Veel aandacht in de media heeft het nog niet gehad, maar er is een wet in de maak waardoor ouders de mogelijkheid krijgen om hun eerste en volgende kinderen beider achternaam te geven. Dus David van der Laan en Marije Groen kunnen hun kinderen de achternaam Van der Laan Groen of Groen Van der Laan geven (naast de sinds 1998 al bestaande mogelijkheid voor alleen Van der Laan of Groen). Het motief is de gelijkheid van ouders ten aanzien van de achternaam van hun kinderen. Het geven van een dubbele achternaam kan al in de meeste Europese landen en de VS, maar nog niet in Nederland, Duitsland, Zwitserland, Finland en de Baltische Staten.

Historisch was het voeren van een dubbele (of meer algemeen: een meervoudige) achternaam vooral een statussymbool, met de adel als exponent. Wat cijfers: van de huidige (circa) 385 verschillende adellijke geslachtsnamen zijn er 177 (44%) meervoudig, terwijl de vòòr 1970 geboren bevolking in totaal 91.780 verschillende achternamen heeft, waarvan er 5.483 (6%) meervoudig zijn (waaronder ook samenstellingen met Klein, Groot, Oude, Olde en buitenlandse namen). Na 1970 zijn er door migratie 79.939 nieuwe achternamen bijgekomen waarvan er 13.970 (18%) meervoudig zijn (waaronder naamreeksen).  Het moet voor de adel, en degenen die vooral in de 19^e eeuw maar ook wel later veel moeite hebben gedaan om bij koninklijk besluit een dubbele achternaam te verwerven, een bittere pil zijn dat straks iedereen die keuze voor kinderen kan maken en dat de – al betrekkelijke – exclusiviteit daarmee wegvalt.

Het is lastig inschatten hoeveel ouders de keuze voor een dubbele achternaam voor hun kinderen zullen maken, maar de memorie van toelichting noemt hooguit 10%, één op de tien ouders. Dat komt mogelijk voort uit gegevens voor Frankrijk waar de dubbele achternaam sinds 2005 mogelijk is: in 2017 kreeg 82,4% van de kinderen de achternaam van de vader, 6,2% die van de moeder, 8,7% de naam van de vader gevolgd door die van de moeder, en 2,5% andersom.

In het wetsvoorstel wordt de huidige naam als een geheel gezien, ook al is die meervoudig. Dat betekent dat de kinderen van Eugenie Thomassen à Thuessink van der Hoop van Slochteren en Hugo de Vos van Steenwijk genaamd van Essen tot Windesheim, de achternaam Thomassen à Thuessink van der Hoop van Slochteren de Vos van Steenwijk genaamd van Essen tot Windesheim zouden kunnen krijgen. Een extreem lange achternaam, waar de adel vast niet voor zal kiezen want die koestert tradities. Aan de andere kant, je voorstellen met een heel lange naam is ongemakkelijk, en dat wordt dan weer vaak beperkt tot bijvoorbeeld de eerste naam.

In de dubbele naam mag geen koppelteken worden opgenomen die de samenstellende namen duidelijk maakt. Als één of allebei namen historisch al meervoudig zijn is de scheiding niet te zien, zoals in Vonk Noordegraaf Pouw. Is dat Vonk Noordegraaf en Pouw of Vonk en Noordegraaf Pouw ? Een ambtenaar moet dat in de basisregistratie personen via de achternamen van de ouders opzoeken. Tja. In Frankrijk is dit in eerste instantie opgelost door een dubbel koppelteken tussen de samenstellende namen te plaatsen (in het voorbeeld zou dat Vonk Noordegraaf – – Pouw worden), maar dat is in 2015 alweer verlaten omdat het niet begrepen werd.

Als ouders zelf een dubbele naam hebben dan kan uit ieder van hun beider namen maar één naam in een achternaam voor hun kinderen worden opgenomen. Dus als Lucas Kok Schouten en Lisa Waterman ‘t Hooft kinderen krijgen zijn er voor hen vier mogelijkheden voor een dubbele naam: Kok Waterman, Kok ’t Hooft, Waterman Kok en  ’t Hooft Schouten. Met daarnaast de optie van alleen de dubbele achternaam van de vader, Kok Waterman, of van de moeder, Waterman ’t Hooft, of een keuze uit één van namen van de vader of de moeder: Kok, Schouten, Waterman of ’t Hooft.  Dat laatste staat overigens niet expliciet in het wetsvoorstel beschreven maar het lijkt me dat het mogelijk moet zijn om voor kinderen één enkele achternaam uit die van de ouders te kiezen. [En als ik zelf nog wat mag toevoegen: geef iedereen die ouder is dan 18 jaar eenmaal de gelegenheid om zowel de voornaam als de achternaam (binnen de wettelijke regels voor de dubbele naam) zonder rechtsgang, dus ambtelijk, te veranderen – een voorstel van de commissie herziening naamrecht dat al sinds 2009 in de la van het departement ligt te verstoffen].

Daarnaast is er nog het naamgebruik, dat wil zeggen hoe iemand door de overheid aangeschreven wordt (of die je zelf als eigennaam naar buiten gebruikt). Als je een partner hebt kun je kiezen voor de eigen achternaam of die van je partner, maar ook de combinatie ervan in beide volgordes. Dat kunnen ook twee dubbele namen zijn, dus in totaal vier namen. Dan kunnen bovengenoemde Lucas en Lisa zich als Kok Schouten Waterman ’t Hooft of Waterman ’t Hooft Kok Schouten laten aanschrijven. Ook hier wordt in de wet niet gesproken over het koppelteken als scheidingsteken, alhoewel dat in de huidige praktijk gebruikelijk is: T. Jansen-de Vries.

Een gelijke positie van ouders bij de naamgeving aan kinderen is een goed uitgangspunt, en het draagt ook bij aan de duidelijkheid wanneer de regels daarvoor in de Europese Unie gelijk worden. Ik ben wel benieuwd hoe het in de praktijk zal uitvallen en hoeveel stof er nog zal opwaaien.

• In de afgelopen maanden heeft een internetconsultatie plaatsgevonden over het wetsontwerp dubbele achternaam. De betrokken conceptteksten zijn daar niet meer toegankelijk. Maar er is nog wel een concept Memorie van Toelichting te vinden.
• De Franse gegevens zijn afkomstig uit een publicatie van INED, het Franse Demografisch Instituut.