Vacatures voor eerstegraadsdocent Nederlands (1)

Negen van de tien vacatures voor eerstegraadsdocent Nederlands is onvervulbaar, volgens een NOS-artikel van 12 februari. Wat doen scholen eigenlijk om hun vacatures aantrekkelijk te maken voor deze felbegeerde eerstegraadsdocenten Nederlands?

Het springt ons als lerarenopleiders Nederlands nogal in het oog: 90% onvervulbare vacatures binnen ons vakgebied. Enige nuancering bij dit percentage is op zijn plaats: het artikel van NOS beroept zich op een publicatie van ABN AMRO, die op haar beurt gebaseerd is op data van Werk.nl van het UWV. Wie een vluchtige blik werpt op de vacatures docent Nederlands op Werk.nl, ziet dat deze vacaturebank gevuld is met vacatures uitgezet door bemiddelingsbureaus als Randstad, Matchpartner, Maandag en Dit Is Wijs. Het zijn in de regel dus geen scholen die hier werven en het is ook nog maar de vraag hoeveel bevoegde docenten zich actief op het platform bevinden. Kortom: deze vacaturebank geeft wat betreft leraren Nederlands geen betrouwbaar beeld van de arbeidsmarkt.

Ondanks deze nuancering bij de mediagenieke 90% onvervulbaarheid grijpen wij het alarmerende bericht van NOS aan om de huidige wervingspraktijk van eerstegraads docenten Nederlands nader te bestuderen. Wij baseren ons hierbij op vacatures op de veelgebruikte vacaturewebsite Meesterbaan. Wij willen weten op welke manieren scholen hun vacatures aantrekkelijk proberen te maken in de ogen van de werkzoekende docent Nederlands.

Aantrekkelijkheid

Scholen hebben verschillende manieren tot hun beschikking om een vacante functie aantrekkelijk te maken en ook zo te presenteren, zoals (het benoemen van) begeleiding voor nieuwe docenten, professionaliseringsmogelijkheden en natuurlijk het geboden salaris. Ook de identiteit en visie van de school (openbaar of bijzonder, visie op onderwijs en op het schoolvak Nederlands) kunnen voor individuele docenten belangrijke drijfveren zijn om op een bepaalde vacature te reageren. We beperken ons volgens de beste neoliberale traditie in dit eerste artikel echter tot het salarisaanbod in de vacatures.

In een tijd van schaarste op de arbeidsmarkt ligt het in de lijn der verwachting dat werkgevers de financiële ruimte die ze tot hun beschikking hebben, gebruiken om een geschikte kandidaat te vinden. Zou de directie van een school niet alles uit de kast willen halen om de felbegeerde eerstegrader binnenboord te halen?

School bepaalt inschaling

Een docent in het voortgezet onderwijs wordt volgens de cao ingeschaald in een van de vier salarisschalen LB (de laagste), LC, LD en LE (de hoogste). In de cao staan geen criteria bij de verschillende schalen en een school kan zelf bepalen waar een docent bij indiensttreding wordt ingeschaald. In de praktijk komt salarisschaal LE niet voor (0,1% van de docenten in 2020), dus wij laten deze schaal verder buiten beschouwing. We staan ook niet stil bij zaken als lumpsum en de functiemix, omdat wij hier uitsluitend redeneren vanuit het perspectief van de werkzoekende eerstegraadsdocent in een tekortvak anno nu. Deze docent wil simpelweg weten wat hij gaat verdienen.

Inventarisatie

Op 11 maart 2022 hebben wij via de zoekfunctie op Meesterbaan alle vacatures opgevraagd met behulp van de volgende drie filters: voortgezet onderwijs, Nederlands en eerstegraads. Het gaat hier dus om een momentopname. Na het verwijderen van enkele irrelevante vacatures (zoals werving voor een scholingstraject en vacatures overzee) hielden we in totaal 45 vacatures over.

Op Meesterbaan toont de filter eerstegraads alle vacatures waarin de school aangeeft dat een eerstegraadsdocent kan reageren. In de praktijk betekent dat dat er vacatures zijn waarbij naast eerstegraadsdocenten ook tweedegraadsdocenten, po-docenten of leraren in opleiding mogen solliciteren (want de school kan die categorieën ook aanvinken). Daarom zijn we voor elk van de 45 verzamelde vacatures nagegaan of er expliciet voor het eerstegraadsgebied geworven werd. Hierna waren er nog 37 vacatures over, waarvan het merendeel een functie voor het komende schooljaar betrof (24 vacatures; 65%). Bij de overige vacatures ging het om een functie per direct (8 vacatures; 22%) of binnen enkele weken tot maanden (5 vacatures; 14%).

De oudste vacature in ons corpus is geplaatst op 20 december 2021 en de nieuwste op 11 maart 2022. Meer dan driekwart van de vacatures is afkomstig uit drie provincies: Zuid-Holland (14 vacatures; 38%), Noord-Holland (10 vacatures; 27%) en Noord-Brabant (6 vacatures; 16%). Van de steden springt Rotterdam er met 4 vacatures uit. 5 vacatures zijn uitgezet door particuliere scholen, die wij in het kader van onze telling gewoon hebben meegenomen. Deze scholen vissen namelijk in dezelfde docentenvijver als scholen die door de overheid bekostigd worden.

Categorieën

Vervolgens hebben we de beschrijvingen van de salariëring (meestal ingevuld bij salarisschaal onder arbeidsvoorwaarden in het format van Meesterbaan) ingedeeld in de volgende acht categorieën: salarisschaal LB; salarisschaal LC; salarisschaal LD; salaris conform cao; salaris conform cao op basis van ervaring sollicitant; conform cao op basis van ervaring en opleiding sollicitant; marktconform; geen vermelding van salariëring.

De meest concrete categorieën zijn die waar een specifieke salarisschaal wordt genoemd. Alleen bij deze functies is al bij het solliciteren duidelijk welke schaal een sollicitant kan verwachten. Sommige vacatures wekken de schijn van duidelijkheid door drie schalen (LB-LC-LD) te noemen. Dit zegt echter niets meer dan dat de salariëring binnen de kaders van de cao valt. Deze en alle overige omschrijvingen bij door de overheid bekostigde scholen zijn een variant van de categorie salaris conform cao. Hierbij zijn de geregeld terugkerende indicatoren ervaring en opleiding apart gecodeerd, omdat ze inzicht geven in de kenmerken waarop de inschaling gebaseerd wordt (hoe vaag dat ook moge zijn wanneer criteria niet ook genoemd worden). Een omschrijving als marktconform wordt alleen door particuliere scholen gebezigd en is ook niet erg concreet.

In onderstaande tabel zijn voorbeelden te zien van hoe wij de vacatureteksten hebben gecodeerd.

Categorie	Voorbeeldteksten uit vacature (letterlijk overgenomen)
Salarisschaal LB	LB – Salariëring en overige arbeidsvoorwaarden conform de cao vo
Salarisschaal LC	Conform de CAO VO ontvang je een salaris van maximaal 5.087 euro bruto per maand bij een volledige werkweek (LC)
Salarisschaal LD	LD schaal conform cao-vo
Conform cao	Conform CAO VO
Conform cao + ervaring	LB/LC/LD, afhankelijk van ervaring De functie wordt gewaardeerd conform de CAO VO LB/LC/ LD afhankelijk van de ervaring lesgeven
Conform cao + opleiding + ervaring	De inschaling vindt plaats op basis van ervaring en opleiding LB-LD (afhankelijk van o.a. bevoegdheid en ervaring) Wij volgen de cao-vo. De inschaling is afhankelijk van opleiding en ervaring
Marktconform	een marktconform salaris en een arbeidsovereenkomst Salarisinschaling in het Luzac-loongebouw, waarbij we kijken naar opleidingsachtergrond en werkervaring
Niet genoemd	–

Uitkomsten telling

In onderstaand taartdiagram is te zien dat slechts 1 school (3%) LD noemt als salarisschaal voor de te werven eerstegraads docent Nederlands. Ditzelfde is het geval voor LC (1 school, 3%). Er zijn meer scholen die LB in hun vacatures noemen (2 scholen, 5%). Het merendeel van de scholen laat de schaal echter in het midden met conform cao(8 scholen, 22%), conform cao + ervaring(4 scholen, 11%) en conform cao + opleiding + ervaring (5 scholen, 14%). De particuliere scholen (5 scholen, 14%) noemen hun salariëring marktconform. Opvallend is dat 11 scholen (30%) helemaal geen salaris noemen in hun vacature.

Wanneer we onze categorieën samenvoegen tot de groepen wel een indicatie (een salarisschaal noemen) en geen indicatie, blijkt dat slechts 4 scholen (11%) een concrete salarisschaalindicatie geven tegenover 33 scholen (89%) die het in het midden laten. De term conform cao is hierbij een dooddoener die elke schaal bij voorbaat rechtvaardigt. In dat licht bekeken geeft het niet noemen van de salariëring evenveel informatie, want het salaris zal (met uitzondering van particuliere scholen) volgens de cao zijn. Ook cao + ervaring of cao + opleiding + ervaring geven de sollicitant nauwelijks houvast.

Conclusie: mistige werving

Op basis van deze telling kunnen we twee conclusies trekken. Ten eerste doen scholen in hun vacatures geen moeite om duidelijk te zijn over de salarisschaal, waarmee we kunnen stellen dat het aantrekkelijk laten lijken van het salaris geen prioriteit is. Alleen wanneer duidelijk is welke salarisschaal geboden wordt, weet een sollicitant in deze fase van het proces waar hij aan toe is. Dit gebeurt slechts bij uitzondering: op een totaal van 37 vacatures troffen we 2 keer LB, 1 keer LC en 1 LD aan. Het is bij de resterende 33 vacatures niet uit te sluiten dat LC of LD tot de mogelijkheden behoort, maar het tegenovergestelde is net zo goed waar. Als alle 37 vacatures zijn vervuld, zou het zomaar kunnen dat dat 35 keer gepaard gaat met schaal LB, keurig volgens de regels van de cao.

De tweede conclusie ligt in het verlengde van de eerste: een school kan zich bij de werving van een eerstegraadsdocent Nederlands makkelijk onderscheiden van de concurrentie. Een school die al in de vacature duidelijk is over de mogelijkheid van salarisschaal LC of LD, zal waarschijnlijk aantrekkelijker zijn in de ogen van de eerstegrader dan een school die LB biedt of de kaarten strak tegen de borst houdt.

Vervolg

Wij volgen de werving van eerstegraads docenten Nederlands voor schooljaar 2022-2023 met grote belangstelling en we zijn van plan om deze telling in de komende maanden te herhalen. Ook willen we nog enkele andere factoren onder de loep nemen die een functie aantrekkelijk kunnen maken, bijvoorbeeld de begeleiding van nieuwe collega’s.

Arina Banga en Dirk Hage werken als lerarenopleider Nederlands bij respectievelijk Fontys Lerarenopleiding Tilburg en Hogeschool Utrecht.