[m] De [m]-klank maak je met je lippen op elkaar, waardoor de lucht uit de longen niet naar buiten kan stromen en het zachte verhemelte omlaag zodat het geluid wel door de neus naar buiten kan. (Vanwege die laatste karakteristiek wordt de [m] een neusklank of nasaal genoemd.)In heel veel talen is het woord voor 'mama' zoiets als mama. Dat heeft te maken met de vorm van de … [Lees meer...] overKlankencyclopedie van het Nederlands (18): [m]
Taal in het regeerakkoord
Taal is in het nieuwe regeerakkoord vooral een eis, een manier om elkaar de maat te nemen. We moeten met ons allen flink gaan studeren de komende jaren: consultatiebureaus moeten kinderen op taalachterstanden toetsen, scholen moeten jonge kinderen met taalproblemen zo snel mogelijk opsporen en bijstaan. De belangrijkste maatregel (rechtstreeks uit het VVD-verkiezingsprogramma) … [Lees meer...] overTaal in het regeerakkoord
Neder-L is gratis en vrij van overheidsbemoeienis
Het was vorige week de week van de Open Access - het idee dat de resultaten van wetenschappelijk onderzoek, zowel de data als de geschriften, vrij toegankelijk moeten zijn voor alle belangstellenden. Wetenschappelijk onderzoek wordt gedaan met publiek geld, zo is de gedachte en nu het door internet mogelijk is geworden om publicatie goedkoop te maken, is het niet nodig en … [Lees meer...] overNeder-L is gratis en vrij van overheidsbemoeienis
Taal is simpeler dan gedacht
Zonder de Amerikaanse taalkundige Noam Chomsky (1928) zouden persberichten over de taalkunde er heel anders uit zien. Ik heb een archiefje van dat soort persberichten van de afgelopen dertig jaar en over die hele periode vind je regelmatig aankondigingen van wetenschappelijke doorbraken die nu definitief laten zien dat Chomsky ongelijk heeft. Het lijkt me heel naar om zo'n … [Lees meer...] overTaal is simpeler dan gedacht
Nog meer herinneringen
Herinneren aan mijn moedertaal van Cornelis Verhoeven maakte allerlei dingen in me wakker. Herinneringen bijvoorbeeld, of beter gezegd: pogingen tot herinneringen. Verhoeven publiceerde zijn boekje in 1978. Ik was op dat moment een kind in de stad waar Verhoeven leraar was — Den Bosch. Geografisch was het bovendien niet ver van het dorp dat hij beschrijft (Udenhout). Maar er … [Lees meer...] overNog meer herinneringen
Herinneringen aan mijn moedertaal
Wat is het mooiste essay over het Nederlands uit de vorige eeuw? Voor mij is dat Herinneringen aan mijn moedertaal van Cornelis Verhoeven. Zowel het boekje als de auteur zijn, ben ik bang, bezig om snel weg te zakken in de vergetelheid, maar daar horen ze niet. Verhoeven was een filosoof en een classicus die stukjes schreef voor onder andere de krant De Tijd. Uit zijn werk … [Lees meer...] overHerinneringen aan mijn moedertaal
De tafel ruimen
Wat moet je bestuderen als je Nederlands bestudeert? Wat zijn de data precies? Hoort het werk van Jacob van Lennep, een zeer populaire schrijver uit de negentiende eeuw, er bijvoorbeeld bij? Die vragen hebben me sinds gisteren in hun greepDat computers alles veranderen in de taalkunde, daaraan zullen mensen twijfelen. Neem de studie van de zinsbouw. Twintig jaar geleden moesten … [Lees meer...] overDe tafel ruimen
Klankencyclopedie van het Nederlands (17): [h]
[h] De [h] maak je door je keel tijdens het uitademen een beetje dicht te knijpen, waardoor de lucht tegen de wand schuurt. Dat licht schurende geluid is de [h].De [h] is lastig te horen, zeker na een klinker. Het betrekkelijk zachte geluid wordt gemakkelijk overstemd door andere klanken. Dat is de reden waarom hij in het Nederlands alleen gebruikt wordt voor een beklemtoonde … [Lees meer...] overKlankencyclopedie van het Nederlands (17): [h]
Afscheid van e-mail, nostalgie om de faks
Ben ik nou echt de enige die nostalgische gevoelens heeft over de fax? Je hoort mensen wel hun weemoed uitspreken over de handgeschreven brief, en dat is natuurlijk ook terecht. Ah, dat moment dat je als tiener op je kamertje zat en beneden de brievenbus hoorde klepperen en zo snel mogelijk naar beneden stormde om te zien wat er gekomen was en of daar nog een brief bij zat van … [Lees meer...] overAfscheid van e-mail, nostalgie om de faks
De beste nieuwe taalregel van 2012
Het is wel duidelijk dat het Nederlands nog niet goed genoeg beregeld is. Tientallen inzendingen kwamen er binnen bij de redactie van Neder-L na onze oproep van vorige week om nieuwe kwesties te beregelen.Nu vielen veel inzendingen al vrij snel af bijvoorbeeld omdat ze niet zozeer gloednieuwe taalproblemen signaleerden (een uitdrukkelijke voorwaarde voor deelname aan deze … [Lees meer...] overDe beste nieuwe taalregel van 2012
Ze hebben me gedumt
Er stond onlangs weer een interessante melding op Meldpunt Taal (10 oktober 2012, 10:29):'Zij heeft mij gedumt' als ondertiteling bij gesproken "She dumped me". Interessant, daar men dit meestal wel als zodanig hoort, maar in de context interpreteert als behorend tot dumpen en dan gedumpt schrijft. Het is niet moeilijk om andere voorbeelden van gedumt te vinden, … [Lees meer...] overZe hebben me gedumt
Brommers kieken
Rond 1970 kon een Drentse jongen aan een meisje dat hij leuk vond voorstellen Gaoi even met mien brommer bekieken? "Nee, natuurlijk dacht hij dan niet dat het meisje een fervent TT-bezoekster was" schrijft Jan Germs in zijn boekje Ik heb een neefje doodgeslagen, "of zelfs maar belangstelling had voor zijn brommer."Jan Germs is van 1954, dus hij was zelf in … [Lees meer...] overBrommers kieken
Dom genoeg
Hoe maak je bijwoorden in het Nederlands? Meestal kun je domweg het bijvoeglijk naamwoord nemen (ik schrijf langzaam) waar je in andere talen een achtervoegsel moet gebruiken (I write slowly, Scrivo lentamente). Toch hebben we wel een paar van die achtervoegsels: -erwijs (ongelukkigerwijs) bijvoorbeeld, en -elings (blindelings), -elijk (recentelijk) en … [Lees meer...] overDom genoeg
Oppassen met die Vlamingen
Voor onnozele clichés over taal kun je in Nederland het best bij de Volkskrant zijn. Er is echt geen enkel ander medium in ons land waar gebrek aan inzicht in taal de eerste voorwaarde lijkt te zijn om toe te treden tot de redactie. Ik geloof niet dat ik in de afgelopen twintig jaar ooit één verstandig woord over taal in die krant gelezen heb.De krant waar de … [Lees meer...] overOppassen met die Vlamingen
Klankencyclopedie van het Nederlands (16): [z]
[z] De [z] maak je op vrijwel dezelfde manier als de [s]: met het puntje van de tong omhoog vernauw je de holte waar de lucht uit longen doorheen stroomt. De lucht gaat daardoor wervelen. Het verschil tussen [s] en [z] is dat je bij het maken van de laatste klank ook je stembanden nog laat trillen – dat kun je makkelijk controleren door … [Lees meer...] overKlankencyclopedie van het Nederlands (16): [z]
Een paar tien
De deskundigen zijn eruit: honderd is een zelfstandig naamwoord. Nu moeten ze het nog eens zien te worden over tien!Dat honderd een zelfstandig naamwoord is, is duidelijk. Je kunt er een meervoud van maken (honderden), je kunt er een lidwoord en een bijvoeglijk naamwoord voor zetten (een dikke honderd) en ook een voorzetsel (boven de honderd) dat zelfs weer nader bepaald … [Lees meer...] overEen paar tien
Mag roodborstje niet meer?
NRC Handelsblad trok er zaterdagavond bijna driekwart pagina voor uit: een lange klacht van de cabaretier Hans Dorrestijn over het verdwijnen van de verkleinwoordvormen van vogelnamen.Het verdwijnen van wat? Ja, mij was het ook ontgaan, maar volgens Dorrestijn is er een taalramp aan de gang die zijn weerga niet kent. In plaats van roodborstje moet men … [Lees meer...] overMag roodborstje niet meer?
Wedstrijd: keiharde en gloednieuwe taalregels
De taalcolumnist Allan Metcalf van The Chronicle of Higher Education had vorige week een briljant idee: hij schreef een wedstrijd uit voor nieuwe taalregels. De voorwaarden waren: dat de regel er betrouwbaar en gedegen uit moest zien, en dat hij gloednieuw moest zijn.De winnaar was een zekere Ran die met een ingenieuze, inderdaad heel plausibel klinkende regel kwam die because … [Lees meer...] overWedstrijd: keiharde en gloednieuwe taalregels
Ik ben uit vissen
Mijn collega Hans Broekhuis heeft een aardig artikel op het internet geplaatst over een van mijn favoriete zinsconstructies van het Nederlands: ik ben vissen.Over die constructie is al eerder geschreven, en Hans vat dat goed samen. Zo kun je de constructie X is Y alleen gebruiken als het onderwerp van de zin, X, de met Y benoemde handeling ook uit eigen vrije wil kan … [Lees meer...] overIk ben uit vissen
Klankencyclopedie van het Nederlands (15): [s]
[s] De [s] maak je door het puntje van je tong op te tillen, bijnal alsof je een [t] maakt – alleen raakt dat puntje het verhemelte net niet precies aan. De lucht die je uit je longen naar buiten perst, begint daardoor te suizen en te wervelen – dat is het geluid van de [s].Van alle medeklinkers is de [s] waarschijnlijkst het flexibelst. … [Lees meer...] overKlankencyclopedie van het Nederlands (15): [s]
De motor waar de verhaspeling op drijft
Een goede verhaspeling is goud waard. Leest u in de krant de zin 'de minister-president is de kluit aan het begraven', dan kunt u kiezen waar u uw vondst heen stuurt. Er is de Facebook-groep taalvoutjes en de Twitter-account @verhaspeling. Het tijdschrift Onze Taal plaatst zulke kronkels al heel lang op de achterpagina. Er zijn ook allerlei boekjes, onder andere van Onze Taal. … [Lees meer...] overDe motor waar de verhaspeling op drijft
Ik, je en hij bij Gerrit Komrij
Door Marc van Oostendorp Als ik jou was, en jij was een student letterkunde en die zocht een scriptieonderwerp, zou ik me buigen over Boemerang en andere gedichten, de postume bundel van Gerrit Komrij. Het eerste gedicht is, heel onkarakteristiek, geschreven zonder hoofdletters en zonder punten. Het heet psalm en begint als volgt: de avond vrees je en het grote krimpen de … [Lees meer...] overIk, je en hij bij Gerrit Komrij
Verdediging van de d/t-fout
Af en toe komt er per ongeluk iemand hier op Neder-L terecht, ziet in de linkerhoek 'tijdschrift voor neerlandistiek' staan en ziet daarin een aanleiding om zich vreselijk op te winden over een zogenoemde 'dt-fout' die hij ergens op deze pagina's aantreft. Ik wil niet zeggen dat zulke mensen allemaal dom zijn. Veel van hen zijn ook eenvoudig te goedgelovig en accepteren te … [Lees meer...] overVerdediging van de d/t-fout
Geschiedenis van de woordfrequentie
Frequentie is in de taalwetenschap al een tijdje een toverwoord. Woorden die vaak voorkomen, die hoogfrequent zijn, zijn bijzonder. Ze zijn bijvoorbeeld gemiddeld korter dan laagfrequente woorden volgens een van de bekendste wetten van de taalwetenschap, de Wet van Zipf. Ook spreken sprekers dit soort woorden vaak wat achtelozer uit: omdat ze zo vaak voorkomen, voegen ze minder … [Lees meer...] overGeschiedenis van de woordfrequentie
Hu! Een hypothese!
Een Nijmeegs persbericht over een nieuw proefschrift houdt me al een paar dagen bezig – zou die (aanstaande) jonge doctor dat nu echt menen? "Ik had vooraf geen hypothese over de mogelijke verschillen", zegt Karen Keune in dat persbericht (dat ook op Neder-L verscheen, met commentaar over de spelling, maar niet over de inhoud. "Ik heb echt gekeken naar wat er uit het materiaal … [Lees meer...] overHu! Een hypothese!
