Door Marten van der Meulen
Gisteren aan de lunch vertelde collega Johan Oosterman dat hij bij een boekpresentatie in Nijmegen was geweest. Een terugkerend thema bij Nijmeegse panelbijeenkomsten en dergelijke is blijkbaar het (al dan niet schertsend) kwaadspreken over Arnhem. Nu was dat ook gebeurd, en wel door gebruik te maken van een interessant gezegde. Een van de sprekers had namelijk de volgende uitspraak gedaan:
Een begrafenis in Nijmegen is gezelliger dan een bruiloft in Arnhem.
Het is moeilijk te zeggen waar het gevoel precies vandaan komt, maar als ik zoiets hoor, dan denk ik meteen: dat móet vaker voorkomen. Johan dacht hetzelfde, en dus ging ik op zoek: waar is een begrafenis allemaal leuker dan een bruiloft?
Zeeuws-Vlaanderen
Het is altijd een beetje moeilijk om dit type uitdrukkingen te zoeken, omdat ze intern variabel zijn. Als ik zoek op “een bruiloft in Nijmegen” vind ik natuurlijk in principe ook alleen Nijmegen. Ik zocht daarom eerst op de frase “gezelliger dan een bruiloft in”. Dat leverde verrassend weinig hits op: maar acht. Nog verrassender was dat er maar 2 geografische paren voorkwamen: het eerdere Arnhem – Nijmegen, én een paar waarbij de ene kant Middelburg (of het generieke ‘andere delen van Zeeland’) is, en de andere kant Hulst of Zeeuw-Vlaanderen.
Vervolgens besloot ik mijn net iets verder uit te werpen, door alleen op “dan een bruiloft in” te zoeken. Dat leverde heel veel nutteloze hits op (“een bruiloft in het buitenland veel duurder is dan een bruiloft in Nederland of België”), maar ook gevallen met ‘leuker’ en ‘vrolijker’. Door die vervolgens weer apart te zoeken kreeg ik toch nog een paar extra hits. Interessant genoeg hadden die ook overwegend betrekking op Arnhem – Nijmegen en Middelburg – Zeeuws-Vlaanderen. Toch kwam ik weer één andere geopolitieke twist tegen voor de verzameling:
in Limburg is een begrafenis vrolijker dan een bruiloft in Holland
Van Cyprus tot Schotland
Veel spreekwoorden komen natuurlijk ook internationaal voor. Dat levert ook hier een woest wijde cornucopia op waar geen topografisch touw aan vast te knopen is. Eerst alvast even een Nederlandstalig voorbeeld, uit de Volkskrant nota bene:
Een begrafenis in Oost-Finland is een groter feest dan een bruiloft in West-Finland.
Zoeken we verder in het Engels (fijn zeg, dat dat kan, Engels, gelukkig houdt niet iedereen krampachtig & onnodig alarmerend vast aan z’n eigen taal!), dan wordt het echt leuk:
a funeral in Limassol is more fun, than a wedding in Nicosia a funeral in Glasgow is more fun than a wedding in Edinburgha funeral in Bergen was more fun than a wedding in Osloa funeral in Unterland Region is more fun than a wedding in Oberland
We zien dus telkens dezelfde structuur: een begrafenis in X is [positief evaluatief woord] dan een bruiloft in Y. Dat wordt zo ook uitgelegd in een comment op een Ierse website. Maar er is nog iets meer te zeggen over de verhouding tussen X en Y. De plaats waar de bruiloft zou plaatsvinden (Y) lijkt namelijk altijd de grotere stad, of de dominantere plaats ten opzichte van de begrafenisstad. Nicosia is de hoofdstad van Cyprus, Limassol een havenstad maar níet de hoofdstad. Toch is het daar leuker: er is dus sprake van een underdog-effect. Of dit bij Nijmegen-Arnhem ook zo is, kan iemand uit de regio me vast bevestigen. En als er iemand uit Oost-Finland in de zaal is…
Vier seizoenen
Nu is dat natuurlijk een bekend idee, van de underdog, dat ook op andere manieren tot uitdrukking komt. Bovendien lijkt me deze groot vs klein-rivaliteit vrij algemeen. Toch is het grappig dat zo’n uitdrukking vaker voorkomt, en op zulke verschillende plekken. Je creëert een soort faux-uniciteit voor de stad die zich tegen de belangrijkere stad afzet. Een ander voorbeeld dat ik daarvan geregeld ben tegen gekomen is de uitspraak ‘Hier in X kun je vier seizoenen in één dag ervaren’. Ik hoorde dat op de Orkneys en in Edinburgh maar ook in Tasmanië.
De echt interessante vraag is waar de bruiloft-begrafenisuitdrukking vandaan komt. Bij de voorbeelden op internet wordt herhaaldelijk een kwalificatie toegevoegd dat het om een ‘great Irish insult’ gaat, om een oude grap of een gevleugelde uitspraak. Dat doet vermoeden dat de uitdrukking een bepaalde leeftijd heeft (of in ieder geval dat mensen dat denken). Toch zijn alle voorbeelden behoorlijk recent, dat wil zeggen van de afgelopen 10 jaar. Aan het eind van dit stuk heb ik dus meer vragen dan aan het begin: mochten er mensen zijn die eerder of elders varianten van dit gezegde zijn tegengekomen, dan houd ik me van harte aanbevolen!
Ik was bij dezelfde boekpresentatie en tekende het citaat (op mijn Facebook-pagina) op als vondst van de spreker. Een oud-gemeentevoorlichter en Nijmegenaar reageerde als volgt: ‘En wat de quote van Hans Peters betreft, zie pagina 44 van ‘Kie(k) däör, wà räör.’ Woordenboek van het Nimweegs dialect:”’n Begraofenis ien Nimwege is altied nog geselliger as ’n brullof ien Ernum.” In het ABN heb ik dat ooit een burgemeester laten zeggen.’ Het schijnt dus ook in Nijmegen zelf al oudere wortels te hebben.
Interessant, dank!
Arnhem is de hoofdstad van Gelderland en heeft minder dan 160.000 inwoners, Nijmegwn is niet de hoofdstad an Gelderland en heeft meer dan 176.000 inwoners per 1 januari 2019. Gezien de leeftijdsverdeling van de bevolking van beide gemeenten verwacht ik relatief meer bruiloften in Nijmegen en meer begrafenissen in Arnhem.
Het Calimero-effect is hier wat onduidelijk
Zou het feit dat Arnhem de hoofdstad is niet het Calimero-effect kunnen verklaren? Ik weet natuurlijk ook niet of dat dé verklaring is, het is meer een werkhypothese. Overigens lijken me dit soort spreekwoorden geen relatie te hebben met de werkelijkheid: dat zou de boel erg droog maken…
Wellicht dat de tegenstelling tussen West- en Oost-Friesland te maken heeft met de tegenstelling tussen Zweeds-talig en Fins-talig? In ieder geval wordt het oosten van Finland, Karelië, vaak stereotypisch gezien als het meest authentiek Finse deel van Finland.
Oost-Friesland moet natuurlijk Oost-Finland zijn…
Kijk, dat is precies het type lokale kennis waar ik op hoopte, dank!
Van de 5,5 miljoen Finnen zijn er 265 duizend Zweedstalig (Wikipedia). Dat is niet veel. Ze wonen wel in het Westen, ja. Maar er is geen sprake van dat je het Westen van Finland Zweedstalig kunt noemen.
Nee, dat is zeker waar. Toch zijn feitelijkheden vaak van secundair belang wanneer het gaat om stereotypen zoals uitgedrukt in deze formule. Wellicht is het beter te spreken over een specifiek Finse versie van een centrum-periferie tegenstelling waarin een meer ‘authentiek’ Oost-Finland tegenover een ‘inauthentiek’/’buitenlands’ (want grotere Zweedse invloeden) West-Finland wordt geplaatst, en dus het talige aspect buiten beschouwing te laten, want dat geeft inderdaad een vertekend beeld. Dit centrum/periferie-sjabloon vind je immers terug doorheen de gehele Europese cultuurgeschiedenis en het komt me voor dat die de grondgedachte vormt onder deze uitdrukking.
Nog eens meegemaakt dat een bioloog/paleontoloog de soortnaam cornucopiae door weglating van de genitiefuitgang van het tweede substantief van de samenstelling aanzag voor een adjectief, wel herkende dat de genusnaam grammaticaal mannelijk was en toen aankwam met de ‘Verschlimmbesserung’ cornucopius.
Of het gezellig is hangt natuurlijk af van wie er begraven wordt en wie er trouwen
De uitspraak “een begrafenis in Zeeuws-Vlaanderen” is nog gezelliger dan een bruiloft in Middelburg” wordt toegeschreven aan de burgemeester van Terneuzen C. Ockeloen (1976-1989). Voor het eerst kwam ik deze uitspraak tegen in een cursiefje (de Zeeuwse almanak) in de PZC van 27 mei 1998 dus negen jaar na zijn vertrek. Ockeloen stond er om bekend dat hij zich graag afzette tegen ‘de overkant’ en dan met name het Provinciebestuur in Middelburg. Hij gebruiktede uitdrukking dus in eenzelfde soort context van rivaliteit als die tussen Arnhem en Nijmegen.
.
De uitdrukking is ook in het Frans geattesteerd, en ook daar is het bij de underdog altijd leuker: “Un enterrement à Saint-Étienne, c’est toujours plus gai qu’un mariage à Lyon”; “Un enterrement à Douai est plus gai qu’un mariage à Paris” (beide geplukt van het internet).
Leuk, dank!
Ik ken de uitspraak uit de regio Middelburg/rest van Zeeland versus Zeeuws-Vlaanderen, gehoord uit de mond van een Zeeuws-Vlaming. Die schreef het toe aan het verschil in religie en daarmee samenhangende cultuur: Zeeuws-Vlaanderen is katholiek, de rest van Zeeland voornamelijk ‘stevig’ protestant. Om het gezellig te hebben moet je bij katholieken zijn.
Johan en ik vermoedden ook een religieuze link. De vraag blijft dan echter, waarom deze uitspraak dan niet elders ook voorkomt. Er zullen toch wel meer protestant-katholieke dorpen in rivaliteit leven zou je denken.
Ik moet mijn vorige reactie corrigeren, De vroegste vermelding van de vergelijking vond ik een artikel over een carnavalsactiviteit in Hulst uit 1996. Maar hier werd ook weer naar de Terneuzense burgemeester Ockeloen verwezen. De vergelijking tussen tussen Hulst en Middelburg wordt ook gemeld in een stuk over de Westerscheldetunnel uit 2003 waar het Bourgondische Zeeuws-Vlaanderen geplaatst wordt tegenover Middelburg. Ik kan verzekeren dat in Zeeuws-Vlaanderen alleen de streek rond Hulst uitgesproken katholiek is. Axel, Zaamslag en Hoek zijn (waren?) zelfs zwaar protestant. Terneuzen is nu ook weer geen plaats van het rijke roomse leven. West-Zeeuws-Vlaanderen is religieus gemengd. De uitspraak van Ockeloen, de Amsterdammer die zichzelf zag als bourgondisch, vereiste dan ook een nadere precisering door in plaats van Zeeuws-Vlaanderen naar Hulst te verwijzen.
In plaats van religieus lijkt me de uitspraak eerder post-religieus doordat verwezen wordt naar een bourgondische stijl van samenleven en politiek bedrijven.