Door Marc van OostendorpIedere zin is een pakketje. In het binnenste zit een gedachte; laten we zeggen 'mijn artikel is af'. Die gedachte vormt zich ergens in het binnenste van je hoofd, en wil eruit - zich nestelen in andermans hoofd.Maar dat gaat zomaar niet! Zodra zo'n zin van mij naar jou moet, moet er pakpapier omheen: het pakpapier van de sociale conventie. Er moeten … [Lees meer...] overMen artikel is gedoan wè né
Al die kerken in al die wijken. Die?
Door Marc van OostendorpHet interview dat de theologe en oud-parlementariër Mirjam Sterk vorige week voor de radio hield met de jonge hippe predikant Ruben van Zwieten, blijkt een feest voor de taalliefhebber.Dat komt allereerst door het accent van Van Zwieten, die een ontmoetingscentrum is begonnen op de Amsterdamse Zuidas en die veel meer klinkt als een verdwaalde vennoot van … [Lees meer...] overAl die kerken in al die wijken. Die?
Lees dikke boeken die niet over je vak gaan!
Een zondagochtendmanifest Door Marc van Oostendorp "Wat dik!" Mijn toch zeer belezen collega D. schrok toen hij het boek zag dat ik hem cadeau wilde geven. "Wanneer moet ik dat lezen?" D. heeft weliswaar al lang een vaste baan en, sterker nog, het pensioen is al zo nabij dat hij echt nooit meer ontslagen kan worden en toch heeft hij het idee dat hij geen tijd mag … [Lees meer...] overLees dikke boeken die niet over je vak gaan!
Kikapoem
Drie taalnerds in een Haagse school op vrijdagavond Door Marc van OostendorpTwee jongens waren er gisterenavond gekomen naar de laatste lezing die ik ooit gegeven heb: om 22:40 begon het praatje dat ik gaf over mensen die hun eigen talen maken in het Festival Haganum, dat ieder jaar georganiseerd wordt door leerlingen van het Haagse gymnasium. De andere leerlingen waren al … [Lees meer...] overKikapoem
Het karakollenprobleem
'Hij wierp zwijgend een blik op zijn schouder en liep plotseling schuddend verder' als de ideale romantekstDoor Marc van OostendorpWelke woorden kun je het beste eerst in je hoofd stampen wanneer je Nederlands gaat leren? Het hangt er maar vanaf wat je wilt.Wanneer je het liefst romans leest, kun je het best beginnen met blik, schouder, raam, zwijgen, stoel, glas, knikken, … [Lees meer...] overHet karakollenprobleem
De [t] van Bonita Avenue
Door Marc van Oostendorp De vraag die Nederland én Vlaanderen nu al jaren in zijn greep houdt: hoe dienen we de t uit te spreken in de romantitel Bonita Avenue? Als de korte, d-achtige klank waarmee Amerikanen het woord Bonita zouden uitspreken (een tap, [ɾ] in het internationale fonetische alfabet)? Of als een Nederlandse, langere [t]? De radio is nu … [Lees meer...] overDe [t] van Bonita Avenue
De taal aan verandering onderheven
Door Marc van OostendorpTerwijl wij mensen door het park wandelen, een potje klaverjassen of onze neuzen snuiten, gaat de taal door met veranderen. Studentenwerkstukken zijn daarbij voor iedere academicus een bekende, zij het in publicaties om ethische redenen bijna onbruikbare bron. Gisteren aan het nakijken en vond daarbij de volgende zin: "Zij wilden de taal aan verandering … [Lees meer...] overDe taal aan verandering onderheven
De literatuur als zandbak
Door Marc van OostendorpHugo Claus wilde het steeds anders. Van veel van zijn gedichten zijn veel verschillende varianten overgebleven; als hij maar even de kans had, herschreef Claus een gedicht, of bracht op zijn minst kleine correcties aan.Ook van het werk van anderen bleef Claus niet af. Hier is bijvoorbeeld het begin van het gedicht 'At Melville's Tomb' van Hart Crane, en … [Lees meer...] overDe literatuur als zandbak
In plaats van een kattenfilmpje
Door Marc van OostendorpWeten jullie wat het is, het internet geeft soms tegenstrijdige adviezen. Zo kwam deze week eerst de gerespecteerde Nederlandse uitgever en reclamestem Wouter van Oorschot beweren dat weblogs het einde van de beschaving inluiden. Een paar dagen later verscheen er op de Amerikaanse Al Jazeera een artikel van Corey Robin waarin werd beweerd dat weblogs nu … [Lees meer...] overIn plaats van een kattenfilmpje
De opmars der genitieven
Door Marc van OostendorpEen dik en groen boek over de genetivus in het Nederlands en het Duits – ja, ik weet wel waarop ik mij een zaterdagmiddag trakteer, terwijl ik net doe alsof het helemaal niet heel guur is op een terras.De 'tweede naamval' heeft in het Nederlands een vreemde geschiedenis gehad. Net als andere naamvallen begon hij in de veertiende eeuw of daaromtrent … [Lees meer...] overDe opmars der genitieven
Mensen zijn aardrijkskundige dieren
Korte inleiding in het werk van William Labov (6 en slot)Door Marc van OostendorpTaal bewijst dat mensen aardrijkskundige dieren zijn, dieren voor wie het belangrijk is waar ze precies vandaan komen, wat hun territorium is. Zangvogels zijn ook van dat soort geografische dieren, die met hun liedjes afbakenen wat hun gebied is. Veel zangvogels kennen dan ook dialecten: het ene … [Lees meer...] overMensen zijn aardrijkskundige dieren
De tegenwoordige tijd van leken
De wolken pakken zich samen in ons misdaadfeuilleton De verleden tijd van lijken Door Marc van Oostendorp Wouter Pieterse, de hoogleraar Financiële Letterkunde die door een onbegrepen ongeval veranderd was in een manager en daarna verschillende van zijn medewerkers had aangestoken, zodat zij ook allemaal managers geworden waren, gnuifde. "Joop," zei hij, "ik vind het … [Lees meer...] overDe tegenwoordige tijd van leken
Op de allereende plaats?
Door Marc van Oostendorp Er gebeurt zoveel tegelijkertijd dat je soms pas jaren later hoort over dingen die naast de deur gebeurd zijn. Zo kwam ik er gisteren toevallig pas achter wat een interessant artikel mijn collega Sjef Barbiers – hij zit hier op het Meertens Instituut twee deuren verder te typen – in 2007 geschreven heeft: een artikel over één en veel. (U moet er … [Lees meer...] overOp de allereende plaats?
De taal van leven en dood
Korte inleiding in het werk van William Labov (5)Door Marc van OostendorpMisschien is The language of life and death William Labovs laatste boek. Het zou er in ieder geval een mooie titel voor zijn, en een waardige inhoud. Hij ontleedt er een groot aantal verhalen in die mensen hem in de loop van zijn loopbaan hebben verteld: verhalen over ervaringen waar mensen dachten … [Lees meer...] overDe taal van leven en dood
De geboorte van de jambe
Door Marc van Oostendorp Het sonnet was het weblog van de zestiende en de zeventiende eeuw. Ineens kwam er een geheel nieuw genre op, en jonge mannen en vrouwen konden er mee experimenteren, om die buitenlandse vorm in te passen in de eigen cultuur en aan te passen aan de eigen taal. Ik schreef een paar maanden geleden over de manier waarop Roemer Visscher het aanpakte: … [Lees meer...] overDe geboorte van de jambe
De boekenweekgeschenkclub en het fruit
Door Marc van Oostendorp Een keer per jaar komt onze boekenweekgeschenkclub bij mekaar: op de zaterdagavond na het boekenbal. Tot een paar jaar geleden, toen het boekenbal nog midden in de week plaatsvond, hadden we dan altijd een paar dagen tijd om het boekenweekgeschenk te lezen, maar de laatste tijd hebben we alleen de zaterdag. Dat is niet erg – het betekent dat die dag … [Lees meer...] overDe boekenweekgeschenkclub en het fruit
Hoe ik een dialoog leerde schrijven
Door Marc van Oostendorp Hoe gaat het inmiddels met mijn goede voornemens? Ik ging toch beter leren schrijven dit jaar? Waarom merken jullie daar dan zo weinig van? Het kwam, mijn leraar is Ilja Pfeijffer is veel te aardig voor mijn medecursist die haar opdrachten steeds veel te laat inlevert. Affijn, ik heb dus sinds de vorige keer ook heel lang moeten wachten, maar … [Lees meer...] overHoe ik een dialoog leerde schrijven
Liegen en lasteren in de middeleeuwen
Door Marc van OostendorpHet was een populaire wijsheid in de middeleeuwen: je kon meestal maar beter je mond houden. "Spreken es dicke zere berouwen ender ter grooter scaden comen," zegt het vroeg veertiende-eeuwse wijsgerige Boec van Sidrac, "ende swigen es selden berouwen." Van spreken kwam weinig goeds, en volgens sommigen vormden de 'zonden van de tong' — onder andere … [Lees meer...] overLiegen en lasteren in de middeleeuwen
De liefde van een taalkundige voor de mensheid
Korte inleiding in het werk van William Labov (4)Afbeelding: Matthijs Sluiter/Onze TaalLabovs recentste, vorig jaar verschenen, boek heet The Language of Life and Death. Het gaat over de manier waarop mensen verhalen vertellen over hun leven. Wat voor vorm geven ze aan zo'n verhaal? Wat vertellen ze als eerste, wat laten ze weg? En zien we dezelfde technieken terug bij, … [Lees meer...] overDe liefde van een taalkundige voor de mensheid
Hoe arbeiders hun plaats houden terwijl klinkers naar voren schuiven
Korte inleiding tot het werk van William Labov (3) Door Marc van Oostendorp Zijn meesterwerk publiceerde Labov op de leeftijd dat andere mensen met pensioen zijn – tussen 1994 en 2010 verscheen het driedelige Principles of Language Change. Daarin laat hij zien hoeveel hij van de mens en zijn taal begrijpt; hij combineert een zeer groot aantal heel verschillende … [Lees meer...] overHoe arbeiders hun plaats houden terwijl klinkers naar voren schuiven
Waarom vissers soms hun taal veranderen
Korte inleiding tot het werk van William Labov (2)Door Marc van OostendorpAls taalkundige was William Labov een betrekkelijke laatbloeier. Zijn scriptie verscheen in 1961 en zijn proefschrift drie jaar later – hij was toen dus al 36. Dat kwam doordat hij voor die tijd een aantal andere dingen had gedaan: hij had onder andere als inktmaker gewerkt bij een chemisch bedrijf, als … [Lees meer...] overWaarom vissers soms hun taal veranderen
Taalvariatie als selfie van taalverandering
Korte inleiding tot het werk van William Labov (1)De komende weken zal Marc van Oostendorp hier op Neder-L een korte reeks blogposts wijden aan het werk van William Labov. Op de Engelstalige Wikipedia-pagina over de Amerikaanse taalkundige William Labov (1927) heeft een anonymus geschreven dat de man 'in het voorjaar van 2014' met pensioen gaat. Wat is dat voor … [Lees meer...] overTaalvariatie als selfie van taalverandering
Hier is je HBC-naam
Door Diveco Hijt (vh Marc van Oostendorp) Het is een goede suggestie, die Jan Landsbergen doet in het In memoriam voor Hugo Brandt Corstius dat we vanochtend hier op Neder-L publiceerden: in plaats van een straat naar hem te noemen, zouden we beter allemaal onze door hem gesuggereerde naam kunnen gaan dragen. Brandt Corstius' idee verscheen in de eerste editie … [Lees meer...] overHier is je HBC-naam
Wat je ook doet, de semantiek gooit roet
Hugo Brandt Corstius als taalkundige Door Marc van Oostendorp In de jaren zeventig en tachtig was Hugo Brandt Corstius waarschijnlijk de beroemdste taalkundige van Nederland. Hij was iemand die er eigenhandig voor zorgde dat grote groepen Nederlanders inzagen dat je niet alleen over taal kunt mopperen, maar je er ook over verbazen en er vooral op een wiskundige manier naar … [Lees meer...] overWat je ook doet, de semantiek gooit roet
Schattig Nederlands in Vlaanderen
Door Marc van Oostendorp Wat Vlamingen niet weten: dat de meeste Nederlanders inmiddels helemaal niet meer op hun taal neerkijken, integendeel, dat het bon ton is in Holland om te menen "dat zij veel beter zijn in taal dan wij". Die mening blijkt weliswaar bij navraag vaak alleen gestoeld op het argument "dat zij altijd het Groot Dictee winnen", maar mijn ervaring is dat zelfs … [Lees meer...] overSchattig Nederlands in Vlaanderen
