Leven en dood van een Corsicaan van Zetti & Bosch en de poëtica van uitgeverij KLEIN

In Nederland zijn nog te weinig literatuurliefhebbers ervan op de hoogte, maar de Vlaams-Nederlandse boekenmarkt heeft er sinds 2023 een uitgeverij bij met een gedurfd fonds. Paul Buekenhout, oprichter en voormalig bezieler van het Brusselse literatuurhuis Passa Porta, geeft met KLEIN boeken uit ‘op het kruispunt van literatuur en beeldende kunst’, aldus de website, en kiest vanuit een ‘liefde voor het boek’ rigoureus voor fraai vormgegeven, ‘onstuimige en weldoordachte’ uitgaven.’

De eerste publicatie in het fonds was de ambitieuze en geslaagde roman in hexameters Ouroboros van Paul Claes, een sequel op de Odyssee met illustraties van Koenraad Tinel. Het tweede boek, Verboden brieven: 40 jaar na 1984, behelst zeven brieven door gastauteurs (onder redactie van Jens Meijen, met een voorwoord van Peter Vermeersch en illustraties van Victor Verhelst) en is een bijtende aanklacht tegen ‘fake news, ontmenselijking, artificieel denkwerk en een planeet die overstroomt en opbrandt’ – dixit de flaptekst.

In 2025 verscheen het derde boek van KLEIN. Deze keer reserveerde Buekenhout een plaatsje voor zichzelf. Samen met vijf lees- en schrijfvrienden schreef hij onder het pseudoniem Zetti & Bosch een intrigerende roman met de kloeke titel Leven en dood van een Corsicaan: Dagboek van een week of de verknipte geschiedenis van een eiland, van God en zijn goedgezinden, van buitenstaanders en andere mensen.

Plot en vorm

De plot van Leven en dood van een Corsicaan is driezijdig: (1) Yann Zetti, een Molenbeekse schrijver met Corsicaanse wortels langs vaderskant, maakt samen met zijn partner en handlanger Loeka Bosch reizen via Marseille naar Corsica en doet onderzoek naar (2) het aangrijpende levensverhaal van Antoine Tranelli, een verre neef, die zijn eigen vrouw per ongeluk verwondde bij een aanslag op haar minnaar. Ondertussen werken Yann en Loeka hun onderzoek uit en volg je als lezer via een moeiteloos ingelaste metavertelling (3) de ontstaansgeschiedenis van het boek dat je leest.

De vorm is al even bloemrijk. De roman is een literair reisdagboek (van Yann), een intiem portret van twee geliefden, een verkenning van het katholicisme én een gonzo-stijl studie naar de tragische grootsheid van een volk. Het zorgvuldig vormgegeven boek is ‘gedrukt op 115 grams ongestreken en opgedikt papier’, heeft brede bladzijden met veel typografische variatie en voldoende paginawit en bevat interessante en humoristische voetnoten, bijlagen (onder meer een nuttige stamboom) én schitterende zwart-witfoto’s van Alexandra Cool. De foto’s zijn geen lukraak toegevoegde versieringen, maar spelen een rol in de dagboeken en reisverslagen. De bezwerende beelden van Corsicaanse landschapstaferelen die het verhaal omarmen, symboliseren bovendien de mate waarin Tranelli’s lot is ingebed in de eilandcultuur en maken de lezer gevoelig voor de unieke sfeer van de locatie.

Yann schrijft liefdevol over Loeka en laat haar ruim aan bod komen, maar heeft toch zijn eigen binnenwereld. Zo raakt de lezer via Yanns liefde voor en gedachten over zijn partner betrokken bij een alledaagse en realistische relatie, die knap contrasteert met het tragische levensverhaal van Antoine Tranelli, dat ondanks de vele gesprekken met kennissen en familieleden omgeven blijft door een mythische sfeer.
  

Rode penitent

De open rug van het boek wordt gesierd door een rood lint. Op de cover springen de rode woordjes ‘dagboek van een week’ eruit. De fotoserie bevat één met een rode waas bewerkt beeld. De drie rode tufjes staan symbool voor de catenacciu, de ‘rode penitent’, een boeteprocessie op Goede Vrijdag in het Zuid-Corsicaanse dorp Sartène, die als een (u raadt het al) rode draad de elementen van de roman samenbindt. De auteurs gebruiken het indrukwekkende ritueel als vertrekpunt voor een verkenningstocht langs katholieke dogma’s rond schuld en vergeving, en als prisma om de Corsicaanse ziel te duiden.

Het is de grootste troef van dit boek: de multidimensionale plot en vorm symboliseren de complexiteit van de thematiek. De passages waarin Yann en Loeka het lot van Antoine Tranelli bespreken, maar ook de krantenknipsels, maffialegendes, rechtbankverslagen en interviewbijlagen die Yann in zijn dagboek opneemt, nodigen de lezer uit om mee te denken over Tranelli’s schuld. Was het daadwerkelijk zijn bedoeling om Christophe Lovichi, de minnaar van zijn vrouw, te doden, toen hij in een hinderlaag vanachter een rots op diens voorbijrijdende auto schoot, of wilde hij zijn rivaal enkel bang maken? En als hij niet wist dat zijn vrouw Zoé op de passagiersstoel zat, kan Tranelli dan verantwoordelijk worden gehouden voor haar noodlottige verlamming door die ene verdwaalde kogel?

In de rechtbankverslagen, die niet toevallig het hart van het boek vormen, lezen we hoe Pierre Sotto, Tranelli’s advocaat, het voor zijn cliënt opneemt:

Sotto beklemtoonde uitvoerig de liefde die Tranelli voelde voor zijn vrouw, ook al bedroog ze hem. Op het ogenblik dat hij van de gendarmes vernam dat zijn vrouw in de auto van Lovichi had gezeten en in levensgevaar verkeerde, stortte hij in. ‘Het alibi-scenario, zoals een confrater het hier noemde, liet hij vallen als een baksteen. Omdat zijn vrouw centraal stond. Het nieuws over zijn vrouw sloeg bij hem in als een bom. En hij bekende alles.’ Voor Sotto is dat het ultieme bewijs van de grote passie die Tranelli voor zijn vrouw koesterde. (p. 143)

Het boek toont hoe de schuldvraag kadert in enerzijds de vendettatraditie, die zoveel waarde hecht aan eer, en anderzijds in de katholieke traditie, die zoveel waarde hecht aan vergeving. De getormenteerde Tranelli sjouwt als rode penitent het kruis door de dorpsstraatjes naar boven en transformeert zo tot een christologisch symbool. Als de setting niet zo zonnig en de toon niet zo vlot was, zou je de geest van Dostojevski in deze pagina’s voelen rondwaren.

Poëtica van KLEIN

Leven en dood van een Corsicaan past geheel volgens het ideaal van KLEIN ‘niet in hokjes en genres.’ De vormexperimenten, efficiënte stijl, driedubbele invalshoek en verrassende ontknoping maken het tot een oorspronkelijk geheel. Net als Ouroboros en Verboden brieven bevat het boek beeldend werk, doorbreekt het de poreuze grenzen van genres en is het gestoeld op een traditiebewuste en toch originele wisselwerking tussen vormelijke complexiteit en inhoudelijke meerduidigheid. Buekenhout geeft het soort boeken uit waar de gerenommeerde uitgeverijen voor terugdeinzen. Alleen al daarom is het uitzien naar het volgende boek in dit interessante fonds.

Zetti & Bosch: Leven en dood van een Corsicaan: Dagboek van een week of de verknipte geschiedenis van een eiland, van God en zijn goedgezinden, van buitenstaanders en andere mensen, KLEIN, Thuin 2025. Bestelinformatie bij de uitgever