Alle letterenopleidingen van Vlaamse universiteiten hebben de afgelopen decennia te kampen gehad met schrikbarend teruglopende studentenaantallen. De reactie is onveranderlijk: we moeten onze stinkende best doen om abituriënten te rekruteren. Meer is beter. Meer is nodig. Nieuwe programma’s, nieuwe vakken, een ‘letterenoffensief’. We moeten als sandwichverkopers naar scholen, beurzen, opendeurdagen. Ik weet niet of ik het daarmee eens ben.

Wat is er nu precies zo erg aan wat minder studenten? Als je doorvraagt aan de pleitbezorgers van intensieve campagnes, krijg je argumenten die ik niet altijd zo vanzelfsprekend overtuigend vind. Ik overloop er enkele:

1. “Dat cultuur belangrijk is.” Ja, dat is misschien waar. Maar als argument om de jacht op nieuwe studenten te openen, is het niet zo goed. Ten eerste is er een soort non-sequitur: het is niet omdat achttienjarigen psychologie of rechten studeren in plaats van letteren, dat de cultuur schade lijdt. Biodiversiteit gaat ook niet omhoog als je meer zoölogen opleidt. Ten tweede: belezenheid en culturele eruditie kelderen bij jongeren, maar dat is eerder de oorzaak dan het gevolg van teruglopende studentenaantallen in onze opleidingen. Neem nu een heel ander veld: dat van de ambachtelijke boekbinderij. Er zijn nu minder ambachtelijke boekbinders dan vroeger, toen je je aangekochte boekblok in Marokkaans kalfsleer liet inbinden en liet vergulden op snee. Dat kun je betreuren. En je kunt het ambacht onder de aandacht brengen. Maar daarmee komen de stijve leren ruggen in uniforme vooroorlogse boekenkasten niet terug. En je kunt het ouders niet kwalijk nemen dat ze hun kinderen ontraden een carrière als boekbinder te ambiëren. Niemand wil dat het ambacht verdwijnt, maar het is niet zo erg als er een krimp zit in het aantal beroepsboekbinders, lijkt me.
2. “Afgestudeerden vinden gemakkelijk werk. Er is een onterechte vrees voor werkloosheid.” Uit intern onderzoek bij ons aan de faculteit blijkt dat studenten gemakkelijk een baan vinden, maar de vraag is natuurlijk of ze de baan die ze gevonden hebben ook niet zouden hebben als ze geschiedenis (andere opleiding), filosofie (andere faculteit) of logopedie (biomedische groep) zouden zijn gaan studeren. Er wordt nu van de staf gevraagd of we onze opleiding meer arbeidsveldgericht kunnen maken. Dat vind ik een bizarre vraag. Een universitaire opleiding leidt niet op tot een specifiek beroep, op uitzonderingen als tandheelkunde na. Universitaire alumni zijn eerst en vooral wetenschappers en theoretici. En daar heb je er ook niet zoveel van nodig in een maatschappij. Het lijkt me juist beter heel streng te selecteren. De kans dat je nu als twintigjarige aan een universiteit studeert, is groter dan dat je een diploma middelbaar onderwijs had een halve eeuw geleden. Waren studenten vroeger slimmer dan het nationale gemiddelde (ongeveer een standaarddeviatie hoger op de IQ-schaal), dan is dat effect nu weg. Ze hebben een gemiddeld IQ van 102. Ik wil niet méér studenten, maar bétere.
3. Verwant met het vorige punt: “We hebben te weinig leerkrachten Nederlands”. Overal blijven vacatures oningevuld. Dat zou ook best kunnen, maar met de oude programma’s, die niet de metamorfose van een flitsend aggiornamento van hippe vakken hebben ondergaan, leverden we prima leerkrachten af. De reden dat er minder studenten zijn ligt niet aan het programma of aan de staf, maar aan het feit dat jonge mensen geen puf hebben voor een baan in het onderwijs.
4. “Minder studenten betekent een krimp van de staf.” Ja dat is waar. Maar het is een slecht argument, en dit soort collegiale solidariteit berust op institutioneel egoïsme. Met hetzelfde argument kun je elke eroderende beroepsgroep (senatoren, prostituees, priesters… )  willen redden.

Volgens mij is er niks mis met universiteiten die wereldvreemde bastions van wetenschap zijn. Voor toegepaste wetenschap moet je naar de industrie. Voor beroepsopleidingen moet je naar een professionele bacheloropleiding. Wie taal wil bestuderen in haar historische diepte, met hoge theoretische, methodologische eisen, met aandacht voor weerspannige data, die is heel welkom. Maar onverschillige studenten die met lange tanden lezen, die hoef ik niet zo erg in onze aula’s. Ik wil niemand dwingen tot interesse.