Door Roland de Bonth

In de strijd tegen het coronavirus proberen we anderen niet te besmetten door thuis te blijven en – als we toch naar buiten moeten – 1,5 meter afstand in acht te nemen. In de strijd tegen het coronavirus proberen we zelfniet besmet te raken door thuis te werken, voldoende te bewegen en gezond te eten. Supermarkt Albert Heijn meldde onlangs dat de kiwi het meest verkochte fruit was. Emeritus-hoogleraar voedingsleer Martijn Katan keek daar niet van op: kiwi’s bevatten zeer veel vitamine C en consumenten geloven dat die hen beschermt tegen infectieziekten. Helaas voor hen blijkt daar geen bewijs voor te zijn (NRC 25 maart 2020).

Vitamines 

De eerste wetenschapper die het concept vitamine formuleerde, was de Poolse biochemicus Casimir Funk (Kazimierz Funk; 1884-1967). In 1912 schreef hij in het Journal of State Medicine over vitamines, een neologisme dat hij samenstelde uit het Latijnse woord vita (‘leven’) en het Engelse amine (‘soort organische verbinding met NH2-groep’). 

Vitamines zijn te onderscheiden in twee grote categorieën. Vier vitamines zijn in vet oplosbaar en kunnen in je lichaam worden opgeslagen – dat zijn de vitamines A, D, E en K. Je haalt ze uit producten die vet bevatten, zoals vis, vlees, noten, boter en melk(producten). De negen andere vitamines zijn oplosbaar in water. Omdat je lichaam deze wateroplosbare vitamines B1, B2, B3, B5, B6, B8, B11, B12 en vitamine C niet kan vasthouden, moet je ze dagelijks aanvullen, hetzij door gezonde voeding – groente, fruit, volkorenproducten, noten, peulvruchten, melk(producten) – hetzij door voedingssupplementen. 

Vitamines zijn belangrijk om gezond te blijven, niet alleen fysiek maar ook mentaal. Met een gevarieerde voeding krijgen we deze essentiële voedingsstoffen normaliter in voldoende mate binnen. In Nederland komt avitaminose, een ziekte ontstaan als gevolg van een tekort aan vitamines dan ook bijna niet voor. Overigens is ook dát woord voor het eerst gebruikt door Casimir Funk.

Naamgeving

Aanvankelijk kreeg elke vitaminesoort als naam een enkele letter, bijvoorbeeld vitamine A. Het aantal verschillende letters dat gebruikt is bij de naamgeving van vitamines, werd gaandeweg kleiner. Zo zijn de vitamines G, H, M en P ondergebracht bij het vitamine B-complex en wordt vitamine F (linolzuur) niet langer beschouwd als een vitamine. Een compleet overzicht van alle vitamines met hun huidige en vroegere benaming, hun werking en hun bron is op Wikipedia te vinden.

Opvallend genoeg vertoont het aantal vitamines dat wordt aangeduid met een enkele letter, de laatste jaren weer een stijgende lijn. Die essentiële stoffen zijn echter niet ontdekt door biochemici maar bedacht door tekstschrijvers en bedrijven. Het woord ‘vitamine’ klinkt gezond en veel consumenten laten zich zo verleiden tot de aanschaf van een bepaald product of het gebruik van een bepaalde dienst.

Met behulp van Google heb ik voor alle letters van het alfabet op internet gezocht naar deze pseudo-vitamines. Het resultaat van die speurtocht heb ik verwerkt in de tabel onder aan deze bijdrage. 

Pseudo-vitamines

Als we de nieuwe vitamines onder de loep nemen, dan vallen enkele zaken op. Ten eerste zijn het de beginletters van zelfstandige naamwoorden; ook bij vitamine G gaat het om het zelfstandig naamwoord groen. Meestal betreft het soortnamen maar we komen ook een enkele maal eigennamen tegen zoals Judith en Utrecht. Ten tweede valt op dat deze zelfstandige naamwoorden nagenoeg alle in het enkelvoud staan. Een meervoudsvorm treffen we alleen aan bij vitamine O(ranjetipjes) en bij één van de vitamines R(elaties). Ten derde lijkt het erop dat sommige naamgevers zich bij hun keuze hebben laten leiden door de aanwezigheid van meerdere zelfstandige naamwoorden met eenzelfde beginletter: vitamine G (God, geest, geloof & gebed) en vitamine I (innovatie, implementatie, inzicht). Ten vierde hebben de meeste woorden een positieve connotatie (inspiratie, liefde, natuur, vakantie). Er zullen ongetwijfeld nog meer pseudo-vitamines in omloop zijn. Wie wil, mag ze met vermelding van bewijsplaats doorgeven via het opmerkingenveld.

De eerdergenoemde Martijn Katan ontkent dat je weerstand toeneemt als je meer dan de aanbevolen hoeveelheid groente en fruit eet. Het menselijk lichaam heeft dus geen baat bij extra inname van echte vitamines, maar onze geestelijke gezondheid kunnen we wel degelijk bevorderen door onze dagelijkse portie vitamine N(eerlandistiek). 

Afbeelding: Casimir Funk (Wikimedia Commons)

Vitamine	(Vermoedelijke) betekenis letter	Omschrijving
Vitamine A	–	Vitamine A is een echte vitamine
Vitamine B	–	Vitamine B is een verzamelnaam voor acht wateroplosbare vitames
Vitamine C	–	Vitamine C is een echte vitamine
Vitamine D	–	Vitamine D is een echte vitamine
Vitamine E	–	Vitamine E is een echte vitamine
Vitamine F	–	Vitamine F is een verouderde benaming. Linolzuur is geen vitamine maar een essentiële bouwstof
Vitamine G	–	Vitamine G is een verouderde benaming van vitamine B2
	God, geest, geloof en gebed	Vitamine G is een nieuw initiatief dat mensen helpt ontdekken hoe het christelijk geloof hun (geestelijk) leven kan verrijken.
	Groen	Vitamine G zorgt ervoor dat mensen zich gezonder voelen volgens onderzoekers van het Nederlands Instituut voor onderzoek naar de gezondheidszorg.
Vitamine H	–	Vitamine H is een verouderde benaming van vitamine B8
Vitamine I	Inspiratie	Vitamine I helpt “om weerstand op te bouwen tegen negativiteit “
	Innovatie, Implementatie, Inzicht	Vitamine I is een concept waarbij de opdrachtgever uitgedaagd wordt om de veilige omgeving van routine even te verlaten om de organisatie te verrijken met inspirerende ideeën die werken.
	Inhoud	Vitamine I is een vitamine die kerkelijke jongeren in de groei nodig hebben om gezond te blijven
Vitamine J	Judith	Vitamine-J is een schoonheidssalon in Zeist die staat voor huidverbetering, wellness, healthness
Vitamine K	–	Vitamine K is een echte vitamine
Vitamine L	Liefde	Vitamine L is een openhartige en taboedoorbrekende theaterlezing van Sharon & Olivier
	Liefde	Vitamine L staat voor liefde, een belangrijke voedingsstof voor je gezondheid en totale welzijn.
	Loopbaanvitamine	Vitamine L bestaat uit de bouwstenen dromen, energie, inspiratie en motivatie
Vitamine M	–	Vitamine M is een verouderde benaming van vitamine B9
Vitamine N	Natuur	Vitamine N is onmisbaar voor kinderen in de stad
Vitamine O	Oranjetipjes	Vitamine O krijg je binnen wanneer je omringd wordt door Oranjetipjes, de dagvlinder anthocharis cardamines
Vitamine P	–	Vitamine P is een verouderde benaming voor vitamine B3
	Positiviteit	Vitamine P, de kracht van positief leiderschap in eenvoud
Vitamine Q	–	Vitamine Q is geen echte vitamine maar een zogeheten co-enzym, dat enzymen (eiwitten) helpt om hun functie in het lichaam te vervullen.
Vitamine R	Relatie	Vitamine R is een vitamine die kerkelijke jongeren in de groei nodig hebben om gezond te blijven
	Relatie	Vitamine R is de steun van familie, vrienden en omgeving om je voedingspatroon te veranderen
	Relatie	Vitamine R is van belang om aandacht te schenken aan een klant, zowel telefonisch als in teskten.
	Relaties	Vitamine R is de bereidheid van relaties – bewoners van Texel – om allochtonen en asielzoekers te helpen
Vitamine S	Slaap	Vitamine S is essentieel voor goede groei en ontwikkeling
Vitamine T	Talent	Vitamine T is de naam van een talentenbureau dat helpt bij het ontdekken en inzetten van je talenten
	Theater	Vitamine T is de oude benaming voor Vitamine TH, het bezoeken van theatervoorstellingen
Vitamine U	–	Vitamine U is een stofje met de naam methylmethioninesulfoniumchloride en behoort niet tot de echte vitamines
	Utrecht	Vitamine U is een gezondheidsprogramma dat wordt uitgezonden door de regionale televisiezender Regio TV Utrecht
Vitamine V	Vaderschap	Vitamine V is een platform voor vaders met ambitie (maar ook voor de betrokken kinderen en moeders) met vernieuwende programma’s en activiteiten, een efficiënt netwerk en een inventieve lobby
	Vakantie	Vitamine V staat voor vakantie (volgens reisorganisatie Holland International)
Vitamine W	West	Vitamine W is een programma over gezondheid op Radio West
Vitamine X	?	Vitamine X is een leefstijlprogramma waarin de deelnemers (7 t/m 13 jaar) op een leuke en eigentijdse manier gezonde keuzes leren te maken.
Vitamine Y	?	Vitamine Y is een eenmanszaak voor advies en coaching op weg naar een fittere, gezondere leefstijl; de voornaam van de eigenares begint met de letter y
Vitamine Z	?	Vitamine Z is een stichting die jongvolwassenen tussen 18 en 22 jaar helpt om de onrealistische ‘geluksnorm’ weer haalbaar te maken door kwetsbaarheid ruimte te geven en de imperfectie in het leven te normaliseren.