Begrijpend lezen is belangrijk

Door Joke Brasser

Je bent je als docent ongetwijfeld bewust van het belang van begrijpend lezen voor de ontwikkeling van je leerlingen. Onderzoek toont aan dat lesmethodes Nederlands onvoldoende bijdragen aan de leesontwikkeling van leerlingen. De methodeteksten zijn voorzien van vragen en oefeningen die niet gericht zijn op het begrijpen van de inhoud van de tekst, maar op het aanleren van een leesstrategie. Abma, schrijver van ‘Goed onderwijs begint met een goed curriculum’beargumenteert dat het oorspronkelijke tekstdoel komt te vervallen wanneer een tekst in een methode opgenomen wordt.  Als je als leerling bijvoorbeeld een informatieve tekst moet lezen om vragen erover te beantwoorden, is je leesdoel niet: je informeren, maar: het beantwoorden van vragen. Bovendien zijn leesteksten in methodes vaak versimpeld en ingekort. De auteurs van Geletterdheid en Schoolsucces stellen dat docenten voor goed leesonderwijs rijke teksten nodig hebben, die niet versimpeld zijn, aantrekkelijk geschreven zijn en goed opgebouwd. De leesmonitor onderschrijft deze conclusie en noemt ook het belang van het lezen van ‘volledige, authentieke teksten’.

Rijke teksten

Waar moet zo’n ‘rijke tekst’ dan verder aan voldoen om succesvol ingezet te kunnen worden in de les? Geletterdheid en Schoolsucces raadt het werken in thema’s aan. Dit biedt je als docent de mogelijkheid om verschillende soorten teksten van verschillende niveaus aan te bieden. De leerlingen lezen de teksten om zich te informeren. Ze bouwen woordenschat op en werken aan een kennisbasis over het gekozen thema. 

Bronnen en websites

Van de Jeugdbibliotheek tot de Digitale Bibliotheek voor de Nederlandse Letteren (DBNL) –  er zijn allerlei digitale bronnen voor poëzie, verhalen en romans. Bovendien zijn er websites die hieruit een voorselectie gemaakt hebben, zoals de tiplijst van de Jonge Jury, Leeskracht (voor het VMBO) en 4You, een selectie met zowel fictie als non-fictie speciaal voor zwakke lezers. Voor non-fictie kwam ik verder uit bij jongerenkrant 7Days of Nieuws in de Klas, die docenten en leerlingen toegang geeft tot volledige digitale edities van verschillende kranten.

Tekstenbank

Hoewel de boeken uit de jeugdbibliotheek ingedeeld zijn in een aantal thema’s zoals ‘adoptie en pleegkinderen’, ‘chicklit’ en ‘zielig’, blijkt het nogal arbeidsintensief te zijn om als (beginnend) docent een mooie thematische selectie hieruit te maken. Zeker als je deze selectie aan wilt vullen met bijvoorbeeld historische literatuur uit de DBNL of recente non-fictieteksten over hetzelfde onderwerp. Voor het primair onderwijs is een digitale tekstenbank beschikbaar waarin leesteksten, boeken en films op thema gesorteerd zijn en ingedeeld naar niveau. Voor het voortgezet onderwijs is er – bij mijn weten – nog geen toepassing die het gebruik van echte teksten in de klas op deze manier toegankelijk maakt.

Conclusie

Dit maakt het zeer arbeidsintensief voor de docent om steeds eigen selecties van teksten te maken, wat de inzet van echte teksten in de les belemmert. Idealiter zou de tekstenbank voor het voortgezet onderwijs databases van verschillende taalgebieden – bijvoorbeeld Project Gutenberg en de DBNL – per thema aan elkaar verbinden. Stel je voor dat je in een handomdraai een leeslijst kunt samenstellen over fantastische vertellingen met links naar bijvoorbeeld Kleist, Belcampo en Roald Dahl?

Regelmatige oproepjes op de Facebookgroep ‘Leraren Nederlands’ laten zien dat docenten behoefte hebben aan zo’n toepassing. Recentelijk vroeg iemand bijvoorbeeld naar leestips binnen het thema ‘klimaat’, wat een prachtig scala aan antwoorden opleverde; van Kinderen van moeder aarde tot Het tegenovergestelde van een mens. De Facebookgroep biedt in ieder geval een mooie tussenoplossing zolang er nog geen platform is dat deze teksten naar thema samenbrengt. Welke teksten gebruik jij in de klas? Waar en hoe heb je deze teksten gevonden?

Afbeelding: US Federal Government, Wikimedia