, afhankelijk van de auteurs intenties en het artistieke doel.”
https://lib.ugent.be/fulltxt/RUG01/001/414/316/RUG01-001414316_2010_0001_AC.pdf
“De auteurs intentie wordt hier dus, zoals in zoveel recente literatuur, beschouwd als niet ter zake.”
https://woutervanheiningen.wordpress.com/tag/subliem/
“Toen er werd vermeld dat Lizzie aan de drugs was, bleek het uit de schrijvers stijl niet dat het een zeer belangrijk punt was.”
http://aanslagopdenltaal.blogspot.com/2011/10/verslag-vals-licht.html
Dank! Echte voorbeelden, uit 2007/2008 t/m 2013. Bij gevallen als ‘de auteurs intentie’ kan ook een ‘spatie fout’ zijn opgetreden. En ‘de dichters plicht’ hoeft niet uit het Engels te zijn overgewaaid; kan ook uit de spreektaal op papier terecht zijn gekomen.
Als constructie is het allemaal vrij normaal. Iets als ‘mijn vaders huis’ heeft niets van een Anglicisme, en het ontbreken van een naamval (‘mijns vaders huis’) wordt hier niet echt als een gemis ervaren. Bij aanwijzende voornaamwoorden wordt het al ongebruikelijker, denk ik (‘deze ministers verantwoordelijkheid’), maar beter dan met ‘de’, en ook bij onbepaalde voornaamwoorden (‘het is iedere dichters plicht’) vind ik het wel vreemd maar ook weer beter dan met het lidwoord. Ik zou bij de inventarisatie ook de gevallen met andere determineerders betrekken.
Maar als in een sprookje de moeder in het ene, en de vader in het andere huis woont, kan je dan ook zeggen: ‘De deur van de vaders huis stond open’? Ik geloof niet dat die vergelijking opgaat. De aanvullende hypothese dat het met ‘de’ meer misgaat dan met andere determineerders, vind ik interessant.
Ik maak niet per se een vergelijking om te argumenteren dat ‘de dichters plicht’ goed is. Ik wijs erop dat het met andere determineerders minder mis lijkt te gaan en met bezittelijke voornaamwoorden zelfs helemaal goed is.
bij de lidwoorden als determineerders denken we/veronderstellen we/gaan we ervan uit, dat deze horen bij het zn na die genitief. andere determineerders als bezittelijk vnw, onbep vnw of aanw.vnw horen duidelijk bij dat woord in de genitief. dat is vlgs mij de oorzaak (of reden eigenlijk, want het ligt aan ons denken/ veronderstellen etc) dat het “mis of minder mis” gaat.
Tja, een taal is levend, wordt dan gezegd. Ik ben iig blij dat ik gepensioneerd docent ben. Dan hoef ik niet meer te zeggen: “dit is correct/incorrect -of erger- dit is niet zo gebruikelijk -of nog erger- dit mag ook”. Steeds vaker zie ik die laatste twee in taaladviezen verschijnen, zelfs? bij renkema. Ook hier heeft de Nederlandse gedoogmentaliteit toegeslagen. Voer voor sociolinguïsten? M.i. is nl. e.e.a.het gevolg van de socialisering in de jaren ’70 met een links kabinet en een pvda-minister van onderwijs (van boven minder wijs ;-).