Houvast
Vertrek gerust
maar neem je handen mee
om de voordeur te sluiten
en je glimlach te wuiven
naar het raam waar kinderen staan
die van je houden
om je staande te houden.
••
Ratten
De ratten rebelleren niet.
Wat geeft een rat om regenbogen?
Wat geeft een rat om kinderogen?
Wat geeft een rat om buttonholes?
De ratten rebelleren niet
nu de volop riolen
steeds vollerop gezegend zijn.
Nes Tergast (1896-1974)
Abonnees van Laurens Jz. Coster ontvangen iedere werkdag een gedicht per mail.
Niet erg vriendelijk tegen de ratten, die God in zijn ondoorgrondelijke raad juist zo heeft geschapen. En wat moeten ze met een orgaan voor de esthetiek van het bovenaardse, als ze ondergronds worden geduwd. En bovendien is het een kwaadaardige aanklacht dat zij de ogen van hun kinderen niet mooi vinden….En, serieus, ik zou je wel eens willen zien als zij er werkelijk plezier in hadden om in opstand te komen.
Mooi.
Moet “naat het raam” niet ”naar het raam” zijn?
Zulk dom materialisme als hier aan de kaak wordt gesteld, bestaat eigenlijk alleen in de verbeelding van een predikant die een boeman nodig heeft om zich er verheven over te voelen..
Je moet het gedicht in zijn context zien: die van de jaren vijftig. Ook Lucebert had het in die jaren over ‘rijmratten’, dichters, en kunst die ‘de larven de reptielen de ratten’ troostte. Het mensbeeld had nogal een dreun gekregen.
Alleen al het merkwaardige ‘buttonholes’ plaatst het gedicht in een specifieke tijd. Al het Amerikaanse was nieuw en opwindend – tot in de knoopgaten van je jas. Regenbogen, kinderogen, de veronderstelde ongecompliceerdheid van Amerikanen: de ratten in hun riolen hebben er geen boodschap aan en dan gaat het niet om een zoölogische essentie.
Knopen met knoopsgaten (in plaats van lussen) werden in de 13e eeuw in Duitsland uitgevonden.De nieuwe methode verspreidde zich snel in Europa tegen de 14e eeuw .De nieuwe methode verspreidde zich snel in Europa tegen de 14e eeuw. . En Amerikaanse regenbogen en kinderogen?
De historische reminiscentie van de naoorlogse periode herinnert ons alleen maar aan de historische plaats van de spreker. Natuurlijk, de ratten hebben geen boodschap, maar de lyrische ik wel.
Drie verschillende dingen, drie voorbeelden van niet-rattigheid: regenbogen, kinderogen, buttonholes. Het Amerikaanse wordt met het laatste geïntroduceerd en dan gaat het om het taalgebruik, niet om een fenomenologie van de knoop.
Juist. het gaat over hoop (regenboog), openheid voor de toekomst (kinderogen) en – wat mij betreft – het geheel in verband met een Amerikaanse levenshouding
Al deze positiviteit wordt door de spreker op een weinig flatterende manier in contrast gebracht met de ratten, die niet geïnteresseerd zijn in idealen, en die alleen geïnteresseerd zijn in een grotere voedselopname.
Geachte heer of mevrouw Kotzchrist, waar is uw verzameld werk te koop? Ik snak ernaar om het te lezen. Het lijkt me enorm belangrijk, als ik uw opmerkingen bij Tergast lees. U troost niet meer de mensen, u troost de ratten, de reptielen, de larven – om met Lucebert te spreken. U poëtisch inzicht getuigt niet alleen van een indrukwekkende diepgang, maar ook van een verbluffende humor en een welhaast einsteiniaans relativeringsvermogen, met name in relatie met uzelf. Ga zo voort en doe uw best! Hans Boland
Geachte heer of mevrouw Boand. Heaas heb ik, afgezien van mijn academische bijdragen aan Duitse studies en een sensorium voor inguïstiek, niets om te aten zien. Maar aangezien we dezefde vooriefde voor poëzie ijken te deen, zuen we ekaar hier waarschijnijk vaker ontmoeten.