Door Bas Jongenelen
Enkele jaren geleden zag Lea Theunissen (kunstenaar-dichter) voor het eerst een knalgaslamp in Teylers museum te Haarlem. Ze vond het – zeer terecht – een mooi woord en ze besloot de Orde van de Knalgaslamp op te richten. Woorden die toegelaten worden tot deze orde zijn samenstellingen van drie eenlettergrepige woorden die dezelfde klinker gemeen hebben. Het tweede woord in deze orde was snel gevonden: inktvisring. Daarna kwamen dakpanklas, veldwerkslet en Topdroprol.
Woorden als paashaaswraak en bromsnorhoofd zijn uitgesloten van lidmaatschap. ‘Paas’ is immers geen zelfstandig naamwoord. Bij bromsnorhoofd gaat het om de klinker o. De verdubbeling van de klinker is niet toegestaan. Bromsnorkop zou wel mogen. Maar dan komen we in de categorie ‘zelfverzonnen’ en de zelfverzonnen woorden zijn minder spannend. De mooiste knalgaslamp-woorden zijn immers die woorden die gespot zijn in het wild.
Ik weet zeker dat ik ooit (35 jaar geleden) het woord kutbrugsmurf gebruikt heb, maar dat woord is (op dit moment) niet op internet te vinden. En wat te denken van de tochtrolhond? Een tochtrol leg je bij de deur om de tocht tegen te gaan. Een tochtrol in de vorm van een hond is een tochtrolhond – helaas niet als één woord terug te vinden. Wel als twee woorden: ‘tochtrol hond’, maar dat telt niet.
De Orde van de Knalgaslamp heeft dringend nieuwe leden nodig. Uiteraard kunnen we die zelf verzinnen (worstkopdrol, luchtbrugslurf, gangbangslang, pinkliftfit), maar de betere woorden zijn gebruikt door iemand die niet op zoek was naar een knalgaslamp-woord. Heeft u ooit een ontmoeting gehad met zo’n woord? Laat het dan weten in de panelen hieronder.
snelweghek o.a. op https://fietsen4fietsen.nl/blog/page/15/
Doelgroeproep. https://neerlandistiek.nl/wp-content/uploads/2019/10/Schermafdruk_2019-10-15_13.53.07.jpg
Dat ziet er toch eerder uit als een foutje. Ik denk dat “verhalen van de doelgroep” de bedoeling was.
Ooit in een ver verleden keek ik nog vrijwel alle natuurdocumentaires op televisie en één ervan ging over het marine leven van allerlei soorten zeehonden. Op een gegeven moment ging het over het vrouwtje van de zeebeer (één der oorrobben) dat zeebeerteef werd genoemd. Daarna heb ik dit woord nergens meer gehoord.
De zeebeerteef is niet te vinden.
grapjasdag
paar vindplaatsen op Google.
https://www.google.nl/search?q=grapjasdag&nfpr=1&sa=X&ved=0ahUKEwjTvPj9oJ7lAhVKaFAKHeCjDO0QvgUIMigB&biw=1143&bih=576&dpr=1.25
in de serie ‘lampen’ passen wellicht ook de volgende: afbrandlamp en halfwattlamp ?
Twee keer ‘Ja’.
Afbrandlamp toch niet, want ‘af’ is geen zelfstandig naamwoord.
‘Half’ is ook geen zn.
Aha, de eis is daarmee dus ietwat aangescherpt naar eenlettergrepige zelfstandige naamwoorden .. ik blijf zoeken 🙂
is basaltslag wel acceptabel? bas, alt en slag zijn alle drie znn, maar in het woord zelf zijn bas en alt in principe niet los te koppelen
dagbladmarkt en dagbladland lijken meer rechttoe rechtaan
damwandplank .. uit de civieltechnische praktijk
tandartsangst
Basalt is geen samenstelling. Voor de tandartsangst bestaat zelfs de angsttandarts.
in een Amerikaanse serie op tv hoorde ik zeggen: “We had another ashtray guest in our hotel”. Bedoeld was natuurlijk een stelende gast De ondertiteling weet ik niet meer, maar zou hebben kunnen zijn: ASBAKGAST.
Op Ibiza is een bedrijfje dat picknicks ver- en bezorgd (el picnic). De klanten krijgen PICKNICKTIPS:. mooie plekken om te picknicken.
In Opperlandse taal- en letterkunde (Battus – Hugp Brandt Corstius) misschien? Bij lipogrammen?
oei op dit forum zo’n fout: bezorgt natuurlijk
Die asbakgast weet ik niet, maar picknicktips zeker wel.
Ook picknicktips is niet goed, want pick en nick zijn geen woorden die we los gebruiken.
i would’nt say that. the pick=de oogst en nick kan een naam, dus zn zijn. maar ok.
Picknick komt uit het Frans en nick is hier een zelfstandig naamwoord, maar pick niet:
https://nl.wikipedia.org/wiki/Picknick#Etymologie
ik heb in de regels niet gelezen dat er met etymologie rekening moet worden gehouden.
handbalklas is er ook eentje, denk ik
Ja.
Ja.
zo ook tandradkast
Dat is er ook een. http://gtb.ivdnt.org/iWDB/search?actie=article&wdb=WNT&id=M067709
kraanwaterstraal
Dat zijn vier lettergrepen.
oh ja en ook nog een schwa/sjwa
“De verdubbeling van de klinker is niet toegestaan. “
vanwege het fonetische verschil in het voorbeeld in het artlkel? -oo-/-o-.
afvalbak, petflesgeld, jetsetheld
Afvalbak is mooi. Die andere twee zijn erg zelfbedacht.
Ik dacht dat het ging om samenstellingen met drie zelfstandige naamwoorden.
eerst zegt bas 3 1-lettergrepige woorden en later wordt paas afgekeurd idd om die reden
Afvalbak keur ik bij nader inzien toch af, want ‘af’ is geen zelfstandig naamwoord. Afvalbak is een mooi woord, maar geen knalgaslamp-woord.
Sliptonggraat. Appelgatboor. Galwespgal. Vleermuiskeutel.
Die woorden voldoen niet echt aan de regel.
Ah. Ik had de spelregels ff niet door…
traphandvat, quote:
‘Volledig verstelbare pensleutel van 15 – 52 mm. Het traphandvat is geschikt voor het los- en vastdraaien van 10 – 19 mm moeren. de sleutel kan tevens gebruikt worden voor het vervangen van pennen in haakse en tafelslijpmachines, verstek- en cirkelzagen.’
Komt op de lijst.
Staaldraadzaag
Nou en of!
“De verdubbeling van de klinker is niet toegestaan. “
Je mag niet van a naar aa. Maar als aa aa blijft, dan is er niets aan de hand.
Dan klopt de tekst/regel niet die ik aanhaalde en ik vind de verdubbeling niet elegant als het gaat om een knalgaslampwoord. Ik zou ze niet goedkeuren.
Maar de klinker wordt niet verdubbeld: elke lettergreep heeft een ‘aa’ wat met een dubbele klinker wordt geschreven maar niet de verdubbeling van de klinker in een van de andere lettergrepen is.
De stoomboot van mijn dromen. De droomstoomboot.
Het schip van het meisje van mijn dromen – droomstootboot.
het mooie meisje op de stoomboot: de stoombootstoot
De droom over een stoomboot: de stoombootdroom
Op een idee gebracht: droomstoombootstootdroom. Droom- hoort bij boot, om preciezer te zijn de stoomboot. Over de stoot aan boord gaat de -droom.
Hapsnapplan
Onterecht geschreven als hapsnap-plan. Terwijl hapsnapplan zo mooi is.
Maar snap is geen zelfstandig naamwoord.
Dat klopt! Het hapsnapplan gaat weer van de lijst.
lipsynctips
Zijn dat drie woorden die ook los voorkomen?
boktorhol
(de led die ik geb is niet goed, want ik heb een) ledschermvlek
geb=heb
matglasdak (nee, niet matglazen dak)
tandartsjas
staalplaatdraad
diverse hits op Google
Ja!
als “denktankfan” niet goed is, is flattrapgat” wel goed? of andersom? 😉
Dat is een interessante kwestie. Bij rijm gaat de klank voor, maar in dit taalspel gaat het – denk ik – om de schrijfwijze.
doe je ook nog even hierboven mijn: boktorhol, ledschermvlek en matglasdak?
Dat zijn woorden die gemaakt zijn volgens de regels. Ze worden echter niet in de echte wereld gebruikt.
ik zie wel matglas deur bijv. maar verkeerd, want moet dan toch aan elkaar.
Dan is ‘matglas’ bijvoeglijk gebruikt, als in ‘een matglazen deur’. Vandaar de spatie.
denk ik ook. bovendien wordt het fonologisch/fonetisch ook een probleem want een klinker klinkt ook steeds anders al naargelang zijn omgeving, de medeklinkers tussen welke die zich bevindt.
wat evt ook nog interessant is: hoe komt het dat dit soort woorden met twee(teken)klanken nog moeilijker te vinden zijn. het werd 2-0, maar dat kwam door de scheids, die thuisfluiter, het was een thuisfluitbuit voor ons. 😉
een leuke, maar ook foutieve want, speur geen zn en komt (nog) nergens voor, zou zijn: om truffels te vinden “speurneuszeug”.
Paashaaswraak wordt afgekeurd omdat ‘paas’ geen zelfstandignaamwoord zou zijn. Van Dale: ‘een vroege paas’, ‘een witte paas’.
In dat geval zouden samenstellingen met ‘paas’ wel kunnen. Op voorwaarde dat we ze niet zelf gaan zitten lopen te verzinnen.
belspeldel
Zeker: https://www.volkskrant.nl/mensen/vlaamse-belspeldel-doet-aangifte-na-bedreigingen~b0226db6/
zal best, maar als ik dirkjan moet geloven dat de drie delen in het hele woord qua betekenis ook een zn moeten zijn is deze, en trouwens ook knalgaslamp (zie commentaar elders, niet juist. het gaat hier om een spel waarbij je moet telefoneren=bellen. dus qua betekenis is bel hier de stam van een werkwoord.
bas, succes met uitbreiden van het ledental van de orde. ik merk dat ik steeds meer ga verzinnen en da’s tegen de regels. ik wacht tot ik er een toevallig tegenkom en zal hem dan aanmelden, als ik dit artikel nog kan vinden of totdat er een nieuw artikel van jouw hand hierover verschijnt, omdat je een recordaantal leden hebt kunnen inschrijven 😉
p.s. heb je al in battus geopperlandst?
Ja, maar ik kan deze categorie niet vinden.
vooruit, omdat ik het zo leuk en interessant vind, doe ik er nog eentje. klankkastgat. verschijnt echt bij google.
en ik heb er nog een: jakhalsvacht (jak=voor 1995 yak). dus 3 zn’s jak, hals en vacht (geen etymologisch protest graag, want dat staat niet in de regels)
Jeetje, dit is moeilijker dan je denkt. Maar: knalgasvlam (niet zo origineel), strandhandbal en slokdarmkramp.
Slokdarmkramp is natuurlijk fout, oeps.
darmkrampangst dan 😉
het moeilijkste is dat het moet gaan om bestaande, statisch minimaal ergens voorkomend in de media. er zijn er nl genoeg te verzinnen, maar da’s tegen de regels.
p.s. jammer eigenlijk, want leuke !! neologismen maken is zo mogelijk nog leuker.
Zelf verzinnen is heel erg leuk, maar het is lastiger om met een woord te komen dat al door iemand anders bedacht is (bij voorkeur in een serieuze context).
Dakpanlat. Zo’n lat waar de dakpannen op rusten. Meestal heet dat daklat, maar ik kwam het woord in het wild tegen https://www.werkspot.nl/opdracht/2028794/dakpanlat-vervangen
Onze dakdekker noemde het “panlat”.
Kliplipvis
Iktiktip (ref. https://docplayer.nl/16478332-Enige-echte-msx-snackbar-educatief-spel-de-diverse-kort-krachtig-programmaatjes-de-listinkjes-uit-onze-ml-cursus-en-als-extra-het-uitstekende.html)
Sorry tikfoutje: Ik bedoel intiktip
Oprollol (ref. https://www.reviki.com/blog/oprollol/)
Afvalpas (veelvuldig in Google). “Af” is geen zelfstandig naamwoord, maar dat wordt ook niet gevraagd in de spelregels: “drie eenlettergrepige woorden die dezelfde klinker gemeen hebben”. “Af“ is een normaal Nederlands woord, net zoals het “mee” van het voorbeeld “meeleefeend” dat alleen wordt afkeurd omdat het niet in het wild voorkomt.
Het gaat wel om samenstellingen van drie zelfstandige naamwoorden. Dus ‘af’ is niet goed, maar ‘val’ dan evenmin. Afval is een zelfstandig naamwoord, maar geen samenstelling.
Dat meeleefeend in het stukje voorkomt heeft mij ook verbaasd en is ook geen correct voorbeeld als hij al wel bekend was geweest.
De meeleefeend is inderdaad (en helaas) geen goed voorbeeld.
Topsporthonk (ref. https://www.schoter.nl/talentbegeleiding/)
https://bit.ly/2ORyENG (radslagman)
keerweersteeg. ik snap dat keer en weer hier niet als zn bedoeld zijn, maar geïsoleerd of in andere context kunnen ze dat wel zijn, dat stond (nog?) niet in de regels dus…? verscheidene keren als naam (regels hierover?) en minstens 1x gewoon (gedenkschriften van vidoq, chef der veiligheidspolitie.
In roddelblaadjes neemt de vuilspuitruil overigens weer hand over hand toe.
Ik praat nu voor mezelf, maar het zijn in deze context geen zelfstandige naamwoorden, dus kunnen ze hoe dan ook niet goed zijn. Zo kun je ook twijfelen of top in topdroprol ook wel zelfstandig wordt gebruikt.
Op het twitteraccount van Bas Jongenelen komen ook inzendingen binnen, waaronder een paar straten zoals de Maanzaadstraat. Bas twijfelt of dit niet een andere categorie zou zijn.
Hij komt kennelijk binnenkort hier terug met een update en hopelijk zijn de regels dan wat beter dichtgetimmerd en duidelijker. En ik ben niet voor opname van woorden met een dubbele klinker, dat zijn weer andere varianten. Hou het beperkt tot zuivere woorden als de knalgaslamp.
Ach, ik vond bleekreetscheet net zo’n leuk woord…
dan heb ik nu toch onderhand ook commentaar op knalgaslamp zelf. knalgas hoort hier bij elkaar, gas dat knalt, knal is dus de stam van een werkwoord HIER
Over of knal in knalgas een zelfstandig naamwoord is kun je discussiëren. Ik vind van wel, maar bel in belspeldel zou dan inderdaad niet correct zijn. Hopelijk zal Bas hier nog uitsluitsel over geven. Het is maar een spelletje en zo’n woordenlijstje is nog in wording, maar de regels moeten wel duidelijk en transparant zijn.
ja, anders wordt het een spellingsanarchistisch bekvechtspel tussen kwerulanten ;-). ben ook blij dat je “kun je”schrijft ipv “kan je”.
https://tinyurl.com/y3jdnmmv (asbakrand)
Ik weet dat dit fout is (want 4 lettergrepen ipv 3), maar ik vind hem zo mooi: belspeldelrel
Ref. http://www.bloggen.be/aantwaarrepe/
Tandartspas (ref. https://uitspraken.rechtspraak.nl/inziendocument?id=ECLI:NL:RBZLY:2012:BW3195)
tashandvat
handtasvak
Diverse vermeldingen op Google.
zwemlesgeld, zojuist bedacht maar ok?
Niet goed, want zwem is geen zelfstandig naamwoord.
brandgansvangst
1 hit op google
Het vereist wel wat vakmanschap om er een te vinden. Mij lukt het niet.
Dit vind ik echt een hele mooie, wauw!!
Volgende uitdaging voor de eindbaas: wie vindt er één met víer lettergrepen?
Vakmanschap lijkt een hele mooie, maar ik zou hem afkeuren, want schap is hier geen zelfstandig naamwoord, maar een achtervoegsel.
Ja hoor, een schap is een plank, bijvoorbeeld in een winkel. Lijkt me een prima woord.
Wasbakkast (https://www.sanitair-en-accessoires.nl/product/badkamermeubel-vanes/, kijk bij beschrijving)
Afwaskwast valt allicht af om dezelfde reden als afvalbak, maar wat te denken van een woonbootvloot?
Lachgastank komt in het wild alleen los voor, maar dat is uiteraard grammaticaal fout.
Asbakkwast met houten handvat, natuurlijke haren met roestvrijstalen rand. Doorsnede borstel 4 cm
Is dat dan een asbakkwasthandvat? Dan hebben we er een met vijf lettergrepen 😀
Handkarman:
Bij “ons” huis gaat de deur open en we zijn zo verrast hoe mooi het is dat ik bijna vergeet de handkarman te betalen.
Wel in het wild te vinden: asbakstank
Glasbakgat:
“Et Voilà: de gewone fles past met gemak in het glasbakgat, maar de Magnum krijg je met geen mogelijkheid naar binnen!”
Ook volop te vinden: tandartslamp
Twijfelgeval: handwasbak
Toegegeven: de meeste die je aantreft zijn bedoeld om je handen te wassen, dus ‘was’ is hier allicht een werkwoord. Maar kan het ook een bak zijn om de handwas in te doen?
netwerkplek : https://www.google.fr/search?sxsrf=ACYBGNRK77Ex0XKif8McZe0TWnozEeytKQ%3A1571392133297&source=hp&ei=hYqpXar_D67BlwTe1yg&q=netwerkplek&oq=netwerkplek&gs_l=psy-ab.3..0i203j0i30.779.5632..6634…1.0..0.166.814.11j1……0….1..gws-wiz…….35i39j35i39i19j0i67j0j0i131j0i10j0i10i203j0i13j0i13i10.p72ZKjSep8M&ved=0ahUKEwjq1Z_vw6XlAhWu4IUKHd4rCgAQ4dUDCAY&uact=5
kutbrugsmurf bestaat echt. Kennelijk niet op schrift, maar wel n het spraakgebruik. Ooit werd ik zelf zo genoemd rond 1970 en later heb ik het ook als leraar op een middelbare school wel eens gehoord. Dat was in 198-1986.
Grappig dat het woord niet met google te vinden is.
flexwerkplek
Ik werk op een laboratorium en waar laat je dan je pennen en stiften? Precies, in je labjaszak.
Veel ‘a’s, trouwens!
Een collega bedacht “sneekweekleek”
Is niet goegelbaar, maar wel een mooi woord.
papadag