Samenwerking met de auteur

Contact opnemen met een schrijver tijdens het vertalen van zijn of haar boek – het is een vraag waar vertalers zich vaak over buigen. Sommigen zoeken graag dat contact op, terwijl anderen er de voorkeur aan geven om alle twijfels zelf op te lossen, zonder de auteur lastig te vallen. Ik ben blij dat ik er in de laatste fase van mijn vertaling van de verhalenbundel Vaders die rouwen (Querido, 2021) toch voor heb gekozen om Carmien Michels een paar vragen te stellen. 

Korte verhalen had ik tot dan toe nog niet vertaald, en bij sommige keuzes had ik behoefte aan bevestiging of wat extra zekerheid. De bundel Vaders die rouwen bestaat uit zes verhalen die vanuit verschillende perspectieven worden verteld. Ze schetsen aangrijpende momenten uit het leven van vaders die, ieder op hun eigen manier, proberen om te gaan met verlies. Mijn vragen, die ik per e-mail stelde, waren vooral van stilistische en semantische aard. Carmien is dichteres, en ook in haar verhalen gebruikt ze krachtige poëtische beelden, een precieze taal waarin geen enkel woord overbodig is, en expressieve metaforen. Dus het was voor mij belangrijk om datzelfde gevoel en die precisie ook in het Kroatisch over te brengen. Maar wat begon als een paar vragen, groeide uit tot een uitgebreid e-mailcontact. Carmien gaf me een gedetailleerd beeld van de achtergrond van het boek: wat haar ertoe bracht het te schrijven, welke autobiografische elementen ze in de verhalen verwerkte en hoe de verhalen haar hadden beïnvloed. Ze wees me ook op verbanden tussen de verhalen die gemakkelijk over het hoofd gezien kunnen worden, omdat sommige terugkerende motieven minder opvallend zijn dan de andere. Alles bij elkaar genomen bood deze samenwerking een waardevol inkijkje in het schrijfproces en de wereld achter de verhalen.

Ontmoeting in Antwerpen

De verhalenbundel Vaders die rouwen werd in april 2025 in het Kroatisch uitgegeven door Naklada Ljevak. Dus in juli gebruikte ik de gelegenheid om mijn exemplaar mee te nemen naar het Vertalershuis in Antwerpen, waar ik verbleef voor een andere vertaling, hopend dat de auteur het voor mij zou signeren. Het bleek dat Carmien ook in het echt hartelijk en vriendelijk was: tijdens mijn verblijf in België hebben we elkaar meerdere keren ontmoet. Dankzij haar ontdekte ik nieuwe plekken in Antwerpen, zoals het Boekenbergpark en de ecologische zwemvijver waar de hele stad tijdens de ondraaglijke hitte verkoeling zoekt, de levendige Theaterbuurt en De Studio, waar zij het Watlab leidt, een atelier waarin aan verschillende creatieve projecten wordt gewerkt, en het prachtige café De Broers van Julienne, waar Carmien haar andere publicaties voor mij meegebracht had, waaronder de dichtbundel We komen van ver en haar debuutroman We zijn water. Deze prachtige ervaring heeft mijn inzicht in het culturele leven van Antwerpen verdiept en stelde me bovendien in staat het volledige oeuvre van deze getalenteerde schrijfster te ontdekken.

Boekpresentatie in Zagreb

In oktober 2025 bezocht Carmien Michels Zagreb, waar zowel zij als haar verhalen de aandacht kregen die ze verdienen. Carmien gaf meerdere interviews voor kranten en radio. Het officiële programma was verdeeld over twee avonden. 

De eerste avond vond de boekpresentatie voor het bredere publiek plaats, waarbij Carmien sprak over thema’s rond vaderschap en waarom ze juist besloot over vaders te schrijven en niet over moeders – wat tegenwoordig gebruikelijker is in de literatuur. Ze vertelde ook over de processen die ze doormaakte bij het schrijven over emoties, en over de ontvangst van het boek in België, evenals over het kolonialisme dat in het eerste verhaal aan bod komt. 

Het hoogtepunt van haar verblijf in Zagreb was de tweede avond, toen er een ontmoeting plaatsvond met middelbare scholieren die in het kader van het project ‘Lezen in focus’ Vaders die rouwen hadden gelezen. In dit project lezen ongeveer tweehonderd leerlingen uit heel Kroatië literaire werken uit de Europese literatuur die bekroond zijn met de prijzen van leesjuy´s bestaande uit middelbare scholieren. Naast vertalingen uit het Fins, Frans en Noors wordt er elk jaar ook een boek gelezen dat oorspronkelijk in het Nederlands is geschreven en de Inktaap-prijs heeft gewonnen. Dit jaar stonden Vaders die rouwen op het programma. Tijdens de ontmoeting met de middelbare scholieren beantwoordde Carmien hun zeer concrete en zorgvuldig voorbereide vragen, en maakte daarbij indruk op de leerlingen met haar openheid en vriendelijkheid. Tijdens de bijeenkomst gaf ik een toelichting op de uitdagingen van het vertaalproces, de kenmerken van de Nederlandse taal, en de toekomst van vertalen, die steeds meer onder druk komt te staan door de opkomst van AI-hulpmiddelen. 

De leerlingen kregen ook de kans kennis te maken met ‘spoken word’-poëzie, want Carmien voerde een deel van haar bekende gedicht Jimmy uit, dat ik ter plekke in het Kroatisch vertaalde. Tijdens deze emotionele avond signeerde Carmien boeken, nam ze de tijd om te luisteren naar de persoonlijke verhalen van de leerlingen en hun complexe relaties met hun vaders, en schreef ze voor ieder een persoonlijke boodschap.

De samenwerking met Carmien Michels was veel meer dan het gebruikelijke contact tussen auteur en vertaler. Het ontwikkelde zich tot een dialoog over taal, emoties, creativiteit en maatschappij, maar ook tot een persoonlijke reis die mijn blik op hoe jongeren hedendaagse literatuur ervaren heeft verdiept. De ontmoetingen in Antwerpen en Zagreb lieten zien hoe literatuur mensen en culturen kan verbinden, terwijl het vertaalwerk mij de kans gaf zowel de stem van de auteur als mijn eigen vertalersstem beter te begrijpen. Deze samenwerking, van de eerste e-mails tot de ontmoeting in Zagreb, toonde aan hoe het vertaalproces kan uitgroeien tot een rijk professioneel en menselijk avontuur, en zal daardoor een blijvende indruk op mijn verdere ontwikkeling achterlaten.