Nu het eind van de rubriek WoordHoek op ENSIE in zicht komt, realiseerde ik me: u, lezer van deze taalrubriek, bent de beste lezer die ik ooit heb gehad. Eerder was WoordHoek te lezen in de NRC en bij het Instituut voor de Nederlandse Taal, maar de ENSIE-volgers stijgen hoog uit boven die andere lezers. U bent nieuwsgierig, gedreven, geïnteresseerd, kritisch, meedenkend, scherpzinnig, aardig, goed onderlegd – en zo kan ik nog een tijd doorgaan.

Wat ik nu aan het doen ben is slijmen. Vorige week, het kan u niet zijn ontgaan, stond geheel in het teken van slijmen op het allerhoogste niveau. Aanleiding: de komst van Donald Trump naar de NAVO-top. ‘Meneer de President, beste Donald’, schreef NAVO-baas Mark Rutte onder meer aan Trump:

Gefeliciteerd en dank je wel voor je doortastende optreden in Iran – dat was werkelijk buitengewoon, en iets wat niemand anders durfde te doen. […] Vanavond vlieg je een nieuw groot succes tegemoet in Den Haag. Het was niet gemakkelijk, maar we hebben ze allemaal zover gekregen dat ze instemmen met 5 procent!Donald, jij hebt ons naar een echt, echt belangrijk moment gebracht voor Amerika, Europa en de wereld. Jij zult iets bereiken wat geen enkele Amerikaanse president in decennia voor elkaar kreeg. Europa gaat op een GROTE manier betalen – zoals het hoort – en het zal jouw overwinning zijn.

En dit was nog maar het begin, want tijdens de NAVO-top ging het geslijm volop door. Dit ondanks het feit dat Rutte tijdens een persconferentie zei: ‘I do not want to slime’ – waarna meer gepaai volgde. Correct Engels zou overigens to flatter zijn geweest, maar dat wist u al.

Stroop smeren

Over de doelmatigheid van Ruttes strategie, Beste Lezer Ooit, kun je twisten. Waarschijnlijk is dit precies wat Trump nodig had, want hij behoort stellig tot de allergrootste narcisten ter wereld. Tegelijkertijd roept dergelijk geslijm bij derden een gevoel van gêne op. Het is allemaal zo zwaar over de top, dat je er liever geen getuige van wilt zijn. Dat las je terug in de nieuwskoppen. Een kleine greep: ‘Ruttes lofzang op Trump komt online: “Er zitten ook limieten aan stroop smeren”’ (de Volkskrant); ‘Zo dik als de stroop van Mark Rutte? Dat hoeft nou óók weer niet’ (Algemeen Dagblad); ‘Verbazing en plaatsvervangende schaamte over sms’je van Rutte aan Trump’ (Hart van Nederland). Enzovoorts.

Kontlikken

Taalkundig interessant is dat het Nederlands opvallend veel woorden en uitdrukkingen heeft voor slijmerig gedrag. Mijn hypothese is dat dit erop duidt dat we hier te maken hebben met gedrag dat vaak voorkomt. Immers, waarom zou je veel woorden en uitdrukkingen hebben voor gedrag dat je zelden ziet? Het zou me niet verbazen als er een verband is met onze handelsgeest. Zo van: je bent de beste president ooit, echt!, zeker als je de handelstarieven afschaft.

Dat U, ENSIE-lezer, tot de Beste Lezers Ooit behoort, heeft ook nadelen, besef ik: de kans is groot dat U dit allemaal zelf al had bedacht. Maar goed, hier toch een zeer kleine greep uit de lange lijst met synoniemen en uitdrukkingen voor ‘slijmen’. In totaal gaat het om zo’n 120 woorden.

• Bewieroken. Oorspronkelijke betekenis: voor iemand of iets wierook branden. ‘Thans bijna uitsluitend overdrachtelijk in den zin van iemand bijna afgodische eer bewijzen, hem uitbundig prijzen’, aldus het Middelnederlandsch Woordenboek.
• Likken. Denk aan: aarslikken, gatlikken, hielenlikken, inlikken, kontlikken en reetlikken. Je kunt een slijmbal ook een strooplikker noemen. Minder bekend voor ‘slijmen’: iemands zolen likken.
• Pluimstrijken. Dit woord benadrukt het strijken van iemands veren, figuurlijk bedoeld, om iemands ijdelheid te strelen en gunsten te verkrijgen. Net als bewieroken kennen we dit woord al sinds de middeleeuwen. Het Middelnederlandsch Woordenboek geeft als definitie: ‘Iemand allerlei kleine, ook ongevraagde, oplettendheden bewijzen; hem naloopen, vleiend dienen, flikflooien of vleien, iemand honing om den mond smeren.’

De afgelopen week ben ik geen berichten tegengekomen uit de groep aarslikken tot zolen likken, maar pluimstrijken kwam geregeld voor. Ziedaar een positief taalkundig effect van de NAVO-top, want dit woord dreigde enigszins in vergetelheid te raken. Ilja Leonard Pfeijffer gebruikte het in een column in HP/De Tijd, in deze zin: ‘Rutte schreef een whatsappbericht dat zo’n meesterwerk was van stroopsmeren, pluimstrijken en kontkruipen dat Trump het vol trots met de wereld deelde.’

Ah, kontkruipen – die was ik nog vergeten. Maar dat had u, ENSIE-lezer, natuurlijk allang opgemerkt.

Dit artikel, het zal duidelijk zijn, verscheen eerder op de website ENSIE.