Door Frieda Steurs

Op 25 augustus is tot ons grote ontzetting en verdriet onze dierbare collega Tanneke Schoonheim totaal onverwacht overleden.

Tanneke heeft haar hele werkzame leven besteed aan de Nederlandse Taal, bij het Instituut voor Nederlandse Lexicologie, later het huidige Instituut voor de Nederlandse Taal. Dit in memoriam probeert weer te geven van welke onschatbare waarde Tanneke is geweest. Tanneke ging na het gymnasium op de Christelijke Scholengemeenschap Zandvliet in Den Haag in 1983 Nederlands studeren in Leiden, waar ze al in 1987 afstudeerde. Docenten uit die tijd herinneren haar als een van hun meest briljante studenten, maar tegelijk ook als een van de aardigste en warmste. Ze ging meteen aan de slag als student-assistent bij het toenmalige INL. Ze promoveerde in 2004 tot Doctor in de Letteren op een proefschrift getiteld “Vrouwelijke persoonsnamen in Holland en Zeeland tot het jaar 1300”, met als promotor prof. dr. P.G.J. van Sterkenburg.

Vanaf haar eerste stappen bij het INL kreeg ze heel wat verantwoordelijkheid: eerst als redacteur van het Vroegmiddelnederlands Woordenboek, en na 2000 als redacteur van het Oudnederlands woordenboek. Zij was een van de weinige taalkundigen met een grote expertise in het Oudnederlands. Na 2005 werd ze hoofd van de afdeling Descriptieve Historische Projecten, adjunct-projectleider van het Woordenboek der Nederlandsche Taal, hoofdredacteur van het Oudnederlands Woordenboek en een van de hoofdredacteuren van het Etymologisch Woordenboek van het Nederlands. Vanaf 2009 tot 2016 was ze hoofd van de afdeling Descriptie en Productie en hoofdredacteur van het Algemeen Nederlands Woordenboek.

Als een rode draad door haar professionele loopbaan zien we haar gedrevenheid en wil om verantwoordelijkheid te nemen; ze hield met hart en ziel van haar instituut en wilde met heel veel inzet prachtige taalkundige producten maken. Niet alleen op het gebied van de taalkunde, maar ook op het interpersoonlijke vlak was Tanneke een rots in de branding in het instituut. Zij was diegene bij wie andere medewerkers konden aankloppen met zorgen, problemen, kleine en grote dingen. Tanneke zou het wel oplossen, en stapte indien nodig naar de directie of het bestuur.

Na de doorstart van het INL naar INT in 2016 stond ze enthousiast klaar om mee vorm te geven aan dit nieuwe instituut, dat een veel breder taalinstituut zou worden dan het vroegere INL. Tanneke greep met beide handen de kans om het INT mee uit te bouwen met tal van nieuwe initiatieven, zowel op het vlak van hedendaags als historisch Nederlands. Zo verwelkomde ze het dialectproject van de UGent, “Dictionary of Southern Dutch Dialects” en ze werkte samen met een hele ploeg aan de totstandkoming van een prachtige geïntegreerde database met unieke kaartapplicatie, die eind september 2020 zal worden voorgesteld. Maar evengoed dacht ze na over het uitbouwen van het expertisecentrum terminologie, bekeek ze met collega’s de mogelijkheden van de medische vaktaal en ontwierp met andere redacteuren samen een medische pilot, waarin gespecialiseerd jargon en algemene taal, mét aandacht voor taalvariatie aan bod kwamen.

Toen het INT in 2018 moest verhuizen naar het Rapenburg omwille van de grote verbouwingsplannen van de faculteit Geesteswetenschappen in Leiden, was zij het die vol geestdrift het pand mee inrichtte en voorzag van prachtige boekenkasten. Handen uit de mouwen en aanpakken, dat was Tanneke ook.

De internationale projecten waren eveneens een kolfje naar haar hand: het uiterst succesvolle European Network of e-Lexicography (ENeL) werd vakkundig door haar geleid en groeide uit tot een prachtig netwerk van meer dan 230 partners. Ze was bijzonder in haar element als ze inhoudelijk werk en planning, organisatie en financiële rapportering kon combineren.

Na ENeL kwam het volgende project: European Network for Combining Language Learning with Crowdsourcing Techniques (enetCollect), waar Tanneke samen met onze IT groep een nieuwe applicatie “Taalradar” ontwierp.

Tanneke was een spilfiguur in het bestuur van Euralex en organiseerde mee een aantal congressen. De Stichting Nederlandse Dialecten kon ook op haar rekenen als bestuurslid. Alsof dat allemaal nog niet genoeg was, was zij ook voorzitter van de Spellingcommissie van de Raad voor de Nederlandse Taal en Letteren.

Haar publicatielijst is indrukwekkend, maar toch zal vooral haar warme persoonlijkheid en haar enorme talent voor taal ons bijblijven. Het jaar 2020 kondigde zich schitterend aan: het INT riep het jaar uit tot het Matthias de Vriesjaar, omdat het op 9 november precies tweehonderd jaar geleden is dat de Nederlandse taal- en letterkundige werd geboren. We planden mooie evenementen, en net voor Corona ons beperkingen oplegde, werd op 7 maart de Matthias de Vrieswandeling in Leiden gelanceerd, op de dagen van de Neerlandistiek. Wie deze wandeling had uitgestippeld hoeft geen betoog. Tanneke verheugde zich al op het Matthias de Vriesdictee, dat op 16 september plaatsvindt, en vooral op het symposium op 5 november, waar een nieuw boek over het INL en INT zou worden gepresenteerd. Zij heeft het hele manuscript nauwkeurig nagelezen.

Wij kennen haar als iemand die altijd positief was en zich op vele manieren inzette voor een betere samenleving. Ze was zeer actief in het Leidse in diverse verenigingen, en altijd geïnteresseerd om nieuwe dingen te ontdekken.

Dat het jaar 2020 een dergelijke dramatische wending zou kennen, kon niemand voorzien. We zullen haar heel hard missen.