‘We moeten af van de verplichte leeslijst, want die leeslijst neemt alle plezier in literatuur weg.’ Dat hoor je wel eens zeggen. Maar weet je wat het is? Er bestaat geen verplichte leeslijst. Leerlingen zijn vrij in hun boekkeuze, als die boekkeuzes aan bepaalde criteria voldoen. Zo moeten de gelezen boeken oorspronkelijk in het Nederlands geschreven zijn, ze moeten tot de literatuur behoren en nog een paar andere dingen die niet al te veel voorstellen. Er is dus geen verplichte leeslijst. O nee? Nee. Of toch wel? Ja, toch wel…
Wie staatsexamen VMBO doet, krijgt een boekenlijst onder de neus geduwd waaruit gekozen moet worden. Het is geen inspiratielijst die je een paar adviezen geeft. Het is niet een lijst die tegen je zegt: ‘Kies boeken die min of meer op deze boeken lijken, en ja, je mag best uit deze lijst kiezen.’
Het is een boekenlijst met verplichtingen. En de lijst is hier te vinden (pdf): https://www.duo.nl/images/nederlandse-taal-vmbo-tl-gl-2023-1.pdf
Het is best een mooie lijst hoor, daar niet van, er staan allemaal boeken op waar de docent Nederlands mee door één deur kan. Maar toch. Een verplichte lijst? Kom op, lieve vrienden van het staatsexamen, dat moet anders hoor.
Hierover zijn eerder ook gesprekken gevoerd met het CvTE (o.a. door mij vanuit LTN, maar ook door Helge Bonset). Het ligt wat genuanceerder dan je nu doet voorkomen (waarmee ik niet zeg dat ik per se voorstander ben van verplichte lijsten).
Met een voorbeeldlijst of inspiratielijst is niets mis. Een tekstje erbij als ‘Wie onzeker is over de boekkeuze, kan uit deze lijst kiezen. De boeken op deze lijst zijn sowieso in orde. Maar uiteraard zijn er heel veel meer boeken die ook in orde zijn.’ Misschien iets strakker geformuleerd, maar je begrijpt wat ik bedoel. En dan ook graag voor havo en vwo, want waarom moet het vmbo nou weer een uitzondering zijn? Wat wordt er gecommuniceerd met zo’n vmbo-lijst? ‘Vmbo-kandidaten zijn te dom om zelf tot een goede keuze te komen’ – is dat de onderliggende boodschap? Nee toch zeker! Nou, zo komt het op mij wel over.
Het ligt inderdaad iets genuanceerder:
“Alle examenkandidaten moeten voor het examen van 2023 hun leeslijst (voor een deel)
samenstellen uit titels van de verplichte lijst (zie Bijlage 4). Daarnaast kunnen zij voor de helft
van de werken kiezen voor titels die passen bij de vrije ruimte. De lijst zal jaarlijks worden
herzien en aangevuld worden met nieuwe titels. De invulling van de vrije ruimte moet voldoen
aan vastgestelde criteria (zie bijlage 2 en 5).”
Maar het blijft een vreemde zaak dat de mensen van het staatsexamen bij CvTE maar doorgaan aan hun examinandi eisen te stellen en normen op te leggen die niet voortvloeien uit het reguliere examenprogramma Nederlands, en die een verzwaring betekenen voor de staatsexaminandi Nederlands.
Met vertegenwoordigers van staatsexamen vmbo heb ik hierover een keer gesproken; een vriendelijk gesprek maar het heeft geen effect gehad. Vertegenwoordigers van staatsexamen havo/vwo hebben een gesprek met mij geboycot.
Literatuur hoort sowieso niet thuis op scholen. Voor leren lezen en teksten leren begrijpen is literatuur nutteloos. En een school hoort geen filiaal van de boekhandel te zijn. Een enkel boek als voorbeeld van wat literatuur inhoudt volstaat. Een leeslijst is niet zo gek, zolang het maar geen literatuurlijst is.
Hoe kan de boektitel “Dit is hoe het ging” het productiestadium hebben bereikt zonder dat iemand ingreep? Het is geen Nederlands maar Engels (“This is how it happened”). In goed Nederlands: Zo is het gegaan.
Lastig onderwerp als ik zie waar mijn puber meegaan komt,schrik ik van wat er op de markt komt. Kinderen leren vanuit deze boeken dat het normaal is om je ouders niet normaal te woord te staan om nog maar niet te spreken over omgang vriendinnen en vriendjes. De laatste film Any one but you zegt ook genoeg. Eerste date duurt gemiddeld 20 min voordat je het bed deelt en woorden als hetF woord komen zo vaak voor dat je er niet achter komt welke emotie er om gaat in het persoon.