Aj kinder in groep 3 vraogt: ‘wel kan Drèents’? Dan steekt ze vol trots heur haand op. Bij Pabo-studenten is dat wel aans markt docent Drèents bij NHL Stenden Martijje Lubbers. “Studenten met Drèentse roots bint der vaok op wezen dat ze veul taolfouten maokt en ze spreekt in tegenstelling tot heur olders niet vaok dialect. Maor veul van die zogenaomde ‘fouten’ bint in het Drèents wel goed!”
Het herkennen van de Drèentse elementen in het taolgebroek döt wat met de eigenweerde van studenten, zöt Martijje. “Het is erkenning van je achtergrond én gef inzicht in je taolgebroek. Het is hiel logisch aj as Drent zegt: “ik ben nodig” of “beter als” in het Drèents is dat wel correct. In plaots van dat zien als taolfout, herkent ze nou “hé dat komp oet ‘t Drèents!”
En dat neemt ze weer met as ze zölf voor de klas staon want in elke baosisschoel klas zit kinder met een aandere moedertaol vertelt Martijje. “Dat kan Drèents weden maor ok Turks of Oekraïens. Studenten leert daor op een speulse manier met um te gaon. Kinder mugt groots weden op heur achtergrond. In plaots van vrogger daj allent leerde wat fout Nederlaands was, kiek we nou veul meer naor de positieve kaanten van meertaoligheid.”
‘Alle taolen kunt heur plek hebben in het underwies’
“Vanoet het lectoraat ziew meertaoligheid als een verrieking,” zegt Mirjam Günther, de net benoemde neie lector van het lectoraot Meertaoligheid & Geletterdheid. “Der weur wel ies dacht dat meertaoligheid ten koste zul gaon van het goed leren van een aandere taol maor dat is nooit bewezen. Je eigen taol is een brug naor het leren van een aandere taol. Taol is emotie en underdiel van wie oj bint, er giet zoveul meer met gepaard as allenig woordenschat en grammatica.”
Het Drèents giet Martijje an het hart, naost heur baon als docentunderzuker zingt ze ok in het Drèents maor ze mak zich soms wal zörgen over het voortbestaon van de taol. “Tot een stuk of wat jaor leden was het nog normaol um een beetie negatief te doen over het praoten in dialect. Kinder die Drèents spreuken, weurden corrigeerd. Gelukkig zie ik dat er – ook landelijk – aal positiever keken wordt naor streektaolen, het is underdiel van oes arfgoed. Hiel wat jongeren spreekt onbewust Drèents, ik vin het schier um ze te laoten zien waorof dat vandaon komp.”
Is het Drèents wel een taol?
Maor het Drèents is toch hielemaol gien taol? “Dat misverstaand heur ie vaok”, zegt Mirjam. “Het Drèents is ien van de varianten van het Nedersaksisch en dat is een officiële taol. Het is uniek in Nederlaand dat oeze Pabo dat aanbödt. En dat neemt studenten weer met de klas in. Het is niet meer: ik leer jou dizze taol. Maor wieder kieken en op een speulse manier umgaon met alle moedertaolen in een klas. De veuroordielen over regionale taolen en aandere moedertaolen probeer wij as lectoraot positief um te dreien en dat geef we oeze studenten met: stao open veur het Drèents of welke taol dan ok. De taol in een regio döt dertoe en daor maj as schoel aandacht an besteden. Niet iederien wet dat, daorum geef wij ook veurlichting en tips veur baosisschoelen.”
Meer weten over het lectoraot Meertaoligheid? Kiek dan hier!
Dr. Mirjam Günther is lector van het Lectoraat Meertaoligheid & Geletterdheid bij NHL Stenden hogeschool. Heur specialismen bint meertaoligheid en meertalig underwies – waorunder streek- en buurtaolen -, leeggeletterdheid en tweetaolige geletterdheid. Daornaost verzörgt ze underwies en professionaliseringstrajecten op het gebied van meertaoligheid veur de Pabo, schoelen en bibliotheken. Ook is ze veurzitter van Levende Taolen Nedersaksisch.
Martijje Lubbers is underzuker bij het lectoraot Meertaoligheid & Geletterdheid en docent Drèents en muziek op de Pabo in Emmen. Daornaost is ze zangeres en zingt ze jazz en blues veural in het Drèents. Op heur naom staon inmiddels zes albums, columns in het tiedschrift Zinnig en ien boek. Naost muziek veur volwassenen schref en componeert ze ook (Drèentse) muziek veur kinder.
Constructies die in het Nederlands in gebruik zijn, maar buiten de Standaardnederlandse norm vallen, worden wel vaker zonder verdere argumentatie als ontleningen aan streektaal of dialect beschouwd. Dat is niet altijd correct en dat is het ook in dit geval niet. “Iets nodig zijn” en “beter als” komen niet uit het Drents.
Het woord “nodig” (en z’n cognaten zoals het Drentse “neudeg” en het Friese “nedich”) komt zeker als sinds de 18e eeuw zowel in verbinding met “zijn” als in verbinding met “hebben” voor. In Noordoost-Nederland zijn beide constructies in gebruik gebleven, terwijl in het westen en zuiden “iets nodig zijn” uit de gratie is geraakt. Dat moet een redelijk recente ontwikkeling zijn. De onverdacht Hollandse Louis Couperus gebruikt “iets nodig zijn” verschillende keren in z’n werk. In “Lof der luiheid” uit 1910 staat bijvoorbeeld: “Hij moet uit zichzelf maar begrijpen, dat hij mij noodig is”. Dat taaladviseurs proberen die constructie buiten de norm voor het Standaardnederlands te keren, is een normerende handeling, die niet per se iets zegt over de taalwerkelijkheid.
De voegwoorden van vergelijking “als” en “dan” en hun cognaten komen ook allebei al eeuwenlang in combinatie met een vergrotende trap voor, in het hele taalgebied, zowel in het Standaardnederlands als in de streektalen. In de Nedersaksische “Reynke de Vos” vind je “beter dan”. De normeringspoging van Balthazar Huydecoper in de 18e eeuw heeft wel de hedendaagse norm voor het Standaardnederlands beïnvloed, maar niet het daadwerkelijk gesproken Nederlands. Vermoedelijk is “groter a(l)s” vanuit Holland langzaam naar de periferie gesijpeld. Sytstra en Hof schrijven in hun Nieuwe Friese Spraakkunst uit 1925 dat “as” na een vergrotende trap het noorden van Friesland nog niet heeft bereikt. Het ligt meer voor de hand dat het Drents “beter als” uit het Nederlands heeft overgenomen dan andersom.
Mooi, om dialect / streektaal te lezen op deze site. Mag vaker van mij.