Gids voor verborgen spraakverwarringen tussen Belgen en Nederlanders (20) intermezzo (4)
Elke aflevering van de Gids (behalve de ‘intermezzo’s’) beginnen wij met een inleidend woordje tot de opzet van deze reeks. Daarin beweren we dat er regelmatig talige uitwisselingen plaatsvinden tussen Belgen en Nederlanders. We hebben daarbij – zoals altijd in deze reeks – standaardtaal én omgangstaal voor ogen.
Betekenisovername uit het andere land kan ervoor zorgen dat een bepaald woord zijn status van verborgen spraakverwarring verliest. We geven daarvan hier een paar voorbeeldjes. Wellicht zijn er lezers die andere recente voorbeelden van betekenisovername willen delen in een reactie.
Afzien
In 1877 werd in het WNT het Zuid-Nederlandse gebruik van afzien in de betekenis van pijn lijden beschreven (zie supplement aldaar). Die was toentertijd beperkt tot het gewest Vlaanderen en westelijk Zeeuws-Vlaanderen (zie WNT), maar vandaag is ze bekend in heel Nederland. Marc de Coster geeft hier een aantal citaten uit Nederlandse bronnen, te beginnen in de jaren 60 van de 20ste eeuw. Volgens de Coster heeft oud-premier van Agt mee voor de lancering van de Vlaamse betekenis gezorgd, door te stellen dat politici net als wielrenners moesten kunnen afzien (Woordenboek der Neologismen: 25 jaar taalaanwinsten, de Coster 1999). Inderdaad, we lezen op etymologiebank (etym. woordenboek van het Nederlands) dat de betekenis pijn doorstaan via het kanaal van de wielersport Nederland heeft bereikt.
Poepen
Een woord met een wonderlijk etymologisch verhaal en dito spraakverwarring, zoals we eerder zagen. We merken intussen wel dat Belgen de Noord-Nederlandse betekenissen uitwerpselen (poep) en zich ontlasten (poepen) overgenomen hebben, maar dit blijft wel beperkt tot dierlijke praktijken. In de omgangstaal zijn die benamingen voor dierlijke ontlasting wellicht nog redelijk zeldzaam, maar vermoedelijk zal het niet lang duren eer de Belgische kleuterklassen de eerste kakvrije generatie voortbrengen – toch als het gaat om uitwerpselen van dieren. Menselijke producten en activiteiten aanduiden met poep en poepen zou onnoemelijk veel spraakverwarring veroorzaken bij Belgen onderling.
Opvolgen
Twee afleveringen geleden bespraken we de typisch Zuid-Nederlandse betekenis ‘verder toezicht houden op, controleren, volgen’. In een reactie op dat artikel schreef ene mhelder dat het woord in die betekenis ook in Nederland hier en daar gebezigd wordt. Het idee dat het hier betekenisovername uit België betreft is natuurlijk speculatief, dus als iemand hier zicht op heeft: laat het ons weten! In ieder geval: misschien zal ook de spraakverwarring rondom dit woord binnen afzienbare tijd verdwijnen.
Laat een reactie achter