• Door naar de hoofd inhoud
  • Skip to secondary menu
  • Spring naar de eerste sidebar
  • Spring naar de voettekst
Neerlandistiek. Online tijdschrift voor taal- en letterkunde

Neerlandistiek

Online tijdschrift voor taal- en letterkundig onderzoek

  • Over Neerlandistiek
  • Contact
  • Homepage
  • Categorie
    • Neerlandistiek voor de klas
    • Vertelcultuur
    • Naamkunde
  • E-books
  • Neerlandistische weblogs
  • Archief
    • 10 jaar taalcanon
    • 100 jaar Willem Frederik Hermans
  • Jong Neerlandistiek
  • Frisistyk
  • Mondiaal

Van “zich in de ruimte houden” naar gezwam en geklets

21 oktober 2023 door Siemon Reker Reageer

Hoe de beschaving zich ontwikkelt

Hero Brinkman. Foto: huhbakker, Wikimedia

Enkele bekende oppositionele Volksvertegenwoordigers uit het begin van de 20ste eeuw (zoals J.H.A. Schaper, E.M. Teenstra, A.B. Kleerekoper, D. Bos) mochten op basis van hun positie kritisch zijn tegenover een kabinet, ze konden desondanks beheerst uitdrukking geven aan hun kritische aanmerkingen. Uit ons perspectief is het toch niet schreeuwerig als uit dit soort citaten in de Handelingen blijkt dat ze van oordeel waren dat bijvoorbeeld een bewindsman geen toezeggingen deed of dat iemand zich op de vlakte hield, niet concreet was:

  • Ik kan mij begrijpen, dat hij zich wat in de ruimte wil houden.
  • De Gouverneur-Generaal heeft zich zeer in de ruimte gehouden en evasief geantwoord.
  • Die menschen houden zich in de ruimte, zeggen niet dat Daalder betrouwbaar is, maar óók niet dat hij niet betrouwbaar is.
  • Maar op dit oogenblik is het toch praten in de ruimte.

Dit laatste is een aanhaling van Edsger Teenstra in 1915: zich in de ruimte houden kon toen dus al door iets als in de ruimte praten gevarieerd worden; pas veel later werd dat een heel gewone, ja bijna verplichte wijze van zeggen in het Nederlands. Eerder kon men in die betekenis bijvoorbeeld ook zweven in de ruimte of zeggen dat iemand woorden in de ruimte sprak. In de ruimte had de betekenis ‘vaag’.

Ik was verrast, al in het woordenboek van Koenen-Endepols uit 1926 “gezwam in de ruimte” aan te treffen. Dat in de ruimte zwammen had ik in de Kamerhandelingen pas in de jaren ‘70 gevonden! Bram van der Lek (PSP) zei in 1970: “Ik weet, ook, dat het te gek is, dat een Regering in het duister tast en de gehele Kamer in de ruimte zwamt en zich permanent knollen voor citroenen laat verkopen, zelfs moet laten verkopen, omdat een paar producenten het niet prettig vinden hun gespecificeerde omzetcijfers te publiceren.” Misschien is er nog een eerder voorbeeld te vinden, maar pas rond 1970 begint althans in het Parlement dat in de ruimte meer negatief toegepast te worden. Voor vroege oren moet dat een pleonasme zijn geweest omdat “in de ruimte” dat zwammen feitelijk al inhield.

De laatste jaren in de richting van onze tijd beginnen onze vertegenwoordigers en kabinetsleden wat te variëren op dat zwammen + in de ruimte. Het wordt ingezet door Hero Brinkman in 2011, dan nog van de PVV, die het heeft over geneuzel in de ruimte, zij het dan inclusief een door hem toegevoegd “met alle respect”. Minister Adriaansens (EZ) volgt Brinkmans voorbeeld allicht ongeweten in 2022: “Ik maak het nu concreet, want anders blijven we in de ruimte kletsen.” (Maar dat trekt ze na een excuus van Lammert van Raan (PvdD) terug.) Ook Martin Bosma (PVV) heeft het in 2023 over “in de ruimte gekletst”.

Hier ligt een terrein braak voor als er zich onder de nieuwe lichting Kamerleden leden zijn die zich in ferm en afwijzend Nederlands willen uiten.

Dit stuk verscheen eerder op de website van Siemon Reker.

Delen:

  • Klik om af te drukken (Wordt in een nieuw venster geopend) Print
  • Klik om dit te e-mailen naar een vriend (Wordt in een nieuw venster geopend) E-mail
  • Klik om te delen op Facebook (Wordt in een nieuw venster geopend) Facebook
  • Klik om te delen op WhatsApp (Wordt in een nieuw venster geopend) WhatsApp
  • Klik om te delen op Telegram (Wordt in een nieuw venster geopend) Telegram
  • Klik om op LinkedIn te delen (Wordt in een nieuw venster geopend) LinkedIn

Vind ik leuk:

Vind-ik-leuk Aan het laden...

Gerelateerd

Categorie: Artikel Tags: politiek, taalkunde, taalverandering

Lees Interacties

Laat een reactie achterReactie annuleren

Deze site gebruikt Akismet om spam te verminderen. Bekijk hoe je reactie gegevens worden verwerkt.

Primaire Sidebar

Gedicht van de dag

Margriet Westervaarder • gelegen in een nest

gelegen in een nest
van dons en klein venijn
de takjes dagelijks herschikt
zacht mos en doornig groen

➔ Lees meer

Bekijk alle gedichten

  • Facebook
  • YouTube

Chris van Geel

Van zomers die wij niet kennen
ritselen de blaren,
in winters die wij niet kennen
sneeuw onhoorbaar valt.

Bron: Uit de hoge boom geschreven, 1967

➔ Bekijk hier alle citaten

Agenda

19 september 2025: Afscheidscollege Fred Weerman

19 september 2025: Afscheidscollege Fred Weerman

15 juli 2025

➔ Lees meer
1 juli – 15 september 2025: Over de grenzen van het boek

1 juli – 15 september 2025: Over de grenzen van het boek

11 juli 2025

➔ Lees meer
26 september 2025: Afscheid Peter-Arno Coppen

26 september 2025: Afscheid Peter-Arno Coppen

10 juli 2025

➔ Lees meer
➔ Bekijk alle agendapunten

Neerlandici vandaag

geboortedag
1933 Aad Nuis
sterfdag
1994 Jacob Drewes
➔ Neerlandicikalender

Media

Inclusive Dutch: Between Norm and Variation

Inclusive Dutch: Between Norm and Variation

15 juli 2025 Door Redactie Neerlandistiek 1 Reactie

➔ Lees meer
Hoe je taal maakt en hoe taal je raakt

Hoe je taal maakt en hoe taal je raakt

14 juli 2025 Door Redactie Neerlandistiek Reageer

➔ Lees meer
Marc van Oostendorp over prijs voor Neerlandistiek

Marc van Oostendorp over prijs voor Neerlandistiek

13 juli 2025 Door Redactie Neerlandistiek 2 Reacties

➔ Lees meer
➔ Bekijk alle video’s en podcasts

Footer

Elektronisch tijdschrift voor de Nederlandse taal en cultuur sinds 1992.

ISSN 0929-6514
Bijdragen zijn welkom op
redactie@neerlandistiek.nl
  • Homepage
  • E-books
  • Neerlandistische weblogs
  • Over Neerlandistiek
  • De archieven
  • Contact
  • Facebook
  • YouTube

Inschrijven voor de Dagpost

Controleer je inbox of spammap om je abonnement te bevestigen.

Copyright © 2025 · Magazine Pro on Genesis Framework · WordPress · Log in

  • Homepage
  • Categorie
    • Voor de klas
    • Vertelcultuur
    • Naamkunde
  • Archief
    • 10 jaar taalcanon
    • 100 jaar Willem Frederik Hermans
  • E-books
  • Neerlandistische weblogs
  • Jong Neerlandistiek
  • Frisistyk
  • Mondiaal Neerlandistiek
  • Over Neerlandistiek
  • Contact
 

Reacties laden....
 

    %d