• Door naar de hoofd inhoud
  • Skip to secondary menu
  • Spring naar de eerste sidebar
  • Spring naar de voettekst
Neerlandistiek. Online tijdschrift voor taal- en letterkunde

Neerlandistiek

Online tijdschrift voor taal- en letterkundig onderzoek

  • Over Neerlandistiek
  • Contact
  • Homepage
  • Categorie
    • Neerlandistiek voor de klas
    • Vertelcultuur
    • Naamkunde
  • E-books
  • Neerlandistische weblogs
  • Archief
    • 10 jaar taalcanon
    • 100 jaar Willem Frederik Hermans
  • Jong Neerlandistiek
  • Frisistyk
  • Mondiaal

De grenzen van de taal: oe! a!

29 juni 2013 door Marc van Oostendorp 2 Reacties

Door Marc van Oostendorp

Gisteren hielden we in Utrecht een academische bijeenkomst ter ere van Riny Huybregts, een van mijn favoriete collega’s, een beminnelijk man en een groot geleerde. Norbert Corver, de hoogleraar Nederlandse taalkunde in Utrecht, hield er een bijzonder prikkelende lezing over tussenwerpsels – woorden als oe! a! heremijntijd! brrr, woorden waarvan je je kunt afvragen of ze wel woorden zijn.

Zoals Norbert liet zien, wordt er door taalkundigen al sinds de vierde eeuw gezegd dat die tussenwerpsels er niet echt bij horen.
Ze zijn ook raar. Ze bestaan uit rare klanken (het klakken van je tong om afkeuring uit te drukken), of rare combinaties van klanken (sommige tussenwerpsels hebben geen klinkers: sssssjt! brrrr! mmmm!). Je kunt ze niet verbuigen of vervoegen (je kunt wel zeggen ‘wauw, wauw, wat een mooie auto’, maar niet ‘wauwen, wat een mooie auto’). Je kunt ze niet in een zin invlechten zoals dat met normale woorden wel kan (je kunt niet zeggen ik heb het brrr, ook al zou iedereen begrijpen wat je bedoelt).

Toch valt er over die tussenwerpsels wel wat te zeggen, zei Norbert. Zo kun je groepjes tussenwerpsels niet onderbreken. Je kunt wel zeggen Jan is daar pats boem knal tegenaan gereden of Jan is pats boem knal daar tegenaan gereden, maar niet Jan is pats daar boem knal tegenaan gereden of Jan is pats boem daar knal tegenaangereden. Het daar kan wel voor de tussenwerpsels staan, of erna, maar niet er midden tussenin.

In de discussie die er daarna ontstond, ging het over de grenzen van wat nu eigenlijk een tussenwerpsel was. Blijkens dat klakken van je tong kunnen tussenwerpsels heel on-Nederlandse klanken gebruiken, maar hoe ver gaat dat. Stel dat je over Jans ongeluk vertelt en daarbij allerlei bromgeluiden maakt, en fluit op je vingers en in je handen klapt om de knal weer te geven. Zijn dat dan ook tussenwerpsels? Zo’n imitiatie zul je ook niet snel onderbreken met het woord daar. En kun je trouwens niet ook je wenkbrauwen optrekken of je lippen tuiten om commentaar te geven op hetgeen je zegt, en heeft dat ook niet dezelfde functie? En zou dan een complete mimeshow ook als een tussenwerpsel kunnen gelden?

Met die tussenwerpsels bevind je je echt aan de grenzen van de taal. Waar het precies ophoudt nog taal te zijn en waar het overgaat in toneelkunst valt moeilijk vast te stellen. Middenin een zin op je handen gaan staan, is waarschijnlijk geen taal meer. Ach ja zeggen is dat waarschijnlijk nog wel. Ergens daartussenin ligt een grens – maar voorlopig weten we nog niet waar precies.

Delen:

  • Klik om af te drukken (Wordt in een nieuw venster geopend) Print
  • Klik om dit te e-mailen naar een vriend (Wordt in een nieuw venster geopend) E-mail
  • Klik om te delen op Facebook (Wordt in een nieuw venster geopend) Facebook
  • Klik om te delen op WhatsApp (Wordt in een nieuw venster geopend) WhatsApp
  • Klik om te delen op Telegram (Wordt in een nieuw venster geopend) Telegram
  • Klik om op LinkedIn te delen (Wordt in een nieuw venster geopend) LinkedIn

Vind ik leuk:

Vind-ik-leuk Aan het laden...

Gerelateerd

Categorie: Artikel Tags: taalwetenschap, tussenwerpsels

Lees Interacties

Reacties

  1. Jenny Mateboer zegt

    4 juli 2013 om 13:25

    Beste Marc,
    "je kunt niet zeggen ik heb het brrr,".
    Dat is zo. Maar ik kom wel zinnen tegen als:
    '(…) dan heb ik iets van brrr'.
    Met groet,
    Jenny Mateboer

    Beantwoorden
  2. Marc van Oostendorp zegt

    5 juli 2013 om 14:42

    Ja, dat is waar, maar na 'ik heb iets van' komt een citaat. Dat kan een zin zijn (ik heb iets van 'dat wil je niet weten'), een tussenwerpsel of zelfs een toneelstukje (ik heb iets van [SLAAT OGEN TEN HEMEL EN SCHUDT DE SCHOUDERS NAAR ACHTEREN]).

    Beantwoorden

Laat een reactie achterReactie annuleren

Deze site gebruikt Akismet om spam te verminderen. Bekijk hoe je reactie gegevens worden verwerkt.

Primaire Sidebar

Gedicht van de dag

Paul Snoek • Een reus

Een reus kent zichzelf.
Hij zoekt een meisje zoet als een konijn
om weg te goochelen in en uit
de grote hoed van zijn hart.

➔ Lees meer

Bekijk alle gedichten

  • Facebook
  • YouTube

Chris van Geel

OEUVRE

Het oeuvre van de dood is wel onmetelijk,
maar elke bladzij, blad na blad, is vastgeplakt
en ieder deel staat vastgespijkerd op de plank
en elke plank: nog in de boom onuitgehakt.

Bron: Barbarber, december 1969

➔ Bekijk hier alle citaten

Agenda

1 juli – 15 september 2025: Over de grenzen van het boek

1 juli – 15 september 2025: Over de grenzen van het boek

11 juli 2025

➔ Lees meer
26 september 2025: Afscheid Peter-Arno Coppen

26 september 2025: Afscheid Peter-Arno Coppen

10 juli 2025

➔ Lees meer
Augustus: Eetvoorstelling ‘Muzikaal Feestmaal’ op Slot Zuylen en Muiderslot

Augustus: Eetvoorstelling ‘Muzikaal Feestmaal’ op Slot Zuylen en Muiderslot

8 juli 2025

➔ Lees meer
➔ Bekijk alle agendapunten

Neerlandici vandaag

geboortedag
1914 Karel Meeuwesse
1936 Mieke Smits
1939 Seth Gaaikema
sterfdag
1978 Sonja Witstein
2021 Mark de Haan
➔ Neerlandicikalender

Media

De laatste keuze van Rogi Wieg

De laatste keuze van Rogi Wieg

9 juli 2025 Door Redactie Neerlandistiek Reageer

➔ Lees meer
Van Lacarise den katijf die enen pape sach bruden zijn wijf

Van Lacarise den katijf die enen pape sach bruden zijn wijf

8 juli 2025 Door Vianne Cré Reageer

➔ Lees meer
‘Pipi, paradoxen en leermomenten’

‘Pipi, paradoxen en leermomenten’

5 juli 2025 Door Redactie Neerlandistiek Reageer

➔ Lees meer
➔ Bekijk alle video’s en podcasts

Footer

Elektronisch tijdschrift voor de Nederlandse taal en cultuur sinds 1992.

ISSN 0929-6514
Bijdragen zijn welkom op
redactie@neerlandistiek.nl
  • Homepage
  • E-books
  • Neerlandistische weblogs
  • Over Neerlandistiek
  • De archieven
  • Contact
  • Facebook
  • YouTube

Inschrijven voor de Dagpost

Controleer je inbox of spammap om je abonnement te bevestigen.

Copyright © 2025 · Magazine Pro on Genesis Framework · WordPress · Log in

  • Homepage
  • Categorie
    • Voor de klas
    • Vertelcultuur
    • Naamkunde
  • Archief
    • 10 jaar taalcanon
    • 100 jaar Willem Frederik Hermans
  • E-books
  • Neerlandistische weblogs
  • Jong Neerlandistiek
  • Frisistyk
  • Mondiaal Neerlandistiek
  • Over Neerlandistiek
  • Contact
%d