Horen, zien en zwijgen
Waarom een eerste bespreking van mij voor Neerlandistiek over een boek waarover al heel veel gerenommeerde recensenten hun licht hebben laten schijnen? Eerlijk is eerlijk, ik heb hier over getwijfeld. Maar het regeltje op de lijst aangemelde boeken voor de Libris stond nog steeds open, de afspraak was om alle boeken te bespreken en ik had het boek met veel interesse gelezen en het al aan diverse mensen aangeraden. Daarom dus.
Waarom heb ik dit boek aan zoveel mensen aangeraden? Je zou kunnen denken dat een boek over de Tweede Wereldoorlog niet zoveel nieuws meer te bieden zal hebben. De geschiedenis kennen we wel in Nederland. Wat dit boek voor mij bijzonder en dus een aanrader maakt is dat Natter inzicht geeft in de reacties van mensen die hun leven leiden in die situatie. De keuzes die ze maken, hun reacties op de gebeurtenissen, hoe ze omgaan met hun lot. Al die menselijke reacties zorgen ervoor dat je jezelf vragen gaat stellen. Wanneer weet je dat je een verkeerde keuze hebt gemaakt en kan je die nog terugdraaien? Hoe vergoelijken mensen hun keuzes als het om hun eigen leven, geld, gemak, carrière of familie gaat en is dat eigenlijk niet heel menselijk?
Bert Natter situeert zijn boek in een concentratiekamp dicht bij Berlijn, letterlijk aan het einde van de oorlog op 20 april 1945, de verjaardag van Hitler. Die moet gevierd worden, maar in de verte bulderen de kanonnen van de Russen. Er hangt dreiging en verwachting in de lucht en dat zorgt voor chaos, paniek, inzicht in eigen handelen, dat onzichtbaar willen maken, redden wat er te redden valt of gewoon doorgaan, zien te overleven. Het zoontje van de Oberstrumfuhrer verdwijnt en drie aapjes ontsnappen.
De verdwijning van Ernst Zehlendorf vormt de rode draad in het verhaal. Sommige mensen hebben iets gezien, maar dit niet goed geduid. Zijn broer Reinhart zaait verwarring door zijn leugens. Er worden spullen achterover gedrukt of verdonkeremaand en Gisele ontfermt zich over Ernst, zou je kunnen zeggen. In korte fragmenten, met daarboven de naam van een van de personages en de plaats waar die zich bevindt, ontrolt Natter het verhaal. De perspectiefwisselingen zorgen ervoor dat je als lezer een voorsprong hebt en zicht krijgt op het effect van de keuzes die gemaakt worden. Daardoor leest dit boek als een film die in een shot wordt gedraaid.
Daarnaast zijn er allerlei kleine verhalen. Zo had de Obersturmfuhrer pianist willen worden, werkt Johanna in de ziekenbarak voor vrouwen waarop medische experimenten worden uitgevoerd om haar gehandicapte broer te kunnen beschermen en werken Georg, Miklos en Szymon als Joodse gevangen eendrachtig samen, zonder elkaar te kennen. En dan nog die aapjes die hier en daar opduiken.
Laat een reactie achter