Yn it meikoarten te ferskinen boek Rijk, maar niet in geld: Vijftig jaar Fryske uitgevers 1920-1970 fertelt Louw Dijkstra de skiednis fan benammen de útjouwerijen fan Doederus Kamminga yn Dokkum en dy fan Jacob Laverman yn Drachten. It pleatst dy útjouwerijen yn de kontekst fan de opbloei en konsolidaasje fan it Frysk as kultuertaal mei dêrby in soad nijsgjirrige bysûnderheden oer persoanen, organisaasjes en ynstitúsjes út dy tiid.

Kamminga boude syn fûns fan 1920 ôf op. Yn 1948 ferkocht er de saak oan de Stichting Je Maintiendrai, dy’t doe dwaande wie in media-ympearium op te setten. Kamminga makke namme mei it tydskrift De Holder, dat ferneamd wie om de moaie foarmjouwing. Bekende skriuwers út it fûns wienen Douwe Kalma, Rintsje Sybesma en Ulbe van Houten. Laverman lei him nei 1945 ta op it útjaan fan Fryske en Frysk-oriïntearre boeken. Yn de Reiddomprige kaam wurk út fan begjinnende Fryske skriuwers. Wichtige auteurs wienen Rink van der Velde, Anne Wadman, Ypk fan der Fear en Jant Visser-Bakker. Benammen fan 1950 oant 1970 wie Laverman de belangrykste útjouwerij fan Fryske boeken.

Neist markante útjouwers as Kamminga en Laverman, en ek Freark Dam en C.A. de Roo binne mannen as G.A. Wumkes, Douwe Kalma, Fedde Schurer en Anne Wadman de haadrolspilers yn it boek. Ynstellingen as de Fryske Akademy, Afûk en Provinsjale Underwiisrie, de saneamde ynstitúsjonalisearre Fryske beweging, wiene fan grut belang foar de ûntjouwing fan it Fryske boekbedriuw. Fan de jierren fyftich ôf kaam dêr de mei de Fryske beweging ferbûne KFFB noch by. Se soargen net allinne foar de kontakten, mar ek foar de distribúsje, de finansiering enn de akwisysje. Der wie wolris spul, benammen oer opdrachten lykas it printsjen fan tydskriften, mar likegoed slagge it de Fryske útjouwers om yn fyftich jier tiid mei syn allen mear as 4.000 titels út te jaan.

Tresoar wie as bewarder fan gâns fan de argiven dy’t Dijkstra as boarnen brûkt by it ûndersyks- en skriuwproses anneks mei dit boek. It ferskynt by Van Gorcum yn Assen dy’t yn 1800 as útjouwer te Snits begûn en fan 1938 oant yn de jierren fyftich tsientallen boeken yn it Frysk útjoech.

In priuwke út it boek: it fragmint giet oer de útjefte fan de gedichtesyklus In memoriam fan D.A. Tamminga.

Eind juni 1968, toen C.A. de Roo al afscheid had genomen als directeur en de nadagen van uitgeverij Laverman al begonnen waren, verscheen een van de hoogtepunten van het poëziefonds, de bundel In memoriam van D.A. Tamminga.

De dichter had de bundel geschreven na de dood in februari 1966 van zijn enige kind, zijn zoon Anne. In zijn memoires vertelt hij dat hij in deze cyclus niet in de eerste plaats zijn verdriet van zich af wilde schrijven maar een monument voor zijn zoon wilde scheppen. Hij koos daarvoor een strakke versvorm met gedichten van steeds twintig regels.

In augustus 1967 stuurde hij het manuscript naar Freark Dam, vergezeld van een gedetailleerde lijst met wensen voor de uitvoering van de bundel, zoals hij altijd deed als hij een bundel inleverde. De lijst was opgesteld in samenspraak met Durk van der Ploeg. Tot die wensen behoorden onder andere dat Johannes Mulders de band zou verzorgen en ook initialen zou tekenen voor een genummerde luxe editie. Laverman spaarde kosten noch moeite om aan die wensen te voldoen. De gevraagde Baskerville-letter was bijvoorbeeld niet in eigen huis beschikbaar maar vond men na lang zoeken bij een zetterij in Amsterdam. Op de kleur van het linnen na werd aan alle wensen voldaan, ook wat het chique vergé-papier betreft. Toen Tamminga de bundel in handen kreeg schreef hij Laverman dan ook dat alles ‘tige yn ’e es’ [tot in de puntjes verzorgd] was. De bundel verscheen in een oplage van 350 exemplaren en werd al snel voor het tijdschrift Kentering in het Nederlands vertaald door Theun de Vries. In 1975 zou een tweetalige editie verschijnen bij Bosch & Keuning / De Tille.

Dit artikel is earder ferskynd yn Letterhoeke nûmer 2 fan 2023.