Door Marten van der Meulen

Onze taal stikt van de vreemde woorden. Schattingen over de aanwezigheid van woorden van niet-Oergermaanse origine in het lexicon van het Nederlands schommelen rond de 75%. Van veel van deze woorden weten we al lang niet meer dat het om importwoorden gaat. Wie weet nog dat kelder uit het Latijn komt, of bus uit het Engels? Andere importwoorden herkennen we onmiddelijk, omdat hun woordbeeld bijvoorbeeld vreemd is. Denk aan quinoa, sriracha of  pho. Dit idee gaat ook op voor Franse woorden. Op mij komen die al snel enorm exotisch over, zoals ik al een aantal keer eerder schreef. Nu kwam ik laatst weer een zooitje tegen, waar ik enorm van jouisseerde, en dat ik jullie dus ook niet wil onthouden.

Ik was weer eens aan het lezen in de Bronnen tot de geschiedenis der Leidsche universiteit 1574-1811 (Molhuysen 1913-1924, hier te vinden). Dat is een schitterende bron, waarin het heerlijk grasduinen is. Zo kwam ik ooit eerder al de uitdrukking ‘vleselijk converseren’ tegen als eufemisme voor neuken cq het beest met twee ruggen maken. Nu echter viel me op dat er weer eens wat Franse woorden in stonden die ik totaal niet kende. Omdat ik daar dus zo langzamerhand een serie aan wijd, wil ik ook deze nieuwe woorden met jullie delen.

• dedommagement – altijd leuk, een woord dat niet in het WNT staat. Het heeft dan ook een vrij specifieke financiële betekenis, te weten schadevergoeding, compensatie. Daar is toch nog vrij makkelijk achter te komen (het is geen palafroit). 
• jouisseeren – genieten van, genot hebben van. Een verrassend interessant woord: de relatie met het Engelse joy (dat ook teruggaat op Frans joie) is evident, maar er is meer. Het betreft hier namelijk een zogenaamde pseudo-Franse leenvorming, die teruggaat op jouissance, en dat woord heeft op zijn beurt dan weer allerlei pyschoanalytische connotaties.
• adiëeren – als je me had gevraagd wat dit zou betekenen, dan zou ik zeggen dat het een sjiek woord voor optellen is. Dat is echter niet zo: het betekent aanvaarden. “ Gevormd naast aditie met analogischen uitgang” zegt het WNT, en ook dat is een woord dat ik niet ken. “Voorheen in ambtelijken stijl”, zegt het ook, en dat klopt dan wel weer, want de Actus Senatus van de Uni Leiden mag je daar wel onder scharen dunkt me
• geïnsereerd – afkomstig van insereren, en díe betekenis zou ik dan weer wel goed hebben geraden. Het is namelijk verwant aan Engels (lees: Frans) to insert, oftewel invoegen. Dit woord leent zich uitstekend voor een revival: “In de bijlage (hierbij geïnsereerd) vindt u mijn motivatiebrief.” Nou, dan heb je die baan voor het oprapen!

In de stukken die ik eerder schreef ben ik al uitgebreid ingegaan op allerlei elementen van dit soort Franse woorden. Toch blijft het de moeite waard om twee belangrijke boodschappen te benadrukken:

• er zijn in het Nederlands véél maar dan ook VEUL meer Franse leenwoorden dan Engelse. Echt waar. Eindeloos veel meer.
• leenwoorden komen en gaan: vroeger verdronken we in de aanval van een tsunami van Frans; ook Engelse woorden verdwijnen weer

En als altijd ben ik benieuwd naar de kennis van deze woorden: gebruikt iemand dit nog? Opdat u uzelve identificere!

Dit stuk verscheen eerder op De taalpassie van Milfje Meulskens
Illustratie: Wikimedia