Inhoud nummer 1 2022 | jaargang 126
EUROPA, 2022
Gedicht van Lieke Marsman, Dichter des Vaderlands, dat zij op 25 februari 2022 schreef bij het uitbreken van de oorlog tussen Rusland en Oekraïne.
“Nederland is met geen land ter wereld zo nauw verbonden als België”
Interview met ambassadeur Pieter Jan Kleiweg de Zwaan
Ingrid Glorie
Sinds augustus 2020 staat Pieter Jan Kleiweg de Zwaan als ambassadeur aan het hoofd van de Nederlandse missie in België. De hoogste tijd voor een interview in Neerlandia. Ingrid Glorie ging met hem in gesprek o.a. over de extreme wateroverlast in 2021, de taalverwantschap, de taakverdeling tussen ambassade en consulaat, de speerpunten in de samenwerking en uiteraard ook over de Nederlanders die in de laatste lockdown massaal de grens naar België over gingen.
We willen een open, op handel gerichte economie, waarbij tegelijkertijd internationaal de regels van maatschappelijk verantwoord ondernemen worden gerespecteerd
Met de trein naar Terneuzen
Een oude spoorlijn: toch weer een toekomst?
Dick Wortel
In de nieuwe reeks Nostalgie schrijven we over verloren gegane samenwerkingsverbanden tussen Nederland en Vlaanderen waarnaar we vandaag best wel heimwee hebben omdat ze nu worden gemist. Bij spoorwegverbindingen denken we nu aan de Benelux-lijn of de spoorlijn Maastricht-Luik, maar veel vorige lijnen bestaan niet meer. Denk aan het Bels Lijntje tussen Tilburg en Turnhout of de lijn tussen Eindhoven en Winterslag. Dit artikel gaat over de spoorlijnen Mechelen-Terneuzen en Gent-Terneuzen waarvan de laatste misschien zelfs nog een toekomst heeft.
De langgekoesterde wens bestaat nog altijd in Zeeuws-Vlaanderen, en ook in Gent, om de lijn te gaan gebruiken voor personenvervoer
Dit is deel 1 in de reeks Nostalgie.
Adrianus VI van Utrecht, 1459-1523
Invloed op Europa vanuit de Lage Landen
Ad van der Helm
Centraal Museum, Utrecht, bron
Dit jaar wordt gevierd dat Adriaan (of Adrianus) Florensz Boeyens uit Utrecht vijfhonderd jaar geleden de pauselijke troon beklom, het hoogste ambt in de katholieke kerk. In 1522 was dat reden voor grote volksfeesten, maar in 2022 is het een bijna vergeten feit. Dat deze Utrechtse priester van eenvoudige afkomst in Rome terecht kan komen, zegt veel over de open verbindingen in Europa. In dit artikel lezen we meer over het leven van deze Utrechtenaar, die na zijn academische carrière enorme macht uitoefende in Spanje en Europa, waarbij duidelijk wordt hoe Europa ondanks alle verdeeldheid ook een grote eenheid kende, gedragen door religie, wetenschap en cultuur. Tot slot schetst de auteur een parallel voor onze tijd.
Hij gaat niet mee met zijn tijd en is tegendraads
Zeer Fijne Boy
De vriendschap van Gerard Reve en Jef Rademakers
Mark Uytterhoeven
Begin dit jaar verscheen bij de Vlaamse uitgever Borgerhoff & Lamberigts het boek Zeer Fijne Boy: Brieven aan Jef R. (1986-1997) met 19 brieven die Gerard Reve naar toenmalig tv-maker Jef Rademakers stuurde. Ter gelegenheid hiervan publiceert huisvriend Mark Uytterhoeven in Neerlandia een bewerkte versie van zijn nooit gehouden lezing, geschreven voor bijzondere gelegenheden waarvoor hij wel was uitgenodigd, maar niet gevraagd werd te spreken. De lezer krijgt ook een kijkje in het intense mailverkeer tussen Jef Rademakers en Mark Uytterhoeven.
Van de zeven fotografen die mij vorige week met een bezoek hebben vereerd, hadden er drie nimmer van Reve gehoord en wisten niet bij welke club hij speelde …
De grensoverschrijdende wijnregio Maasvallei Limburg
Joris Verbeurgt
België en Nederland staan internationaal bekend als bierlanden. Toch kennen de Lage Landen ook een lange wijnbouwtraditie, die teruggaat tot de vroege middeleeuwen. Ondertussen tellen België en Nederland samen meer dan 600 wijngaarden, goed voor bijna 1000 hectare wijnstokken en een jaarlijkse wijnproductie van ongeveer 3,5 miljoen flessen. Uniek is echter de grensoverschrijdende wijnregio Maasvallei Limburg waarvoor de Europese Commissie in 2017 de aanduiding BOB toekende, een beschermde oorsprongsbenaming, te vergelijken met de Franse AOP (Appelation d’Origine Protégee). De lezer maakt kennis met dit erkende wijnbouwgebied en de drijvende krachten hierachter: de Vlaming Karel Henckens van Wijndomein Aldeneyck en de Nederlander Harry Vorselen van Wijngoed Thorn.
Beide wijnbouwers waren tot de terechte conclusie gekomen dat een terroir zich niets aantrekt van een kunstmatige staatsgrens
De onverwoestbare charme van het tweedehands boek
Toef Jaeger & Hanneke Chin-A-Fo
Over de verkoop van tweedehands boeken bestaan geen exacte cijfers, maar het is duidelijk dat het tweedehands boek standhoudt, ondanks de ontlezing, de pandemie en de zeer bescheiden marges voor de verkoper. In dit artikel wordt het succes van het tweedehands boek verklaard, krijgt boekwinkeltjes.nl een gezicht en gaan we op bezoek bij het Haagse antiquariaat Colette: stoffig én hartstikke hot.
Lezen kreeg een herwaardering van mensen die door de lockdowns niet meer naar het theater, de film of het café konden
Johan Hendrik Jansen: decorateur
Internationale allure voor de rijken der aarde
Bonny Wassing
Deel 7 in de reeks Als de Lage Landen te klein zijn gaat over Hendrik Frederik Jansen, rond 1840 in Amsterdam begonnen als stoffeerder en behanger. De zaken gaan zo goed dat het familiebedrijf wordt beloond met het predicaat hofleverancier. Na stoffering van de paleizen Soestdijk, Het Loo en op de Dam, vertrekt zoon Jan Hendrik naar Parijs, waar hij Maison Jansen start. De telg brengt het bedrijf tot internationale hoogte met vestigingen in Buenos Aires, Londen en Havana. En als John F. Kennedy in de Verenigde Staten in 1961 aan de macht is, schakelt hij Maison Jansen in om het Witte Huis grondig te laten herinrichten.
Neerlandistika: tot voor kort onbekend in Kroatië
Een jonge studie neerlandistiek in Zagreb
Željana Pancirov Cornelisse
De Universiteit van Zagreb herbergt een van de jongste studies in de neerlandistiek. Werd het Nederlands bij de oprichting in 2008 nog gezien als een exotische taal, de volgende generatie omschreef het als nieuw en interessant. Een uitgebreide kennismaking met de studie Nederlands in de moderne cultuurstad Zagreb, die vanwege de monumentale gebouwen veel op Praag en Wenen lijkt.
Men kan nog steeds moeilijk bevatten dat neerlandistiek meer is dan alleen Nederland en het Nederlands dat in Nederland gesproken wordt
Dat dekselse taalvermogen!
Ludo Beheydt
Wat de mens nog het meest onderscheidt van zijn biologische soortgenoten, is dat bijzondere, unieke taalvermogen. We staan er niet zo vaak bij stil, maar een menselijk hummeltje van amper twee jaar slaagt erin om zo’n ingewikkeld regelsysteem als mensentaal te leren en dat zo snel te doen dat op z’n derde jaar al alle hoofdtypes van de grammaticale structuren verworven zijn, evenals een hanteerbare elementaire woordenschat en een klanksysteem. Verbazend toch? Over wat er nu precies gebeurt in het hoofd van de taallerende peuter, zijn de theoretici het nog steeds niet eens. Verloopt het taalproces via de invoer in het proces, het zogenaamde taalaanbod, of dankzij een aangeboren taalverwervingsmechanisme? Ludo Beheydt loopt de volgende mogelijkheden na: imitatie, nature, het ‘mamanees’, de sensomotorische omgang of toch van horen zeggen?
Het ‘mamanees’ is de taal die mama’s (metafoor!) tegen hun taalverwervende kinderen gebruiken
Hartstikke leuk is stijf straf Hollands
Versterkende bijwoorden van graad
Frans Debrabandere
Gewone bijwoorden van graad zijn bijvoorbeeld nogal, tamelijk, enigszins en wat. Versterkende bijwoorden van graad bestaan om meer kracht te geven aan een adjectief of een bijwoord dat we gebruiken als we ergens een kwaliteit aan toekennen. Denk hierbij aan zeer, heel, hartstikke, fraai en braaf, stijf en straf, nijg, wreed, zwichtig en kei, loei en snoei. De auteur gaat dit rijtje af en geeft daar de nodige uitleg bij.
Frans-Vlaanderen juicht!
Eindelijk erkenning van de streektal: het West-Vlaams
Karel Appelmans
Door de niet aflatende inzet van een vereniging die zich de titel toekent van Akademie, is het gelukt de streektaal van Frans-Vlaanderen in Frankrijk als onderwijstaal te laten erkennen. De terechte erkenning als cultuurtaal gebeurde reeds vroeger. De auteur gaat ervan uit dat de meesten onder ons ermee instemmen dat de streektaal moet worden beschermd en aangezwengeld, maar of dat via het onderwijs kan, is voor hem – en veel andere Frans-Vlamingen – wel zeer de hamvraag.
Kees gevraagd, feest geslaagd
Dichterlijke hoogstandjes in het midden- en kleinbedrijf
Marinus A. van den Broek
De Mei van Gorter is wel vorstelijk,
Maar de gort van Meijer is ook kostelijk.
Iedere dag opnieuw worden we op radio en televisie, op reclameborden, in huis-aan-huisbladen en door middel van andere media verblijd met min of meer geslaagde rijmelarijen, waarin creatieve neringdoenden hun producten op ludieke wijze aan de man proberen te brengen. Middenstandspoëzie wordt dit genre genoemd. Aan de hand van voorbeelden toont de auteur aan waarom de vindingrijkheid van deze commerciële amateurdichters dikwijls bewondering afdwingt.
Hier bakt men in het ochtendgloren
Het gouden graan tot voedzaam volkoren.
Boek in de kijker
De Lage Landen: geschiedenis van een wensdroom
Ludo Beheydt
“Ik heb de droom nooit losgelaten dat alle Nederlandstaligen ooit in één verband weer zouden samenleven.” vertolkte Bart De Wever, burgemeester van Antwerpen, in juli 2021 de Groot-Nederlandse gedachte. Voor Ludo Beheydt werd na lezing van De Lage Landen: een geschiedenis voor vandaag duidelijk dat die wensdroom politiek, zelfs in de democratische vorm van een confederatie, geen kans maakt.
Marnix Beyen, Judith Pollmann & Henk te Velde, De Lage Landen: Een geschiedenis voor vandaag, Ons Erfdeel vzw, Rekkem / Den Haag, 2021, ISBN 978 90 797 0532 0, 224 pp.
Prijs: € 25,-.
Recensies
De ‘Vlaamse’ stad Sint-Omaars
Peter Debrabandere
Over Sint-Omaars weten Nederlanders doorgaans weinig, ook al schrijft Geert Mak in zijn boek De levens van Jan Six uitgebreid over de geschiedenis ervan. Vlamingen iets meer. De stad ligt net buiten Frans-Vlaanderen in het departement Pas-de-Calais. In de nieuwe uitgave van Het Nederlands in Sint-Omaars door de eeuwen heen van Cyriel Moeyaert maakt de lezer kennis met de interessante (taal)geschiedenis van een vandaag Franstalige stad met een Nederlandstalig verleden.
Cyriel Moeyaert, Het Nederlands in Sint-Omaars door de eeuwen heen, Polemos, Boechout (i.s.m. Vormingsinstituut Wies Moens), 2021, ISBN 978 949 3005 13 6, 180 pp.
Prijs: € 20,-.
De stad gaat voor de natie
Ilja van Damme
In een tijd dat Vlaamse en Nederlandse uitgevers onder zware economische druk staan door globale wijzigingen op de boekenmarkt, in een tijd ook dat historici hoe langer hoe meer het Nederlands inruilen voor academisch Engels, bewijzen Tymen Peverelli en Uitgeverij Vantilt dat het nog anders kan. De stad als vaderland is goed en vlot genoeg geschreven om door een breed publiek gelezen en geapprecieerd te worden. Tegelijk is de centrale thematiek, de constructie van nationale identiteiten in de 19e-eeuwse stad, natuurlijk razend interessant en uitermate relevant voor een eigen tijd waarin de natiestaat weer volop van onderuit wordt bevraagd en gecontesteerd.
Niet de natie, maar de stad was voor vele 19e-eeuwse erudieten van België en Nederland het belangrijkste ‘vaderland’: de plek waar in de eerste plaats processen van nationale identificatie, besef en toe-eigening hun concrete invulling, adaptatie of afwijzing kregen
Tymen Peverelli, De stad als vaderland: Brugge, Leeuwarden en Maastricht in de eeuw van de natiestaat – 1815-1914, Vantilt, Nijmegen, 2019, ISBN 978 94 6004 453 3, 424 pp.
Prijs: € 29,95.
Zwerfgoed
Esther van Gelder
Een zomer lang mochten neerlandicus Sophie Reinders en cabaretier Katinka Polderman als respectievelijk fellow en artist in residence, rondzwerven in de magazijnen van de Bijzondere Collecties van de bibliotheek van de Radboud Universiteit met de opdracht Doe maar iets. Dat iets werd Zwerfgoed: Doeboeck ter leering ende vermaeck. Het boek overtreft alle verwachtingen. Een met liefde, humor én kennis gemaakt kunstwerkje, dat een ontdekkingsreis door de cultuurgeschiedenis in zijn volle breedte biedt en laat zien hoe oude boeken ook nu nog kunnen inspireren.
Sophie Reinders en Katinka Polderman, Zwerfgoed – Doeboeck ter leering ende vermaeck. Uitgeverij Loopvis, Arnhem, 2021, ISBN 978 90 8319 002 0, 108 pp.
Prijs: € 17,99.
Kroniek
Fier als een gieter | De Brakke Grond is jarig!
Vlaams Cultuurhuis De Brakke Grond in Amsterdam viert zijn veertigjarig bestaan met een feestweekend op 20, 21 en 22 mei 2022 met de bijbehorende campagne Fier als een gieter. Want na veertig jaar is het Vlaams Cultuurhuis diep geworteld in Amsterdam en heeft het de Nederlandse bodem verrijkt. Jonge kunstenaars kunnen dankzij de potgrond groeien en bloeien. Dit blijkt wel uit de felicitaties van kunstenaars, bezoekers en medewerkers die in de vorm van een interview, kunstwerk, korte tekst of verhaal met persoonlijke ervaringen op de website staan.
Meer informatie
Vlaams-Nederlandse Delta
Kort verslag van redacteur Joost Hintjens over het congres van de Vlaams-Nederlandse Delta (VND) op 17 november 2021 in Brugge. De VND is een samenwerkingsverband van de provincies West-Vlaanderen, Antwerpen, Zeeland, Zuid-Holland en Noord-Brabant. Het thema van het congres was Gateway to Growth waarbij de focus lag op de groeimotor die de logistieke en havensector kan zijn voor de hele regio en het hinterland tot bij en voorbij de oostelijke landsgrenzen.
Tongo is taal
Tijdens de Week van het Nederlands in 2021 verscheen in Suriname voor de eerste keer het gratis tijdschrift Tongo is Taal. Enkele artikelen in dit nummer zijn: Wat lezen bekende Surinamers, Nederlands in het Surinaamse onderwijs, Nederlands, een cruciale factor in de journalistiek. Het tijdschrift is te lezen op de website.
Hoe internationaal is onze taal?
Met zo’n 24 miljoen moedertaalsprekers moet het Nederlands als middelgrote taal de ambitie hebben om als zodanig erkend te worden. Daarom onderzocht het tijdschrift de lage landen hoe internationaal onze taal is. Met o.a. een ode van Adriaan van Dis aan de talen die zijn Nederlands hebben gekruist, en de constatering van Nicoline van der Sijs dat positieve uitdrukkingen over het Nederland(s) in de minderheid zijn.
Meer informatie.
ANV
Elkaar aankijken
Frank Judo
Het nieuwe Nederlandse kabinet heeft dan eindelijk sinds december 2021 het regeerakkoord Omzien naar elkaar, vooruitkijken naar de toekomst gepresenteerd. ANV-secretaris Frank Judo liep in de tekst na wat het akkoord betekent voor de samenwerking binnen de Lage Landen en constateert dat het coalitieakkoord wat dat betreft magertjes is, maar dat het ook slechter had gekund.
Derde conferentie Samenwerking beide Limburgen 3.0
Op zaterdag 26 maart a.s. houdt de ANV-regio beide Limburgen in Hasselt een bijeenkomst over Media en toerisme. Eerder waren er conferenties over Mobiliteit en Cultuur & onderwijs. Het doel is om in breed overleg te onderzoeken hoe beide provincies (nog) beter kunnen samenwerken. De resultaten worden gebundeld en gepresenteerd op een slotevenement in Maastricht. Meer informatie.
Oproep algemene vergadering 2022
De algemene vergadering (av) vindt plaats op zaterdag 25 juni 2022 in Kasteel Amstenrade. De culturele invulling bestaat dit jaar uit een lezing, rondleiding door het kasteel en de presentatie van het boek De Zeven Woorden van de Lage Landen, dat ter gelegenheid van het 125-jarig bestaan van het ANV bij Verloren werd uitgegeven.
Tournee De Bronzen Uil
Joke van Leeuwen gaat in gesprek met Sholeh Rezazadeh, die met haar debuut De hemel is altijd paars de Publieksprijs 2021 van De Bronzen Uil heeft gewonnen. Zij zijn te zien in Gent, 18 maart; Kortrijk, 19 maart; Amsterdam, 27 maart; Antwerpen, 31 maart; Sint-Truiden, 9 april; Winterswijk, 20 april; Hilversum, 21 april; Tilburg, 22 april en Leuven, 5 mei. Meer informatie.
Leesclub De Bronzen Uil 2022
De landenafdeling Nederland organiseert een leesclub voor de Publieksprijs van De Bronzen Uil 2022. De jury nomineert uiterlijk 18 september 2022 maximaal zes titels. Op de donderdagen 22 september, 6 en 20 oktober, 3 en 17 november, en 1 december 2022 komt de leesclub om 16.00 uur samen in Den Haag. Marianne Elemans leidt de gesprekken. Meedoen per gesprek of met de hele reeks is gratis. Wel is vooraf aanmelden nodig om voorzieningen te kunnen regelen. Meer informatie.
Ledendag Den Haag
Op zaterdag 23 april 2022 is de landenafdeling Nederland met haar ledendag te gast bij de Taalunie in Den Haag. Na verwelkoming door een vertegenwoordiger van de Taalunie vindt een ledenvergadering plaats, gevolgd door een presentatie over de kunstenaar M.C. Esscher en het Paleis Lange Voorhout. Na de lunch is er een bezoek aan de tentoonstelling Esscher in het Paleis in het Paleis Lange Voorhout. Meer informatie.
Ledendag Hoogstraten
De landenafdeling Vlaanderen organiseert op zaterdag 30 april 2022 een excursie naar een van de Koloniën van Weldadigheid: Wortel. Angelie Sens zal er een lezing geven over haar boek De kolonieman: Johannes van den Bosch (1780-1844), volksverheffer in naam van de Koning. Voorafgaand vindt een ledenvergadering plaats.
Zeg ‘ns wat
Achterlijke Vlamingen
De emeritus hoogleraar taalkunde en Engels aan de Universiteit Antwerpen Guy Tops reageert op de recensie van de Atlas van het dialect in Vlaanderen (Neerlandia 2021, pp. 46-48) door Frans Debrabandere. Kritiek op de taalkundige opmerkingen heeft hij niet, maar wat Debrabandere schrijft over het feit dat er op sommige plaatsen in Vlaanderen dialectlessen gegeven worden voor buitenlanders, is een taalpolitieke opinie die verwerpelijk is.
Dialectlessen?
In zijn weerwoord beaamt de naamkundige, dialectoloog en etymoloog Frans Debrabandere dat hij inderdaad een taalpolitiek standpunt inneemt over dialectlessen aan nieuwe inwoners, waarbij hij er vanuit is gegaan dat een goede verstaander wel zou begrijpen wat hij bedoelde.
Ik maak sloten, die sluiten.
Zoo komt er niemant binnen ofte buiten.
Hielden de meisjes haar slotje zoo gesloten,
Men zou haar deurtje zoo ligt niet open stooten.
Laat een reactie achter