In de Brusselsepoortstraat in Gent (België) staat er een huis met het opschrift “Daar spêeger man geen raken kan”. Wat zou dat kunnen betekenen? De bestaande (historische) woordenboeken laten me in de steek. Tot hiertoe heb ik nog niemand gevonden die een idee heeft wat die slogan? dichtregel? spreuk? kan betekenen. Heeft iemand een idee?
Oké, op zoektocht!
“Daar spêeger man geen raken kan”
1. ‘p’ moet ‘n’ zijn.
2. Zoeken naar ‘sne^eger’ leidt naar ‘snedig(er)’
3. ‘Daar’ betekent ook: ‘waar’ of ’terwijl’.
4. Uit punt 3 leid ik af dat de ‘linkerhelft’ ontbreekt. 😉
5. De voorgevel van het buurpand in de Brusselsepoortstraat zou uitkomst kunnen bieden.
6. Met G**gle Street View kon ik het niet vinden. Mijn educated guess is daarom:
Een plompen vlegel treft wel een kegel
Daar sneêger man geen raken kan
Mijn gereedschap: Verdam [pdf]; https://hcd.ivdnt.org/corpus-frontend/HCD/search/ ; https://www.dbnl.org/ [Jacob Cats])
Maar het bovenstaande zou me niet gelukt zijn zonder in een zoekmachine te gooien: “man geen raken kan” (mét de aanhalingstekens), en toen dit te vinden:
https://archive.org/stream/degekheydtderwereldtwysselykbeschre/De_gekheydt_der_wereldt_wysselyk_beschre_djvu.txt
(Doe vervolgens daar: ctrl+f+raken+kan.)
Het is inderdaad ‘snêeger’.
Voor wie het zou interesseren: ik heb nog in de buurt gewoond en de gevel staat in de Sint-Lievenspoortstraat en niet in de Brusselsepoortstraat. Gelukkig werden beide gevels (er staat er nog eentje rechts van) behouden. Nog niet zo lang geleden werden ze mooi gerenoveerd en geïntegreerd in een modernistisch geheel. Ik laat in het midden of dat ook mooi is of niet maar ten opzichte van een jaar of 20 geleden is het in elk geval een verbetering. Het pand aan de linkerkant werd vermoedelijk al vroeger gesloopt en de spreuk op deze gevel is er pas bij de renovatie weer op verschenen.
Aha, dat is leuk, merci!
Maar hoe het precies zit met de al dan niet aanwezige gevels, is me nog niet duidelijk. Ik ben uiteraard weer met G. Street View wezen kijken en kwam terecht bij de volgende voorgevels:
https://www.google.com/maps/place/Sint-Lievenspoortstraat,+9000+Gent,+Belgium/@51.0410243,3.7365982,3a,70.1y,66.45h,109.24t/data=!3m7!1e1!3m5!1s5PScCWKf1JJXbdUiTG27LA!2e0!6shttps:%2F%2Fstreetviewpixels-pa.googleapis.com%2Fv1%2Fthumbnail%3Fcb_client%3Dmaps_sv.tactile%26w%3D900%26h%3D600%26pitch%3D-19.23979055077656%26panoid%3D5PScCWKf1JJXbdUiTG27LA%26yaw%3D66.44875996416916!7i16384!8i8192!4m15!1m8!3m7!1s0x47c371535e9c140b:0x15535a7c79e2d156!2sSint-Lievenspoortstraat,+9000+Gent,+Belgium!3b1!8m2!3d51.0414928!4d3.7363508!16s%2Fg%2F1ts3dsr4!3m5!1s0x47c371535e9c140b:0x15535a7c79e2d156!8m2!3d51.0414928!4d3.7363508!16s%2Fg%2F1ts3dsr4?authuser=0&entry=ttu&g_ep=EgoyMDI1MDQxNC4xIKXMDSoASAFQAw%3D%3D
De gevel rechts van huisnummer 129 (Rechte Handel, Rechte Wandel) lijkt me niets vandoen te hebben met de gevel links van 129, die met onze snedige man die geen kegel raken kan.
Kortom, de helft van de spreuk, die links zou horen vind ik, ontbreekt nog steeds; misschien voor altijd.
Er is een half boogje in het metselwerk van de gevel (links). Misschien stond er links nog een huis, waar het eerste deel van de spreuk op stond ?
De bouwaanvraag kan mss. uitsluitsel brengen? Het is best mogelijk dat de spreuk reeds vermeld staat op de ontwerptekening.
Meer architecturale uitleg is te vinden hier: https://inventaris.onroerenderfgoed.be/erfgoedobjecten/19692
De opdrachtgever voor deze twee winkelpanden was een zekere heer Moens. Mss. moet een verklaring voor de spreuk gezocht worden in de functie van de opgerichte gebouwen?
De Vlaamsgezinde architect Semey, gebruikte wel vaker spreuken en zegswijzen op zijn eclectische gevels. Taalkundig en bouwkundig onderzoek gaan hier mooi hand in hand.
Dankjewel, dat brengt het onderzoek weer een stuk verder!
De foto’s en gegevens van de twee panden zijn veelzeggend. Het huis links is gesloopt, maar de twee panden waren gebouwd volgens *spiegelbeeldschema*. Het eerste deel van de spreuk heeft dus zeker en vast op de gevel van het buurhuis geprijkt.
Voor de volledigheid plak ik hier de informatie over Sint-Lievenspoortstraat 137 die staat op de site van Inventaris Onroerend Erfgoed:
“Rijhuis van één travee en drie bouwlagen, met zadeldak (pannen), in eclectische stijl. Volgens archiefstukken samen met het links aanpalende huis met spiegelbeeldschema (heden gesloopt) opgetrokken in 1901, naar ontwerp van architect J.G. Semey. Ingedrukte, bakstenen klokgevel met schouderstukken en topstuk, met enkelhuisopstand. Bovenverdieping opeenvolgend met drielicht, kruiskozijn en met rolwerk omlijste oculus. Borstwering met banderol waarin deels leesbaar opschrift: “… man, goed raken kan”. Pui met smalle deur en ruim venster met behouden houtwerk, penanten versierd met wortelmotief en diamantkoppen.”
Daar kan geen spijker ingeslagen worden zegt Gemini
WNT deel 14 (s-sroop): Speeken […] oud praeteritum van ‘spuwen’. […] In zuidelijke dialecten. Speeksel uitspuwen.
Het zal hier mogelijk gaan om een poging juist tussen de ramen van de verdiepingen te spugen.
Niet te vinden in de Brusselsepoortstraat Gent noch in het verlengde (Lange Violettenstraat of Brusselsesteenseg). Straatnaam of stad wellicht foutief?
Inderdaad, zie het bericht van Kurt De Bruycker van 18.07 uur.