‘Taalsmeedsels’, bewust gecreëerde woorden: blending, portmanteau, samentrekking (2) Ja, het woord taalsmeedsel is zo’n opzettelijk gemaakt woord van het type waar het zélf weer een geval van is (zoals assimilatie een voorbeeld is van assimilatie en een afko van een afkorting): we zetten –sel achter de stam van een woord (smeed) en … [Lees meer...] overBrexit, Nexit, Grexit, Quexit, referexit, trexit, clexit, Megxit, Blaxit
taalverandering
Deze klinker verdonkert telkens weer
Het Algemeen Nederlands heeft een oude lange /aː/ bewaard in woorden als daad en spraak, gelijk het Duits met Tat en Sprache. Maar in grote delen van de Germaanse wereld is die klinker richting een lange /oː/ verschoven, zij het in verschillende mate en spelling, van Brabants daod en spraok tot … [Lees meer...] overDeze klinker verdonkert telkens weer
Een woordje voor een deel van het politieke spectrum: mega
Eerder – inmiddels een jaar of vier geleden – schreef ik een serietje blogposts onder de titel Giga, mega en flut. Hoe zit het in de nieuwe Tweede Kamer met het gebruik van mega als zelfstandig woord of mega– als voorvoegsel? Ik keek in de eerste maanden van dit jaar tot aan deze week, de laatste week voor het reces. Die laatste week is in dit geval … [Lees meer...] overEen woordje voor een deel van het politieke spectrum: mega
Pure kafka
Ze zijn een jaar of veertien, gok ik. Uitgelaten zitten ze met hun tweeën op de bus te ratelen, te brullen en te gieren. Voortdurend onderbreken ze elkaars verhalen met hoge kreten, bruuske handgebaren en extatische blikken. “Neeeeee, da-kan-nie!” “Girl, ik zweer het gewoon.” “Is’t echt legit?” “Legitter dan legit.” Het gaat over de voorbije examenperiode, … [Lees meer...] overPure kafka
Taalregels & taalvariatie
Lauren Fonteyn en Marten van der Meulen, beiden taalkundigen, vertellen over hun onderzoek naar taalverandering en het effect van taalregels op het taalgebruik in het Nederlands van de twintigste eeuw tot vandaag de dag. Delen van hun onderzoek vallen binnen het vakgebied van de corpus linguïstiek, waar zij in deze podcast een introductie toe geven. Onderzoek binnen de corpus … [Lees meer...] overTaalregels & taalvariatie
Een blog over precies niks!
Sinds ik Nederlandse taal en cultuur studeer (in Leiden), kan ik nooit meer eens lekker ontspannen naar een televisieprogramma kijken. Neem bijvoorbeeld de avond waarop ik met mijn vriend naar de serie Klassen keek. Ik hoorde een meisje geërgerd tegen haar klasgenootje zeggen: ‘Je doet precíes niks’. Triomfantelijk stootte ik mijn vriend aan en ik overlaadde hem met vragen over … [Lees meer...] overEen blog over precies niks!
w + e = o
Waarom zeggen we niet kwemen, vroeg Yoïn van Spijk zich gisteren af in een interessant blog, hier op Neerlandistiek. Naast het rijtje nemen - nam - genomen zou immers het rijtje kwemen - kwam - gekomen beter passen? Oorspronkelijk was het werkwoord in de tegenwoordige tijd inderdaad kwem, zegt Van Spijk. Door een 'sporadische klankverandering' zou die we geworden zijn tot … [Lees meer...] overw + e = o
Nemen en komen: verloren zussen
Komen behoort tot de groep sterke werkwoorden waar ook nemen, stelen en breken in zitten. Hoe komt het dan dat het komen is en niet kwemen? *Kwemaną Philippa e.a. (2003-2009) stellen dat komen van het Proto-Germaanse *kwemaną komt – dat dus wél een e had. (De ą staat voor de nasale /ɑ̃/ die we ook in het … [Lees meer...] overNemen en komen: verloren zussen
Leuk dat je weer geweest zijn
De wereld van de pronomina schudt op zijn grondvesten. De afgelopen weken stuurde de advocaat Samir Lhachmi uit Zeeuws-Vlaanderen me een aantal foto's die het bekende restaurant Katseveer in Wilhelminadorp (Zuid-Beveland) op Instagram plaatst: Hoe zit dat, vroeg Samir zich af. Hij kon zich best voorstellen dat iemand 'je zijn geweest' schrijft, en schreef "Mijn moeder zegt … [Lees meer...] overLeuk dat je weer geweest zijn
Zeer, bepaald en dergelijke onderstrepende bijwoorden
Met de verhuizing van Wopke Hoekstra (CDA) van de Eerste Kamer naar het kabinet-Rutte III moet de frequentie van het gebruik van het bijwoord zeer telbaar zijn toegenomen in de Tweede Kamer. In het eerste debat in de nieuwe samenstelling van eind maart 2021, het ging over de formatie, streepte ik een paar van die zeer-gevallen aan in de bijdragen van … [Lees meer...] overZeer, bepaald en dergelijke onderstrepende bijwoorden
Woke heeft het weer gedaan
Stella Bergsma is een schrijfster, kunstenares en twitster die zich niet snel boos maakt om iemands taalgebruik. Maar dan moet je niet over woke beginnen, althans, je mag wel over woke beginnen, maar dan moet je het volgens haar correct gebruiken. Namelijk als een bijvoeglijk naamwoord ('een woke persoon', 'zij zijn erg woke') en niet als een zelfstandig naamwoord ('woke zit … [Lees meer...] overWoke heeft het weer gedaan
Serieus geld
Op de website van het Dagblad van het Noorden las ik zondag de volgende kop: Eline (14) uit Sleen fietst rond met ijscokar en verdient serieus geld. "Ik moest na de eerste dag alweer nieuw ijs bestellen" Uit de context kon ik wel opmaken dat serieus geld zoiets betekende als 'veel geld', maar ik kende deze verbinding niet. Dat ik iets niet ken, betekent natuurlijk niet … [Lees meer...] overSerieus geld
Waarom is het ‘zij zong’ en niet ‘zij zingde’? (2)
In het eerste deel van dit tweeluik hebben we gezien dat sterke werkwoorden, zoals zingen – zong en lopen – liep, vaste klinkeralternanties in de wortel hebben die uiteindelijk teruggaan op een alternantie tussen -e-, -o- en geen klinker in de verre voorouder van het Nederlands, namelijk het Proto-Indo-Europees (een taal die al zo’n 5 à 6 duizend jaar geleden gesproken werd!). … [Lees meer...] overWaarom is het ‘zij zong’ en niet ‘zij zingde’? (2)
Waarom is het ‘zij zong’ en niet ‘zij zingde’?
Lang (lang (lang)) geleden heb je als jonge, onbezonnen spreker van het Nederlands opgepikt dat de onvoltooid verleden tijd van werkwoorden gevormd wordt door er de uitgang -te(n) of -de(n) achter te plakken. Of dit met een t of een d moet, hangt af van de kwaliteit van de stammedeklinker die ervoor staat, iets wat men samenvat in de … [Lees meer...] overWaarom is het ‘zij zong’ en niet ‘zij zingde’?
Twee of drie regelmatige werkwoordklassen in het Fries?
Een reactie op Anne Merkuur Als de lezers van Neerlandistiek het nog toestaan, wil ik op deze plaats graag de interessante discussie over het aantal regelmatige werkwoordklassen in het Fries voortzetten door te reageren op het stuk van Anne Merkuur van afgelopen zaterdag. Waar gaat het over? Kort samengevat: de kanonieke kijk op het Friese werkwoordsysteem is dat het twee … [Lees meer...] overTwee of drie regelmatige werkwoordklassen in het Fries?
Nee, het Fries heeft niet 3 klassen regelmatige werkwoorden
Begin deze week concludeerde Henk Wolf op deze plaats dat we in de frisistiek al jaren ziende blind zijn, en dat het Fries vermoedelijk niet twee regelmatige werkwoordsklassen heeft, maar drie. Die derde klasse zou een soort mix zijn van klasse I en II, en alleen werkwoorden met een onbeklemtoonde klinker aan het eind van de stam betreffen, zoals bijvoorbeeld tekenje of … [Lees meer...] overNee, het Fries heeft niet 3 klassen regelmatige werkwoorden
Ik vaccineer
Dat we nu binnen een paar maanden tijd allemaal een vaccin krijgen toegediend, leidt tot veel taalgevoelens. Zo zat ik me gisteren net af te vragen waarom het me stoort als andere Nederlandstaligen op de sociale media spreken over "a jab" als ze een vaccinatie bedoelen, toen er een vraag kwam. Eerst die jab, die idiomatisch Engels blijkt te zijn. Dat is geloof ik wat me … [Lees meer...] overIk vaccineer
Taaldingetje hoor
Ik weet niet meer wanneer ik hem voor het eerst hoorde, maar ik weet wel dat hij me vanaf het begin in zijn taalkundige greep hield: de ‘verkleinwoordje + hoor’ constructie. In het begin waren het youtubers die aan het strand lagen en uitriepen ‘weertje hoor!’ of ‘leventje hoor!’. Toen werden het sarcastische mensen op twitter en studenten. In de afgelopen maanden heb ik hem … [Lees meer...] overTaaldingetje hoor
Terrasje doen en filmpje pakken
“Hoera, terrasje doen: moet je reserveren, en mag je naar het toilet?” Met deze vraag ontving ik deze week een mailbericht van het televisieprogramma Radar. De uitdrukking die in de aanloop van de zin gebezigd wordt is waarschijnlijk de jongste en een niet on-creatieve loot binnen een actueel productief paradigma naar het model van een X-je doen. Voor dat X moet dan wel ‘iets … [Lees meer...] overTerrasje doen en filmpje pakken
“Versoepelde” grammaticaregels? Stop taal in te zetten als een wapen om verdeeldheid te zaaien
“Zelden zoveel taalkundigen op één plek samen gezien!”, schreef iemand afgelopen dinsdag op Twitter, na de voorstelling van de nieuwe e-ANS, de Algemene Nederlandse Spraakkunst die dus sinds deze week in een gloednieuw jasje zit. De lancering van zo’n vernieuwde grammatica van het Nederlands, dat is voor een neerlandicus een beetje als de nieuwe PlayStation 5 voor een … [Lees meer...] over“Versoepelde” grammaticaregels? Stop taal in te zetten als een wapen om verdeeldheid te zaaien
Archaïsche achtervoegsels zoals in ambtshalve en spoedheidshalve
Van Dale heeft (hetzij voor ons gemak of om redenen van efficiency) gekozen voor één achtervoegsel -halve. Dat is iets om even een wenkbrauw bij in beweging te brengen zodra we zien hoe -halve in twee groepen uiteenvalt. Die zijn op basis van hun verschijningsvorm aan te duiden als -thalve en -shalve en dat zou Van Dale dus ook als twee … [Lees meer...] overArchaïsche achtervoegsels zoals in ambtshalve en spoedheidshalve
Een corrupt politicus of een corrupte politicus?
Een grote schrijver is niet voor iedereen hetzelfde als een groot schrijver. We kunnen een onverdachte bron als Etsko Kruisinga in Het Nederlands van nu (1938:158-159) aanhalen als mogelijke verklaring voor dat verschil. Kruisinga geeft enkele voorbeelden (’n handig koetsier, ’n bekwaam man, of leider, ’n begaafd man, ’n goed of bekwaam of beroemd … [Lees meer...] overEen corrupt politicus of een corrupte politicus?
Afgelopen januari
Door Siemon Reker Interessant nieuws afgelopen vrijdag als opening van die plezierige nieuwsbrief van NRC Handelsblad, De Haagse Stemming. (Voorzover ik weet kost het abonneren daarop niets.) Het s-woord klinkt weer aan het Binnenhof! Het s-woord betreft dus stikstof, in het volgende tekstje gaat het over het k-woord, maar genoeg over deze alfabet-woorden (het is een … [Lees meer...] overAfgelopen januari
Hoe pubers de taal telkens een beetje veranderen
Door Marc van Oostendorp Een van de wonderlijkste eigenschappen van menselijke taal is dat ze voortdurend aan verandering onderhevig is. Iedere bekende taal verandert op ieder moment, terwijl het niet moeilijk is om redenen te bedenken waarom dit onhandig is. Het betekent bijvoorbeeld dat generaties elkaar net wat lastiger kunnen verstaan dan anders het geval zou zijn. … [Lees meer...] overHoe pubers de taal telkens een beetje veranderen
“Serieus”: verschuivend van bijvoeglijk naar bijwoordelijk en de betekenis is ook intrigerend
Door Siemon Reker In het Algemeen Dagblad van gisteren het verhaal van Tasien gelezen? De eerste zin is direct de korte samenvatting: “Een volstrekt unieke prestatie – dat heeft Tasien Joeman (22) geleverd door in vier jaar tijd vijf diploma’s te halen aan de Erasmus Universiteit Rotterdam. “Studeren op dit niveau is soms eenzaam, maar stoppen was nooit een optie.”” Zijn … [Lees meer...] over“Serieus”: verschuivend van bijvoeglijk naar bijwoordelijk en de betekenis is ook intrigerend
