Op videowebsites zoals YouTube verschijnen de laatste tijd steeds meer Nederlandstalige video's waarin een taalkundig onderwerp op een toegankelijke manier wordt uitgelegd. Omdat het vandaag een soort vrijdag is, heb ik vijf aardige voorbeelden uitgezocht. Ik heb daarbij gekozen voor een aantal verschillende genres, van huisgemaakte filmpjes tot video's die door PR-afdelingen … [Lees meer...] overVijf video’s over taalwetenschap
Semantisch semantisch
Door Marc van Oostendorp Er zijn woorden waarvan de betekenis overeenkomt met de vorm: kort is een kort woord, français een Frans woord en meerlettergrepig een woord met meer dan een lettergreep. Zo zijn er ook woorden die zichzelf tegenspreken zoals lang, französisch en eenlettergrepig. Hoe zit het in dit verband met semantisch? … [Lees meer...] overSemantisch semantisch
Zoniet
"Wij worden bij de verkiezingen op 12 september de grootste partij", zei Geert Wilders dit weekeinde, "zoniet een van de grootste." Dat vond ik een opvallende uitspraak, in ieder geval naar de vorm. Ik zou zelf zeggen "Wij worden een van de grootste partijen, zoniet de grootste". Zoniet X betekent voor mij in dit geval 'als X dan niet het geval mocht zijn'. Als iemand zegt 'Y, … [Lees meer...] overZoniet
Okselhuid
Het woord van deze week voor mij was okselhuid. Ik had het nog nooit gehoord en ineens dook het overal om me heen op. Nivea heeft kennelijk een middeltje ontwikkeld waarmee we eindelijk eens aandacht kunnen besteden aan dat deel van het lichaam dat tot nu toe zo karig bedeeld bleef in onze lichaamsverzorging. Op het eerste gehoor is het een van de onsmakelijkste woorden sinds … [Lees meer...] overOkselhuid
Roetstrookjes
Voor het meinummer van Onze Taal heb ik een artikel geschreven over Jac. van Ginneken (1877-1945), de kleurrijkste Nederlandse taalwetenschapper ooit. Ik heb vaker over Van Ginneken gepubliceerd, bijvoorbeeld in het boek Fonologie. Uitnodiging tot de klankleer van het Nederlands dat ik in 2002 samen met Jan Kooij publiceerde (dat stukje staat hier). Maar ik ben nog lang niet … [Lees meer...] overRoetstrookjes
Wat betekent een zachte g?
Vandaag gaan we in Maastricht vieren dat Leonie Cornips, mijn collega aan het Meertens Instituut, de komende paar jaar aan de universiteit in haar geboortestreek verbonden is. Ze aanvaardt er vandaag het ambt van hoogleraar Taalcultuur in Limburg. Voorafgaand aan haar oratie heeft ze een klein congresje georganiseerd, waar ik ook iets mag vertellen. Mijn onderwerp wordt de … [Lees meer...] overWat betekent een zachte g?
Hé, professor!
Zou het iets met de crisis te maken hebben, of word ik een oude man? Ik heb het gevoel dat mensen vaker u tegen elkaar zeggen dan, pakweg, tien of twintig jaar geleden. Ik klaag er niet over, ik probeer eraan te wennen. Maar dat valt niet altijd mee. Ik geef toe, mijn empirische basis voor deze bewering is gering en in wezen alleen maar autobiografisch. U of jij zeggen is al … [Lees meer...] overHé, professor!
Geleerd bloggen
Een paar dagen geleden heb ik mijn honderdvijftigste stukje voor dit weblog geschreven. Ik ben wetenschapper en de vraag doet zich voor: is dit wetenschap, het schrijven voor Neder-L? Het antwoord is, natuurlijk, nee. Ik doe niet aan bronvermeldingen, ik leg nauwelijks verantwoording af van de methoden die ik gebruik voor het soort experimentjes dat ik hier laat zien, mijn … [Lees meer...] overGeleerd bloggen
Begrijpelijke taal, onbegrijpelijke wet
In het nieuwe nummer van Onze Taal staat een verbazingwekkend artikel van de Utrechtse hoogleraar Leo Lentz. In de afgelopen vijftien jaar heeft de overheid een aantal wetten ingevoerd om te eisen dat belangrijke teksten 'begrijpelijk' moeten zijn: bijsluiters bij medicijnen, hypotheekoffertes en formulieren van de Belastingdienst. Er is ook veel geld gestoken in sommige van … [Lees meer...] overBegrijpelijke taal, onbegrijpelijke wet
Lieve Céline
Schrijven mannen anders dan vrouwen? Een nog actueler vraag is: lezen mannen anders dan vrouwen? Vrijdag bekende de criticus Arjen Fortuin dat hij het eens had nageteld en ontdekt dat hij in 2011 23 boeken van mannen had besproken en slechts 5 van vrouwen. Gisteren deed schrijver en recensent Coen Peppelenbos eenzelfde telling van zijn eigen besprekingen met een soortgelijk … [Lees meer...] overLieve Céline
Plaatjes kijken
Ik gebruik Google Images wel eens als vertaalcomputer. Als ik in een buitenlandse tekst een woord tegenkom dat ik niet goed begrijp, bekijk ik even de plaatjes. Ook voor Nederlandse termen die voor mij nieuw zijn doe ik het wel eens. Niet dat het altijd helpt: mij wordt bijvoorbeeld niet duidelijk wat voor kleur appelblauwzeegroen nu precies is — je zou denken dat het … [Lees meer...] overPlaatjes kijken
Taal als kleurplaat
Dat onze taal een mengeling is van woorden uit alle tijden, dat kun je laten zien met kleuren. Neem bijvoorbeeld de eerste zin uit de Max Havelaar: Ik ben makelaar in koffi, en woon op de Lauriergracht, N° 37. Het is myn gewoonte niet, romans te schryven, of zulke dingen, en het heeft dan ook lang geduurd, voor ik er toe overging een paar riem papier extra te bestellen, en het … [Lees meer...] overTaal als kleurplaat
Polder-Tilburgs
Langzaam zijn de dialecten aan het verpolderen. Dat blijkt uit de rap die hierboven staat: het Poldernederlands heeft ook nu ook minstens één stadsplat bereikt. … [Lees meer...] overPolder-Tilburgs
Marten Toonders lettergrepen
Marcel Möring noemde Marten Toonder gisteren in NRC Handelsblad 'misschien de grootste schrijver van de afgelopen honderd jaar'. Hoog tijd dus voor onderzoek! Onder andere Laurens Jz. Coster besteedde aandacht aan de honderdste verjaardag van de taalmeester, met een van Toonders wonderlijke nonsensverzen: … [Lees meer...] overMarten Toonders lettergrepen
Woorden die je lijf doen trillen
Waaraan dacht iemand in 1909 bij de woorden zoet, zuur, koud of zwaarte? Wie dat wil weten kan sinds gisteren terecht in de Digitale Bibliotheek van de Nederlandse Letteren. Onder veel meer moois staat daar namelijk sinds gisteren een, volgens mij volkomen vergeten, artikel uit 1908 over 'het oproepend vermogen van de woorden' door de Vlaamse volkskundige Amaat Joos. Joos legde … [Lees meer...] overWoorden die je lijf doen trillen
Er is de bordewisser
Het nieuwe nummer van Nederlandse Taalkunde (2012-1) paste bijna niet in de brievenbus en staat weer boordevol van alles waarvan wij op de NederL-burelen smullen, zoals een artikel waarin Henk Verkuyl laat zien dat niemand het Nederlandse systeem van werkwoordstijden beter begrepen heeft dan L.A. te Winkel in een artikel uit 1857 en een onderzoek van Evie Coussé en Albert … [Lees meer...] overEr is de bordewisser
De methode Moszkowicz
Liever rechtop sterven dan op je knieën leven van Abraham Moszkowicz is verrassend genoeg voor alles een boek over taal. Doorlopend is de advocaat bezig precies uit te pluizen wat anderen zeggen. Meestal gaat het daarbij om de vraag of iets niet krenkend is, voor de advocaat zelf of voor zijn clienten. Toen de rechter tegen Geert Wilders zei dat het 'erop leek' dat hij nu ook … [Lees meer...] overDe methode Moszkowicz
Lindes lijst
Eerder deze week nam Linde van den Bosch afscheid als Algemeen Secretaris vam de Nederlandse Taalunie. Sinds 2004 was ze de hoogste ambtenaar in dit Vlaams/Nederlands/Surinaams overheidsorgaan dat al net beleid op het gebied van de Nederlandse taal en literatuur beheert: van subsidie voor docenten aan buitenlandse universiteiten tot geld voor toegepast onderzoek naar … [Lees meer...] overLindes lijst
Lepels en vorken
Je kunt de dingen beter begrijpen dan ze uit je hoofd te leren. Een lezing op het congres over Germaanse talen waar ik dezer dagen ben, ging over hoe je het beste aan Amerikaanse studenten kunt uitleggen hoe ze een Nederlands woord in het meervoud moeten zetten. Het probleem voor buitenlanders is dat het Nederlands twee veelvoorkomende manieren heeft om een meervoud te maken: … [Lees meer...] overLepels en vorken
Taalverloedering in de middeleeuwen
Dezer dagen bezoek ik een Amerikaans congres over Germaanse talen. Het is een rare gewaarwording: inclusief het wachten op vliegvelden bijna 16 uur reizen vanuit Leiden en dan gaat de eerste lezing, van een groep Amerikaanse geleerden, over het dialect van Leiden en uitdrukkingen als dezer dagen. Ik heb daar dan meteen ook wel iets geleerd: dat migratie ook in de late … [Lees meer...] overTaalverloedering in de middeleeuwen
Dubbele dubbelepunt
De roman Vallende ouders van A.F.Th. van der Heijden is verschenen in 1983 en is inmiddels aan zijn 26e druk toe. De uitgever heeft hem onlangs ook als digitaal boek uitgebracht. Terwijl ik die onlangs herlas viel me de volgende zin op: Maar het was al niet meer nodig: rond de zevende slag van de klok werd er gescheld: een hoog belletje tussen twee sombere gongslagen. … [Lees meer...] overDubbele dubbelepunt
Vrolijk mooie zinnen tellen
Als je ervoor in de stemming bent, kun je behoorlijk vrolijk worden van het artikel You had me at hello: How phrasing affects memorability van Cristian Danescu-Niculescu-Mizil en anderen. In dat artikel ondernemen de schrijvers een op het eerste gezicht hopeloze taak: met de computer bepalen wat een zin in een film precies zich in het geheugen doet nestelen. Als Jean-Luc Picard … [Lees meer...] overVrolijk mooie zinnen tellen
Vij
Gedoe in Zweden: de gezaghebbende encyclopedie NE.se heeft een lemma opgenomen voor het 'sekse-neutrale' persoonlijk voornaamwood hen. Is dat nu een goed idee of niet? In ieder geval geeft de taalgeschiedenis een degelijke poging weinig kans van slagen. Het kunstmatig en van hogerhand introduceren van nieuwe woorden is toch al bijna altijd tot mislukken gedoemd en dat geldt al … [Lees meer...] overVij
Schaduwbingo
Ik weet een fijn gezelschapsspel voor tijdens de komende verkiezingscampagne: we gaan tellen hoe vaak politici zeggen dat ze over hun eigen schaduw stappen of springen. De uitdrukking speelt al een tijdje een rol in het politieke taalgebruik (zie bijvoorbeeld dit stukje op de website van HP/De Tijd van bijna twee jaar geleden), maar de afgelopen dagen hoorde ik hem gebruikt … [Lees meer...] overSchaduwbingo
Louis Maria Nanet, christelijk dichter
Christelijke symbolen in onze cultuur, het lijkt soms of we afscheid van ze hebben genomen, maar dan duiken ze ineens weer op, op plaatsen waar je ze niet Louis Maria Nanet, een creatie van de schrijver David Pefko, is de afgelopen maanden nogal wat aandacht besteed (zie bijvoorbeeld dit verhelderende artikel in NRC Next). De Facebook-pagina van Nanet bestaat op het eerste … [Lees meer...] overLouis Maria Nanet, christelijk dichter