In de NRC van 15 oktober werd mijn aandacht getrokken door volgende titel: “te laag niveau tolken bedreigt de rechtsstaat”.
De Universele Verklaring van de Rechten van de Mens (art.6) stelt duidelijk:
Een ieder tegen wie een vervolging is ingesteld, wordt voor onschuldig gehouden, totdat zijn schuld in rechte is komen vast te staan. Er wordt daarbij onder meer verwezen naar de volgende rechten:
a. onverwijld, in een taal die hij verstaat en in bijzonderheden, op de hoogte te worden gesteld van de aard en de reden van de tegen hem ingebrachte beschuldiging;[…]
e. zich kosteloos te doen bijstaan door een tolk, indien hij de taal die ter terechtzitting wordt gebezigd niet verstaat of niet spreekt.
De Europese Commissie wou werk maken van een veilig en rechtvaardig Europa en schreef een richtlijn over het recht op vertolking en vertaling in strafprocedures (richtlijn 2010/64/EU). Het doel is een eerlijk proces te garanderen aan elke burger in de EU en dit in alle landen van de EU. Deze richtlijn moest in 2013 worden toegepast in alle EU landen. De rechtspraak in alle EU-landen werd dus grondig aangepast en de nodige ruimte werd voorzien voor kwaliteitsvolle vertalers en tolken. De verschillende EU-landen hebben met diverse snelheden deze richtlijn toegepast in hun nationaal systeem. In 2015 schreef ik hierover: “Nederland neemt hier het voortouw en is met stip de beste leerling van de klas. Sinds 2003 al worden de gerechtstolken op nationaal vlak begeleid en wordt er binnen justitie gewerkt met gecertificeerde tolken, die voldoen aan strikte kwaliteitseisen.”
Helaas blijkt dat Nederland nu het tolkenregister uitholt door het openstellen van het register voor kandidaten met een te laag taalniveau (B2 in plaats van C1) en zonder tolkopleiding. Het is van groot belang dat iedereen beseft dat tolken in gerechtelijke procedures goed opgeleid moeten zijn met een grondige kennis van de beide talen én kennis van de strafprocedures. Tevens moet er aandacht gegeven aan personen met gehoor- of spraakstoornissen en dus ruimte zijn voor gebarentaaltolken.
Tolken moeten dus én het Nederlands uitstekend beheersen met kennis van de terminologie van het strafrecht, de vreemde taal perfect kennen met oog voor taalnuances en daarbij ook ingewijd zijn in de geplogenheden van de rechtbank. Dat kan alleen als er in een goede opleiding wordt voorzien.
Niet alleen de tolken en vertalers moeten goed worden opgeleid en permanent bijgeschoold, ook de politie en de gerechtelijke diensten moeten leren werken in deze meertalige situatie. Wat mag men van een tolk verwachten? Hoe verloopt het eerste onderhoud? Wat is de rol van de tolk bij het politieverhoor? De ethische zaken en kwesties die te maken hebben met gedragsregels bij het werk van de tolk zijn belangrijk en ook de andere personen die een rol spelen bij het verhoor of bij het proces moeten hiervoor worden opgeleid.
Ik hoop dat de overheid gaat inzien dat jezelf kunnen verdedigen in je eigen taal in een strafzaak een grondrecht is, en dat goede communicatie van levensbelang is. Goed opgeleide tolken zijn dan ook een evidentie in de een moderne rechtsstaat.
En dan zou het handig zijn dat die tolken ook correct worden vergoed voor hun diensten. Hun tarieven zijn sinds de jaren tachtig ongewijzigd gebleven. Dat is de reden waarom gerechtstolken op dit moment demonstreren.
Als C1-tolken staan wij hier natuurlijk helemaal achter! Helaas is door het ministerie de keuze gemaakt om de tarieven te houden op het niveau van 1981 (en 1963 voor tolken) en juist tolken van B2-niveau toe te staan. Om die reden wordt momenteel weer actie gevoerd en hopen we van harte dat een door de SP ingediende motie volgende week door het parlement wordt aangenomen.
Voor kleine talen zoals het Hongaars tolk je slechts enkele keren per maand. Daarnaast is tolken natuurlijk niet mijn hoofdberoep. Ik heb wel eens meegemaakt, dat ik een middag kwijt was omdat de zitting een half uur later begon. Uiteindelijk kreeg ik slechts 44 euro, terwijl ik een middag kwijt was. Dit staat in geen verhouding tot wat ik van een klant krijg als ik IT consultancy diensten verleen. Om tolk te worden heb ik een dure SIGV opleiding afgerond en bijscholingsverlichting. Het is ronduit schofterig van de overheid, dat bemiddelaars nu gediplomeerde tolken mogen ontwijken, door de diensten af te nemen van mensen zonder relevante taalvaardigheden en opleiding. Een B2 tolk is gewoon geen tolk, evenmin als dat iemand met een EHBO diploma geen arts is en niets in het artsenregister heeft te zoeken als B2 arts. Ik heb een keer van een advocate gehoord, dat de bemiddelaar aangaf dat er weinig tolken Hongaars zijn hetgeen gewoon een leugen van de bemiddelaar is, omdat er eerder een overvloed dan een tekort is aan tolken Hongaars. Er is misschien wel een tekort aan mensen, die naar een zitting komen om te tolken en met een vergoeding van 3,75 euro tevreden naar huis gaan. Ik heb ook al een klacht ingediend bij de politie en de ombudsman https://www.skypreter.eu/KLACHT_OMBUDSMAN29092021.pdf
Ik sluit mij geheel aan bij Ammerins Moss. Goede gerechtstolken, op C-1 niveau, zijn allemaal hoog opgeleid en moeten voortdurend aan (dure) bijscholing doen om hun registratie niet te verliezen. En ter informatie: een gerechtstolk tolkt geen 8 uur per dag, dat is fysiek onmogelijk. Gemiddeld wordt er ongeveer anderhalf tot twee uur per dag getolkt. De rest van de tijd gaat op aan voorbereiding, reistijd, studie, boekhouding, etc. Er zijn dus gemiddeld slechts anderhalf tot twee “declarabele” uren als je alleen als gerechtstolk werkt en geen verdere verdiensten hebt. Dan resteert in Nederland ong. € 75-100 bruto per dag. Netto blijft er dan niet veel meer over… Daarom kiezen veel hoogopgeleide C-1 gerechtstolken ervoor om niet meer voor de overheid en de gesubsidieerde rechtsbijstand te werken.
Ik volg de situatie in Nederland op de voet en ben het helemaal eens met Ammerins. Zelf heb ik 37 jaar lang getolkt in België en hield ik het in 2017 voor bekeken, toen een minister het presteerde om te zeggen dat we ons werk ook als een ‘bijdrage aan de maatschappij’ moesten zien. Justitie zou worden gemoderniseerd, en in alle eerlijkheid moeten we toegeven dat er grote stappen gezet zijn. Maar er is nog veel te doen. Goede tolken zijn hoogopgeleid en moeten hun kennis voortdurend bijspijkeren. Dat is normaal en logisch maar dat kost ook geld en elke ondernemer weet dat wat je aan centen investeert ook moet opbrengen. Er wordt veel gevraagd van tolken (en vertalers). Je moet uiteraard het Nederlands uitstekend beheersen, kennis hebben van de juridische terminologie, maar ook weet hebben van culturele of religieuze verschillen die belangrijk kunnen zijn. Ook voor de niet zo exotische talen, ja. Ook in België worden we als een noodzakelijk kwaad beschouwd blijkbaar, terwijl iedere rechtzoekende recht heeft op een tolk die hem correct kan uitleggen wat er precies gezegd wordt. Helaas beseffen velen nog altijd niet dat iemand die op een B2-niveau staat, met alle respect, gegarandeerd in de problemen komt bij het correct omzetten naar een andere taal. Tolken is een vak op zich. Niet elke vertaler is ook een goede tolk. En omgekeerd. Vertalers en tolken weten dat en krijgen vaak de reactie: “Maar je spreekt toch Nederlands en Frans?” Tja, maar daarom tolk je nog niet goed. Dat er heel soms een beroep moet worden gedaan op iemand die tolkt zonder dat C1-niveau te halen, is evenwel ook een realiteit. Soms zijn er gewoon geen tolken voor een bepaalde taal of een dialect en wordt het heel lastig om aan de rechtzoekende uit te leggen waarover het gaat. Maar in de overgrote meerderheid van de gevallen zijn er wél tolken die al bewezen hebben hun vak serieus te nemen. Alles wat wij vragen is dat de overheid ONS dan ook serieus neemt. En dat uit zich ook in een behoorlijke vergoeding. Collega’s, wij steunen jullie voor de volle 100%.