Verwarwoordenboek vervolg (194)

Door Jan Renkema

In het Verwarwoordenboek worden zo’n 500 woordparen behandeld met vaak onduidelijke verschillen: afgunst-jaloezie, bloot-naakt, geliefd-populair, plaats-plek, enz. Talrijke lezers hebben woordparen aangedragen met het verzoek om ook die te behandelen. Vandaar deze wekelijkse rubriek.

Mocht u ook een ‘verwarpaar’ behandeld willen zien, plaats dan een reactie onder deze rubriek. Kijkt u dan wel even op de website om te zien of de woorden al zijn opgenomen.

norm / waarde        

De woorden worden vaak verward, maar er zijn verschillen in betekenis.

norm              criterium waaraan iets moet voldoen, gedragsregel gebaseerd op een waarde

• Sinds de brand zijn de normen voor brandveiligheid extra aangescherpt.
• Al dat gescheld op de sociale media, dat is toch complete normvervaging!

waarde           toegekende betekenis, belangrijkheid; sturend gedragsprincipe.

• Ons huis is sterk in waarde gestegen.
• Het kan lastig zijn om spullen met emotionele waarde weg te doen.
• Hoe gaan we in de zorg om met de soms botsende waarden veiligheid en autonomie?

De betekenis die aan een waarde wordt toegekend, kun je op heel verschillende manieren uitdrukken, bijvoorbeeld in geld zoals bij een huis, of in een getal (cholesterolwaarde). In de betekenis ‘getalswaarde’ overlapt het voor een deel met norm in de eerste betekenis ‘criterium waaraan iets moet voldoen’. Zie voor het verschil tussen norm en criterium elders in het Verwarwoordenboek.

De betekenissen van waarde zijn op het eerste gezicht geheel verschillend, maar het verband wordt duidelijker wanneer je een ‘sturend gedragsprincipe’ opvat als iets waar een bijzonder hoge betekenis aan wordt toegekend. Een waarde in de betekenis ‘gedragsprincipe’ kan van alles zijn: respect, sportiviteit, matigheid, stiptheid, enz. Zodra je aan zo’n principe een hoge betekenis toekent, is het een waarde. Aan de voorbeelden van waarden kun je zien dat het soms ook gaat om iets dat minder sterk is dan een principe, bijvoorbeeld een overtuiging of een ideaal of iets dat je heel belangrijk vindt. Ook bijvoorbeeld ‘luchtkwaliteit’ kan een waarde zijn, met zelfs ‘grenswaarden’ voor bijvoorbeeld fijnstof.

In de bekende combinatie normen en waarden zijn de normen concreet en de waarden meer abstract. Een norm is dan een gedragsregel waarin de waarde (het gedragsprincipe) wordt geconcretiseerd. Neem de waarde ‘respect’. Deze kun je concretiseren in gedragsregels zoals ‘niet schelden’ of ‘geen uitgestoken hand weigeren’. Zulke regels zijn dan normen waaraan je moet voldoen om de waarde respect in stand te houden.