Door Siemon Reker

Minister Hoekstra – de nummer 1 op het departement dat het sinds gisterenmiddag zonder een staatssecretaris moet stellen na het ontslag van Menno Snel – heeft allicht een onrechtmatige daad begaan met de aanschaf van aandelen Air France-KLM. Hij was er door ambtenaren uitdrukkelijk voor gewaarschuwd om de Kamer in te lichten en daar toestemming vooraf te vragen. Dat kan ook volgens een procedure in vertrouwelijkheid, maar dat liet de minister bewust na.

NRC Handelsblad kwam daar achter via stukken die in een WOB-procedure verkregen werden. De NRC vandaag: “In een brief die maandag naar de Kamer is gestuurd, een dag voordat de WOB-stukken vrij werden gegeven, erkent de minister niettemin dat de „gevolgde handelwijze de aankoop van de aandelen potentieel […] onrechtmatig maakt”. Tegelijkertijd herinnert hij de Tweede Kamer fijntjes aan „de ruime meerderheid” waarmee de Kamer achteraf instemde met de wijziging in begroting, die nodig was voor de verwerving van de aandelen Air France-KLM.”

Minister Hoekstra herinnerde de Kamer er fijntjes aan, schrijft de NRC. Wat is fijntjes?
Volgens Van Dale kan het gaan om deze drie betekenissen, allicht in chronologische volgorde:
1: op een keurige, nette wijze (dat is fijntjes gedaan)
2: met veel gevoel voor onderscheiding (fijntjes lachen)
3: op fijne, slimme wijze (iem. fijntjes beetnemen)

De NRC (“Voor wie de nuance zoekt”, was ooit de slogan) ging in het citaat fijntjes om met de journalistiek/politieke samenwerking en strijd door terloops te melden dat de stukken werden vrijgegeven op dinsdag, maar dat Financiën nog nét maandag een brief over deze kwestie naar de Tweede Kamer stuurde. Dat is fijntjes zónder dat woord te noemen.

Hoekstra zelf gebruikt fijntjes naar verhouding graag. Relatief, het woord wordt niet veel in de plenaire zaal gebruikt. Zo zei hij eerder dit kalenderjaar tegen Joost Sneller (D66 en als coalitiegenoot dus in alle vriendelijkheid) dat deze ook nog eens “mijn eigen woorden in de mond” legde.

Fijntjes wordt vooral gebruikt in combinatie met een werkwoord dat ‘iets tot uitdrukking brengen’ betekent: iets fijntjes opmerken, iemand ergens fijntjes aan herinneren, er fijntjes op wijzen. Maar de derde betekenis in Van Dale suggereert al dat fijntjes niet altijd een zéer genuanceerde inhoud hoeft te hebben. Renske Leijten (SP) combineerde in 2017 fijntjes met sneren ‘honen, schamperen’ – fijntjes schamperen?

Aan de andere kant van de vergaderzaal zit Martin Bosma (PVV). In 2019 kritiseerde hij onder andere NRC Handelsblad (dat hij een D66-krantje noemde) en de Publieke Omroep. Op een van de NPO-sites, zei hij, “wordt collega Baudet vergeleken met Ceauşescu. Daar wordt fijntjes aan toegevoegd: die hebben we gewoon doodgeschoten. Zoals bekend staat de NPO voor verbinding en kwaliteit”, aldus Bosma. Hier is het NPO-citaat “gewoon doodgeschoten” niet zozeer fijntjes als wel Bosma’s conclusie erna: “Zoals bekend staat de NPO voor verbinding en kwaliteit.”

NRC Handelsblad gebruikt fijntjes tegenwoordig vooral op de culturele pagina’s. Daar blijkt fijntjes z’n originele betekenis te kunnen hebben (“een blaadje, een takje, zo fijntjes en lieflijk weergegeven dat het soms lijkt alsof het zonlicht erdoorheen schijnt”) maar ook de nieuwere met minder gevoel voor onderscheiding. Niek van den Adel kreeg een dwarslaesie. Over z’n ervaringen schreef hij een boek – Crash – en werd een veelgevraagd spreker. Het succes bij zijn lezingen steeg ’m wel een beetje naar zijn hoofd, bedenkt hij nu. „Een paar keer per week applaus van vijfhonderd mensen verandert je. Gelukkig heb ik thuis de Stichting Hou Niek met Beide Benen op de Grond. Als ik weer eens vol van mezelf thuiskom, houdt Kim me even fijntjes mijn poepluier voor.”

Dat is een even weinig genuanceerd geval als een andere tekst op dezelfde kunstpagina’s eerder deze maand: “Dichter bij huis toonde Marcel Pinas een geweldige installatie op De Grote Suriname-tentoonstelling in de Nieuwe Kerk in Amsterdam: een tafel gedekt met borden die herinneren aan het bloedbad van Moiwana, waarbij troepen van legerleider Desi Bouterse 38 onschuldige burgers doodden. Zo herinnerde Pinas de toeschouwers er fijntjes aan dat de huidige Surinaamse president meer op zijn kerfstok heeft dan alleen de Decembermoorden.”

Gewoon doodgeschoten, een poepluier voorhouden, borden die aan een bloedbad moeten herinneren,- fijntjes wordt allicht toenemend in combinatie met schokkender teksten gebruikt.

Dit stuk verscheen eerder op het blog van Siemon Reker