Door Henk Wolf Streektaalbewegingen in Nederland doen op het moment hun best om het Nedersaksisch en het Limburgs een plekje in het onderwijs te geven. RTL Nieuws zond daar in februari een reportage over uit. Die begon ermee dat de ene duopresentator tegen de andere zei: "Jij als Groninger zou die streektaal goed moeten kennen" en haar vervolgens vroeg om een paar onhandig … [Lees meer...] overHuulbessem
Lector Fries en meertaligheid Alex Riemersma is met pensioen
door Henk Wolf Er zijn op de hele wereld maar twee instellingen waar je een volledige bachelor- en masterstudie Fries kunt volgen. Dat zijn de Christian Albrechtsuniversiteit in Kiel en de NHL Stenden Hogeschool in Leeuwarden en Groningen. Bij die laatste waren tot vorige week vijf docenten aan de studieprogramma's Fries verbonden. Een van hen is nu met pensioen: Alex … [Lees meer...] overLector Fries en meertaligheid Alex Riemersma is met pensioen
Zijn studentes ook studenten?
door Henk Wolf Een tijdje terug hoorde ik dat een Duitse onderzoekster vertelde dat ze zo weinig mannelijke studenten had. Op een congres had ze een aantal studenten bij zich gehad en dat waren allemaal vrouwen. Ze verwoordde dat zo: Es waren keine Studenten dabei, nur Studentinnen. Dat klonk mij heel vreemd in de oren. Het Nederlandstalige equivalent is voor mij in … [Lees meer...] overZijn studentes ook studenten?
Het meisjemeisje was thuisthuis
Door Henk Wolf Afgelopen week was ik bij een lezing van Maximilian Frankowsky, die onderzoek doet naar woorden zoals meisjemeisje. Een meisjemeisje is een meisje, maar geen meisje dat in bomen klimt en met raceautootjes speelt. Ze speelt liever prinses en draagt graag jurkjes. Ik ken woorden zoals meisjemeisje nog maar een paar jaar en ze bestaan ook nog niet zo lang. Wel … [Lees meer...] overHet meisjemeisje was thuisthuis
‘Hoofdzaak’ als bijwoord
Door Henk Wolf Vroeger hoorde ik in Friesland vaak het woord hoofdzaak gebruikt worden waar je ook 'hoofdzakelijk' of 'in hoofdzaak' kunt zeggen, als bijwoord dus. Dat gebeurde in elk geval in het Fries en ik vermoed ook in het Nederlands, maar helemaal zeker ben ik daar niet van. Nu lijkt dat gebruik grotendeels verdwenen. Het gaat om het gebruik zoals in de volgende … [Lees meer...] over‘Hoofdzaak’ als bijwoord
Doeslief = toe, hou je mond
Door Henk Wolf Het duurde even voor ik de nieuwe slogan van Sire begreep. #doeslief, wat voor cryptisch was dat? Dat dat hekje een Twitterconventie is en dat het nu hashtag heet en als grapje voor allerlei kreten wordt uitgesproken, weet ik als niet-Twitteraar ondertussen ook. Maar wat was dat doeslief? Ik dacht eerst dat het mogelijk iets Engels was, met does als … [Lees meer...] overDoeslief = toe, hou je mond
Standaardnederlands en Standaardnederlands
Door Henk Wolf "Volgens mij is het probleem dat iedereen op een fiets denkt dat de weg van hem is en dat anderen zich maar vooral aan hun moeten aanpassen." "Dat spreekt me in grote lijnen wel aan, maar hun hebben het over homeopatische korrels die zouden moeten beschermen tegen kinkhoest en ik weet niet of ik daar zoveel vertrouwen in heb." "Acht van de tien Nederlanders … [Lees meer...] overStandaardnederlands en Standaardnederlands
De geit heeft last van z’n/d’r uier: horen dieren bij de mensen of bij de dingen?
Door Henk Wolf Ik vermoed dat vrijwel alle Nederlandstaligen naar Mark Rutte verwijzen met de voornaamwoorden hij, ie, hem, 'm, zijn, z'n. En ik vermoed ook dat zo goed als al die Nederlandstaligen naar Angela Merkel verwijzen met de voornaamwoorden zij, ze, haar, 'r, haar, d'r. Voor mannelijke referenten gebruiken we dus andere voornaamwoorden dan voor vrouwelijke. Dat is … [Lees meer...] overDe geit heeft last van z’n/d’r uier: horen dieren bij de mensen of bij de dingen?
Sik, soekie, noede: een gat in het Standaardnederlands
Door Henk Wolf Van Schiermonnikoog tot Poperinge delen mensen een standaardtaal waarin ze vrijwel dezelfde woorden gebruiken, bijvoorbeeld: brood, straat, rotzak, mispunt, groen, wit, veertien, achtendertig, combineren en zwemmen. Wie op Schier is opgegroeid, kan door die gemeenschappelijke taal zonder veel moeite als journalist in Poperieng aan het werk en omgekeerd. Die … [Lees meer...] overSik, soekie, noede: een gat in het Standaardnederlands
In dit ons land
Door Henk Wolf Het Nederlands is ergens in de twintigste eeuw een grammaticale mogelijkheid kwijtgeraakt. Hieronder wordt die geïllustreerd: "We hebben in dit ons Dichtwerkje, dat reedts voor die tyt afgedrukt was, met de Opdragt deszelfs, onder anderen, hartelyk gewenscht, dat ..." (Johannes van Boskoop, Het in Beginselen verhoogde Nederlandt, 1748) "Hoe zalig is dit myn … [Lees meer...] overIn dit ons land
Over de spellingvrijheid die niet genomen wordt
Door Henk Wolf Marc van Oostendorp schreef zondag een stuk op neerlandistiek.nl waarin ie vertelde dat ie tegen een door de overheid voorgeschreven eenheidsspelling was. Hij zei dat ie zich wat eenzaam voelde op dat standpunt, omdat ie niet geloofde dat anderen het deelden. Ik ben het wel met Marc eens. Om mij hoeft de overheid zich niet te bemoeien met de manier waarop … [Lees meer...] overOver de spellingvrijheid die niet genomen wordt
Het meisje die jarig is en mijn broer, dat een vrolijke prater is
Door Henk Wolf Het meisje is grammaticaal onzijdig en biologisch vrouwelijk. Die twee soorten geslachten vechten steeds om voorrang in de grammatica. Bij de persoonlijke voornaamwoorden wint het vrouwelijke. Van de volgende zinnen is de bovenste verreweg het gewoonst: Het meisje zei dat ze jarig was. Het meisje zei dat het jarig was. Bij de betrekkelijke … [Lees meer...] overHet meisje die jarig is en mijn broer, dat een vrolijke prater is
Als je voltooide deelwoorden te kort zijn
Door Henk Wolf Friezen zijn ongelukkig met hun voltooide deelwoorden. Voor hun gevoel zijn die te kort en kun je er daardoor te weinig mee doen. Het is dan ook geen wonder dat die Friese voltooide deelwoorden stilletjes iets langer worden. Korte voltooide deelwoorden Nederlandse voltooide deelwoorden zijn lang. Ze bestaan in de regel uit een stam waar iets voor en iets … [Lees meer...] overAls je voltooide deelwoorden te kort zijn
Ze vonden haar een eindje verderop liggen
Door Henk Wolf Ze zag [de dode begraven worden]. We horen [de doofstomme beul haar neus breken], Iedereen hoorde [het hard waaien]. Ik vind [het hier stinken]. Hij voelde [een vuist vlak langs zijn oor suizen]. De bovenstaande zinnen laten zien dat de werkwoorden zien, horen, vinden en voelen als lijdend voorwerp een beknopte bijzin kunnen nemen. Dat zijn de stukjes … [Lees meer...] overZe vonden haar een eindje verderop liggen
Distantiëring
Door Henk Wolf Van de week kreeg ik een vraag van een Vlaamse collega over het verschijnsel distantiëring. In het Friese taalwereldje is dat een begrip, maar daarbuiten is het ook bij taalkundigen lang niet altijd bekend. Daarom is het misschien aardig als ik er hier een paar regels aan wijd. Belangryk of wichtich? Als het begrip distantiëring met betrekking tot het … [Lees meer...] overDistantiëring
De vertaling in Trouw van de Brexit-rede van David Lammy
Door Henk Wolf Redacteurs van Nederlandse kranten vertalen voortdurend en vertalen is moeilijk. Heel verwonderlijk is het dan ook niet dat persberichten en citaten geregeld worden omgezet naar een wat houterig Nederlands. Zolang de inhoud daarbij correct wordt weergegeven, is dat geen ramp. Wordt de inhoud geweld aangedaan, dan kan dat wel ernstig zijn. Zaterdag verscheen … [Lees meer...] overDe vertaling in Trouw van de Brexit-rede van David Lammy
Koperaasje en alkolist
Door Henk Wolf Aan het einde van de negentiende eeuw richtten boeren in Nederland op veel plaatsen coöperatieve zuivelfabrieken op. Tot ver in de twintigste eeuw hadden veel mensen op het platteland direct of indirect met zulke fabrieken te maken. Mijn grootouders hadden het er vaak over en zij spraken daarbij steevast van de koperaasje. Nog steeds wordt de grote zuivelfabriek … [Lees meer...] overKoperaasje en alkolist
Knosbien? Knorsbien? Knasbien?
Door Henk Wolf Soms hangt taalkunde van toeval aan elkaar. Zo maakte mijn schoonmoeder tijdens een etentje een opmerking over het vlees in de groentesoep. Daar kon misschien nog een stukje knaster in zitten. Ik begreep uit de context dat ze daarmee een zeentje bedoelde, een stukje kraakbeen, maar ik kende het woord niet. Mijn schoonouders zijn Groningers en gebruiken knaster … [Lees meer...] overKnosbien? Knorsbien? Knasbien?
Ws Haita
Door Henk Wolf Op Facebook zag ik een poosje geleden de hiernaast afgebeelde tekst langskomen. Hij bevat een laat-zestiende-eeuwse Friese versie van het Onze Vader. De tekst lijkt ook voor Friezen erg exotisch, maar wie hem hardop voorleest, merkt dat de verschillen met het Fries van vandaag de dag niet eens zo groot zijn. Onder de tekst staat 'Us Heit neffens de âldst … [Lees meer...] overWs Haita
Video: Fries op NHL Stenden
De landelijke kennistoets Nederlands is een rommeltje
Door Henk Wolf Tien jaar geleden was het theoretisch gezien mogelijk dat een studie Nederlands aan twee verschillende onderwijsinstellingen een heel verschillende inhoud had. Om de studies vergelijkbaarder te maken en om tegelijkertijd een landelijk minimumniveau vast te stellen zijn hbo-docenten uit heel Nederland toen voor een groot aantal hogeschoolstudies een zogenaamde … [Lees meer...] overDe landelijke kennistoets Nederlands is een rommeltje
Twee dagen praten over Het Schoolvak Nederlands
Door Henk Wolf De taalkunde is een volwassen wetenschap, met heel veel beoefenaars die in de afgelopen decennia heel veel kennis over taal hebben opgedaan. In het onderwijs is daar alleen weinig van terug te zien. Het enige stukje taalkunde dat op scholen traditioneel veel aandacht krijgt, de zinsbouw, wordt nu nauwelijks anders behandeld dan honderd jaar geleden. Dat geldt … [Lees meer...] overTwee dagen praten over Het Schoolvak Nederlands
Stijf in het kruis
Door Henk Wolf Op de Friese radio was jarenlang vaak het lied De ballade fan Longerhou te horen, geschreven door Wibren Altena en uitgevoerd door Doede Veeman. In dat lied, een satire op allerlei thema's uit volksverhalen, komt de volgende zin voor: Hy skeat doe fuort, wat stiif yn 't krús, dêr wie de kjeld yn sketten. Die zin zal door de meeste Nederlandstaligen, en … [Lees meer...] overStijf in het kruis
Evaluatie Kaderverdrag: hoe goed zorgt Nederland voor z’n minderheden?
Door Henk Wolf Deze maand onderzoekt de Raad van Europa of Nederland de afgelopen vier jaar wel genoeg voor z'n minderheden heeft gedaan. Volgens de Nederlandse overheid zou het daarbij alleen om de Friezen moeten gaan, maar de deskundigen van de Raad van Europa zijn het daar niet helemaal mee eens. Ik schuif als een van de vele informanten ook een middag met de deskundigen … [Lees meer...] overEvaluatie Kaderverdrag: hoe goed zorgt Nederland voor z’n minderheden?
Vandaag is het de ‘Dach fan ut Stadsfrys’
Door Reitze Jonkman en Henk Wolf Het Stadsfries of Stads is al bijna vijfhonderd jaar een van de talen van Fryslân. Het wordt – met kleine onderlinge verschillen – gesproken in Bolsward, Dokkum, Franeker, Harlingen, Leeuwarden, Sneek en Stavoren. Soortgelijke taalvarianten worden overigens ook op het platteland gebezigd in Kollum, Midsland op Terschelling, in het Bildt en op … [Lees meer...] overVandaag is het de ‘Dach fan ut Stadsfrys’
