Onlangs is verschenen:

Die historie van Buevijn van Austoen (Jan van Doesborch, Antwerpen 1504). Met een inleiding en annotaties door Piet Franssen & Rob Resoort. Gent: De Fonteine 2023. Studies & Tekstuitgaven 1.

Die historie van Buevijn van Austoen is een late versie van de Anglo-Normandische ‘bestseller’ Beuve de Hamptone uit ongeveer 1170. Dit verhaal over een zoon die wraak wil nemen voor de dood van zijn vader en probeert zijn land en bezittingen terug te krijgen, werd in de Middeleeuwen in de meeste talen van Europa vertaald en bewerkt. De overgeleverde teksten zijn onder te verdelen in twee hoofdtakken: de ‘Engelse’ insulaire en de ‘Franse’ continentale, die verspreiding vond op het Europese vasteland. De Nederlandse versie behoort tot de Franse tak, maar geen van de overgeleverde Franse teksten kan als directe bron worden aangewezen. De Nederlandse tekst vertoont interessante verschillen met alle andere overgeleverde versies.

De auteurs richten zich in hun inleiding op vier onderwerpen: De herkomst van de stof (Wat bleef), de aanpassing aan de tijd van het gedrukte boek en de rederijkers (Wat nieuw is) en aan de ontstaansgeschiedenis van de tekst uit 1504. Een aparte plek is ingeruimd voor de rol van de reus Aetsepaert. De versie van Jan van Doesborch is sterk ingekort in vergelijking met de overgeleverde Franse teksten, maar de hoofdstructuur is niet gewijzigd. Buevijn is nog steeds een verhaal over een zoon die het bezit van zijn vader – in dit geval het graafschap Southampton – wil heroveren. Op het moment dat Buevijn zijn stiefvader heeft verslagen, zijn moeder heeft gestraft door haar naar een klooster te sturen en zijn land heeft herwonnen, voltrekt zich zoals bij dit type romans gebruikelijk is, een nieuwe ramp. Zijn paard Arondeel doodt de zoon van de koning van Engeland en om die reden worden hij en zijn vrouw Susiane uit Engeland verbannen zolang de koning leeft. Na veel jaren en nog meer avonturen krijgt Buevijn de kroon van Engeland aangeboden nadat de koning is gestorven. Na de dood van zijn vrouw wordt Buevijn kluizenaar.
     De Nederlandse prozatekst is ingekort in vergelijking met de door Vérard gedrukte Franse versie, maar tegelijkertijd zijn rederijkersverzen aan de tekst toegevoegd. De belangrijkste functie van deze verzen is om na te denken over de emoties van de hoofdpersonen, veroorzaakt door de rampen waarmee de godin Fortuna hen confronteert. De belangrijkste les voor de lezer en toeschouwer is om kalm te blijven en je vertrouwen en geloof in God te stellen. De passages in verzen helpen ook bij het identificatieproces voor de luisteraars en lezers. Die waren bekend met het verschijnen van rederijkers in de openbare ruimte, zoals liturgische feesten, processies en de openbare bijeenkomsten van rederijkerskamers.
     Het derde deel van de inleiding begint met de sporen die de tekst van Buevijn in de Lage Landen heeft achtergelaten en richt zich daarna op een illustratie van een laat-vijftiende-eeuwse Duits planoblad, dat de inspiratie vormde voor een van de houtsneden in de tekst. Ook proberen we de vorm en taal te reconstrueren van de tekst die door de redacteur van Doesborch werd gebruikt. Waarschijnlijk gebruikte de redacteur een Nederlands handschrift in proza, dat zelf een bewerking was van een Franse brontekst. Het vierde deel van de inleiding focust op het verhaal van de heidense reus Aetsepaert. In tegenstelling tot de Engelse en Franse teksten wordt de reus getoond als een trouwe kameraad van Buevijn en als rolmodel. Het positieve karakter contrasteert met de verraderlijke en ontrouwe familie van Buevijn die zich gemakkelijk laat verleiden door geld.

Met deze teksteditie, met een moderne interpunctie en vele woordverklaringen, richten de auteurs zich op een breed Nederlands publiek.

Na de teksteditie volgen nog zeven bijlagen: een beschrijving van de overgeleverde drukken, een verantwoording van de teksteditie, een lijst met emendaties, een namenlijst, een Franse en Engelse samenvatting en een literatuurlijst.
     Bij de teksteditie horen ook twee bijlagen die op een website staan. De eerste pdf is te vinden in paragraaf 7.10 en geeft een overzicht van de bekortingstendensen in Buevijn van Austoen ten opzichte van de Franse prozatekst in de druk van Vérard.
     De tweede pdf, te vinden in paragraaf 7.11, geeft een overzicht van alle namen uit vijf edities van de tekst in Anglo-Normandisch, Middelengels , Middelfrans (vers), Middelfrans (proza) en Middelnederlands.

Het boek wordt verzonden vanuit België en kost 42 euro inclusief portokosten voor Nederland (en ander ‘buitenland’) en 36,50 euro voor België. Je kunt in het bezit van een exemplaar komen door een mailtje te sturen naar ruud.ryckaert@ugent.be of het bedrag gelijk over te maken ten name van De Fonteine te Gent: BE60 1030 2228 1170 met BIC: NICA BEBB onder vermelding van Buevijn.

Piet Franssen en Rob Resoort