Door Arnoud Kuijpers

Het is een unicum: geen eindexamens dit jaar voor eindexamenleerlingen. Alleen voor de leerlingen die niet geslaagd zijn, heeft de regering de ‘resultaatsverbeteringstoets (RV-toets)’ in het leven geroepen. Dat zal ik proberen simpel uit te leggen: zodra de eindcijfers van alle vakken bekend zijn, mag een leerling voor maximaal twee vakken een extra toets maken om het eindcijfer voor dat vak te verbeteren. Het cijfer van een RV-toets telt voor de helft mee voor het eindcijfer van dat vak. Het eerder behaalde schoolexamencijfer telt voor de andere helft mee. Als de score van de RV-toets lager uitvalt dan het eindcijfer, wordt die niet meegeteld. Dit laatste maakt de RV-toets anders dan de reguliere herkansing waar iedere eindexamenleerling normaalgesproken recht op heeft. Een coulante regeling waar menig eindexamenleerling blij mee mag zijn.

Of docenten er net zo blij mee zijn, valt te bezien. Aan hen werd de taak gegeven om de RV-toetsen in een korte tijd te maken. Dat leverde behoorlijk wat extra werk op; vele docenten hebben in de avonduurtjes flink doorgewerkt om een goede toets te maken. Maar het resultaat is echt ongelofelijk. Ik heb inmiddels een paar RV-toetsen van het vak Nederlands van verschillende scholen gezien, en ik kan niet anders zeggen dan dat ze beter zijn dan het eindexamen. Hoe kan dat?

Allereerst worden in de RV-toetsen, in tegenstelling tot het eindexamen Nederlands, verschillende vaardigheden getoetst. Lees-, schrijf- en spreekvaardigheid, met vaak nog een link naar literatuur of poëzie, worden gecombineerd tot een toets waar de eenheid en relevantie vanaf spat. Daarbij werd vaak vanuit één aansprekend en actueel thema gewerkt, zodat leerlingen nu eens echt konden laten zien wat kritisch lezen en denken is. Ik werd er ontzettend blij van en denk dat het CITO en College voor Toetsen en Examen (CvTE) nu eindelijk de juiste les moet trekken: het roer bij het eindexamen Nederlands moet om. Sterker nog: laat het traditionele eindexamen los en vertrouw op de professionaliteit van de docenten. Ik denk dat ze dit schooljaar meer dan eens hebben bewezen dat daar niet aan getwijfeld hoeft te worden.

Het zou me niets verbazen als achteraf blijkt dat de RV-toetsen een onderwijskundig experiment zijn, waarbij de eerdergenoemde stugge instanties wilden zien waartoe docenten in staat waren. Wat zouden ze maken? Zou het niveau goed zijn? En hoe gaan ze om met de objectiviteit tijdens het beoordelen? Ik denk dat er maar een juiste conclusie mogelijk is: docenten hebben nu voor eens en altijd bewezen dat ze in staat zijn een betere eindtoets te maken dan ooit voor mogelijk werd gehouden. Daarbij is er dit jaar nog met geen woord gerept over ‘objectiviteit’, wat normaal gesproken een heet hangijzer is. En dat hoeft ook niet. Taal is niet objectief; een ‘objectief’ eindexamen Nederlands is een illusie.

Stel dat dit geen vooropgezet experimenteel plan was, dan hebben we dit jaar kunnen zien hoe een eindtoets wél zou moeten. Het is dus mogelijk! Ik stel het volgende voor: volgend schooljaar maken alle scholen opnieuw een eigen eindtoets. En natuurlijk moet er nagedacht worden over de concrete uitwerking: welke docenten willen en kunnen deze eindtoetsen maken? Hoe zorgen we voor kwaliteitswaarborging? Op welke manier zou er samengewerkt kunnen worden? En hoe gaan we om met de subjectiviteit van de toets? Het lijkt me meer dan redelijk dat de onderwijsinstanties een steekproef houden waarin de eindtoetsen worden vergeleken en getest of ze op niveau zijn. Maar daar maak ik me niet druk om. De RV-toetsen die ik heb gezien zijn pittiger dan het eindexamen en toetsen veel meer relevante vaardigheden dan het eindexamen Nederlands de laatste jaren heeft laten zien.

De vraag is: zijn jullie het met me eens? Vinden jullie ook dat de RV-toetsen van Nederlands beter zijn dan de eindexamens? Laat het me weten, zeker als je nog andere inzichten of op- of aanmerkingen hebt. Het zou mooi zijn als wij als docenten Nederlands een krachtig signaal naar Cito en CvTE afgeven. Het eindexamen moet anders, we hebben dit schooljaar laten zien dat het anders kan, dus laten we het voortaan anders doen!