Gesprek met Presley Bergen Ad Verbrugge in gesprek met Neerlandicus Presley Bergen over de verloedering van de Nederlandse taal. … [Lees meer...] over‘Onbegrijpelijk hoe Nederland zijn eigen taal verwaarloost’
taalverandering
Bruuttaal
Laia Sabouni en Phuong Anh Pham, twee havisten van het Eindhovens Eckhart-college, maakten een podcast om jongere kinderen iets uit te leggen over straattaal. Ewa broeders, wij zijn brutaal en spelen lekker met taal! In deze podcast Bruttaal krijg je te weten over de invloed van WhatsApp op taalgebruik van jongeren. Ook krijg je te horen van onze eigen ervaringen met … [Lees meer...] overBruuttaal
Oud-Zeeuws-Vlaams in Brazilië
Dertien sprekers waren er nog, van het Zeeuws-Vlaamse dialect zoals dat in Brazilië gesproken werd, toen een groepje onderzoekers er tien jaar geleden langskwam. De meesten waren al wat ouder, dus misschien zijn het er inmiddels alweer wat minder. Dat er sprekers bij gekomen zijn, is wel heel onwaarschijnlijk. De sprekers zijn nakomelingen van migranten die in de … [Lees meer...] overOud-Zeeuws-Vlaams in Brazilië
Ben je betoeterd?
De juf van groep vijf vraagt aan kinderen die iets doen wat volgens haar over de schreef gaat: 'Ben je betoeterd?' Mijn dochter kwam er daardoor nu ook mij thuis, en informeert nu ook regelmatig naar mijn staat van betoeterdheid. Ik vind dat vreemd. Voor mijn taalgevoel kun je de vraag naar het betoeterd zijn eigenlijk niet stellen zonder graadaanduiding: 'ben je nu helemaal … [Lees meer...] overBen je betoeterd?
Waken voor iets
Vlak voordat de G20-top op het Indonesische eiland Bali van start ging, deed de voorzitter van de Europese Raad, Charles Michel, een uitspraak die in een bericht van 15 november 2022 in het digitale NOS Nieuws de volgende kop kreeg. De eerste zin van het artikel luidt echter: Volgens de officiële taalregels zijn beide zinnen waarin het werkwoord ‘waken voor iets’ … [Lees meer...] overWaken voor iets
Groetronding: dohog
Met heel kleine variaties in de uitspraak kunnen mensen heel veel zeggen. We hebben er dan ook een bijzondere antenne voor: je hoeft je r-klank maar een beetje te variëren of je bent ineens een kakker, of een Brabo. Zulke observaties zijn het domein van een terecht populaire betrekkelijk recente tak van de taalwetenschap, de sociofonetiek. Ik denk dat ik een nieuwe … [Lees meer...] overGroetronding: dohog
Dat nah
Volgens de Duitse politiek filosoof Jan-Werner Müller heeft Wilders ‘nah’ gezegd. Het zou gebeurd zijn op 19 maart 2014, in Den Haag, voor een volle zaal. De PVV-voorman deed het na zijn beruchte Meer-of-minder-Marokkanen-vraag, ingeleid met een theorie over partijdige D’66-rechters, kosmopolieten vermoedelijk, in combinatie met de vrije meningsuiting die volgens hem … [Lees meer...] overDat nah
Kun je stoppen?
Het is een deel van mijn werk om het te observeren, maar het blijft ook verbazen: dat taal voortdurend verandert, en niet op een abstracte manier, maar vlak onder onze ogen. En het helpt dan helemaal om een achtjarige in huis te hebben, die van alles meeneemt. Wanneer is het in het Nederlands gekomen? Een methodologisch probleem is dat ik de afgelopen decennia niet … [Lees meer...] overKun je stoppen?
Het toch wat trendy-achtige Nederlandse achtervoegsel -vriendelijk (2)
Kranten begonnen nog iets eerder dan het Nederlandse Parlement vanaf eind 1971 het woord milieuvriendelijk te gebruiken. Dat gebeurde allereerst in combinatie met het werkwoord wassen om het verlagen van fosfaatgebruik mee uit te drukken. Er is op basis van de chronologie reden om aan te nemen dat ons achtervoegsel –vriendelijk ontleend is aan het Engelse friendly. Hoezo? Het … [Lees meer...] overHet toch wat trendy-achtige Nederlandse achtervoegsel -vriendelijk (2)
Intussen: tijd voor iets anders
In zijn recente reisverslag God in Japan gebruikt Willem Melchior een paar keer het woord intussen zoals ik dat zelf niet snel zal doen. Op p.89 bijvoorbeeld: De Kongobuji intussen was prachtig, ik kan niet anders zeggen. Er zijn twee dingen opmerkelijk aan dit gebruik van intussen: de plaats ervan in de zin en de functie. Laten we met het eerste beginnen. In … [Lees meer...] overIntussen: tijd voor iets anders
Hoe uit taalcontact nieuwe taal ontstaat
Er is de laatste jaren in de taalkundige literatuur veel aandacht voor de gevolgen van taalcontact: wat gebeurt er als groepen sprekers van verschillende talen bij elkaar komen, bijvoorbeeld door migratie? Of wanneer sprekers meer dan één taal beheersen? Die talen beïnvloeden dan elkaar, en dit soort contact is waarschijnlijk een drijvende kracht achter veel taalveranderingen. … [Lees meer...] overHoe uit taalcontact nieuwe taal ontstaat
Wethouder Hekking en het lidwoord van de betekenis
Toen ik een stukje schreef naar aanleiding van lachsalvo’s in de Tweede Kamer die het gevolg waren van een accentfoutje in een bijdrage van Jaco Geurts (CDA – over landbouw horen we hem niet meer, als woordvoerder is hij verhuisd naar wonen), vermoedde ik niet dat er een rééks aan aanvullingen op zou ontstaan met andere opmerkelijke accenten in de plenaire zaal en … [Lees meer...] overWethouder Hekking en het lidwoord van de betekenis
Dat eeuwige ge-Electric Light Orchestra van hem
Maurits en Johannes, de twee vrienden van Erik Poelman in de roman Augustus van Eric de Rooij, vertegenwoordigen allebei een heel andere kant van de hoofdpersoon. Dat blijkt ook uit hun favoriete muziek. Terwijl Erik met Maurits zijn liefde voor Italo-disco deelt en in Amsterdamse gay-discotheken danst op synthesizerpop (het is 1988), moet hij op de kamer van Johannes keer op … [Lees meer...] overDat eeuwige ge-Electric Light Orchestra van hem
Fantastisch: wat het is en wat het niet zo lang geleden was
Nog even een duikje nemen in de Handelingen van de Tweede Kamer, en wel die van zeer nabij, namelijk het huidige kalenderjaar? (Zie de vorige bijdrage over met droge ogen beweren.) Als we het woord fantastisch en fantastische opzoeken, komen we tot een kleine 100 stuks, zelfs al zitten we nog enkele weken vóor het zomerreces. Fantastisch wordt … [Lees meer...] overFantastisch: wat het is en wat het niet zo lang geleden was
‘Ik ga’ plus adjectief
Een oud-student plus oud-assistent van mij is intussen leraar Nederlands op een middelbare school in Barendrecht. Vorig jaar (2021) kreeg ik een mail van hem waarin hij mij min of meer verbijsterd mededeelde dat hij leerlingen op een merkwaardige manier het werkwoord gaan hoorde gebruiken. Hij gaf twee voorbeelden: ik ga kort ‘ik ga naar de kapper om mijn haar kort te laten … [Lees meer...] over‘Ik ga’ plus adjectief
Alle taalverandering veroorzaakt variatie
Klagen over taal: ’t is van alle tijden. Ook ik moet bekennen dat de ziekte me niet vreemd is. Hoor ik in mijn omgeving wendingen als het boek wat ik gelezen heb of het boek die daar ligt, dan begint de taalpurist in mij zich spontaan op te winden. Taal is nu eenmaal een deel van onze identiteit, en daar morrel je niet zomaar aan. Maar: het kan verfrissend zijn die agitatie af … [Lees meer...] overAlle taalverandering veroorzaakt variatie
Er is niets mis met taalverandering
Een belangrijk inzicht dat ik aan het begin van mijn opleiding verworven heb, is dat talen voortdurend in beweging zijn. Dit geldt ook voor het Nederlands. Taalcontact, de media, een veranderende maatschappij: al deze factoren hebben een invloed op het Nederlands. Er komen steeds nieuwe woorden bij; bepaalde woorden raken na een tijdje in onbruik en verdwijnen vervolgens. Ik … [Lees meer...] overEr is niets mis met taalverandering
De lange k van Vlaanderen
Een weinig bekend verschil tussen het Nederlands van Nederland en dat in Vlaanderen is dat van de uitspraak van de medeklinkers aan het einde van woorden. Ik heb de indruk dat het verschil groeit, al heb ik dat nergens gedocumenteerd gezien en zelf ook nog niet voldoende onderzocht: ik heb de indruk dat die medeklinkers in het Vlaams de neiging hebben om langer te worden. Dit … [Lees meer...] overDe lange k van Vlaanderen
De ongeziene verikeaisering van het Nederlands
Het zal jullie niet ontgaan zijn: het Genootschap Onze Taal heeft een nieuwe huisstijl. Het blad ziet er anders uit, de website ziet er anders uit, zelfs het logo dat al heel vele decennia overleefde, is aangepast. Maar zoals het een taalgenootschap betaamt, is de ingrijpendste wijziging er één in het taalgebruik. In ieder geval op de website wordt de lezer voortaan met je … [Lees meer...] overDe ongeziene verikeaisering van het Nederlands
Hoe meer mensen een taal leren, hoe makkelijker die taal wordt
Wordt een taal gemakkelijker wanneer veel mensen haar leren? Daarover woedt al enige tijd discussie in taalkundige kringen. Aan de ene kant hebben mensen een bijna instinctieve afkeer van de gedachte dat je talen uberhaupt op een schaal zou kunnen plaatsen van eenvoudig naar complex. Dat idee is in het verleden ook wel misbruikt om racistische gedachten te ondersteunen: simpele … [Lees meer...] overHoe meer mensen een taal leren, hoe makkelijker die taal wordt
Al!
Al kun je op heel veel manieren gebruiken: 'al mijn brood is op', 'ik zie hem al staan', 'al ziet men de lui, men kent ze daarom niet', 'dat is al de derde keer', 'zo ik al weet waar je het over hebt', 'al te goed is buurmans gek', en dat zijn er nog maar een paar. Ik weet niet of er ooit een overkoepelende studie is verschenen over al (haha) die vormen van al, maar als die … [Lees meer...] overAl!
Heis in plaats van huis
Intrigerende vraag van iemand met betere oren dan ik: De laatste tijd meen ik dat radio- en televisiesprekers steeds vaker de tweeklank ui uitspreken als ei: heis in plaats van huis, leister in plaats van luister beiën in plaats van buien, enz. Het lijkt vooral voor te komen als er een s-klank volgt op ui. Is dit een bekend verschijnsel? Is er een oorzaak bekend? Of ligt het … [Lees meer...] overHeis in plaats van huis
Zeker weten: vernieuwend Nederlands op bijwoordelijk terrein
Dezelfde woorden kunnen in dezelfde vaste volgorde voorkomen en toch inhoudelijk verschillen. Nemen we als voorbeeld de combinatie zeker weten, aanhalingen uit het kalenderjaar 2022 (ongecorrigeerde Handelingen): (Sophie Hermans, VVD) ik wil zeker weten dat het geld ook terechtkomt waar het terecht moet komen (Jan Paternotte, D66) zodat we ook zeker weten dat dat … [Lees meer...] overZeker weten: vernieuwend Nederlands op bijwoordelijk terrein
“Dikke mik kans” – zuidelijke taal die de Handelingen niet haalde?
Op 4 juni 2020 schreef ik een tekstje over het amicale taalgebruik dat in de Tweede Kamer duidelijk wordt via de tussenwerpsels jongens! en joh! Wie de huidige Van Dale bekijkt, ziet dat een blogstukje ook twee jaar later nog heel wat meer informatie kan bieden dan het grote woordenboek. Op dezelfde vierde juni van 2020 was er een … [Lees meer...] over“Dikke mik kans” – zuidelijke taal die de Handelingen niet haalde?
Taal veranderen in het laboratorium?
Een van de opmerkelijke eigenschappen van taal is dat ze voortdurend verandert. De veranderingen gaan nooit zo snel dat de oudste generatie de jongste met geen mogelijkheid begrijpen kan, maar er is geen enkele taal bekend die niet altijd aan verandering onderhevig is. Waarom dat zo is, is een belangrijke open vraag, want op het eerste gezicht zou de mens gebaat zijn bij een … [Lees meer...] overTaal veranderen in het laboratorium?
