In sommige opzichten is het jammer dat er geschreven wordt over taalveranderingen die nog gaande zijn. Je vestigt dan toch de schijnwerper op de groei van een plantje, en zo'n plantje gaat onder dat licht misschien toch anders groeien. Aan de andere kant: in de toekomst kunnen onderzoekers de ontwikkeling dan wel stap voor stap volgen. Ik denk dat ik inmiddels een jaar of … [Lees meer...] over‘Ik ga stad’ vier jaar later
‘Hij trapte haar in de buik en op haar bange hart’
Vondel als Nederlandse Krasznohorkai Lászlo Krasznohorkai, de Nobelprijswinnaar van dit jaar, wordt door de Nobelprijscommissie geprezen om zijn 'meeslepende en visionaire oeuvre dat, te midden van apocalyptische terreur, de kracht van kunst bevestigt'. Ik geloof niet dat er een hedendaagse Nederlandstalige schrijver is over wie je dat zou kunnen zeggen. Met name de … [Lees meer...] over‘Hij trapte haar in de buik en op haar bange hart’
Chatbots gebruiken meer naamwoorden
Kun je herkennen of een tekst geschreven is door een computer? Ja, zegt een groep onderzoekers in een recent online geplaatst artikel. Tenminste, als je een computer hebt die het herkennen voor je kan doen. De onderzoekers lieten mensen en chatbots een aantal taalopdrachten doen. Zo moesten ze teksten herschrijven in de stijl van een schoolopstel of een Wikipedia-artikel. … [Lees meer...] overChatbots gebruiken meer naamwoorden
Vijftig jaar doeg
Vorig jaar vergeten te vieren: het vijftigjarig jubileum van doeg. Althans, in 1974 verscheen heet eerste wetenschappelijke artikel over het woord, geschreven door Jan Stroop, tegenwoordig medewerker van Neerlandistiek. De eerste zin daarvan luidt: Er is de laatste tijd (midden 1973) in Amsterdam een nieuw groetwoord in opkomst. Het woord was regionaal, in de … [Lees meer...] overVijftig jaar doeg
Vraag niet wat de neerlandistiek voor jou kan doen
Zondag mocht ik in Antwerpen namens Neerlandistiek de Visser-Neerlandiaprijs in ontvangst nemen. Deze prijs is genaamd naar Hendrik Visser (1872-1943) die, zoals meerdere sprekers gisteren benadrukten, waarschuwde voor massahysterie. Het is alles bij elkaar voor liefhebbers van de taal een mooie tijd om in te leven. De waardevolle en goede dingen worden allerwegen … [Lees meer...] overVraag niet wat de neerlandistiek voor jou kan doen
Wanen
Wat is het verschil tussen menen en weten? Dat blijkt uit het verschil tussen de volgende twee zinnetjes: De eerste zin kan ik voor mijn rekening zonder naar buiten te kijken: een verklaring van Janneke over wat zij zoal denkt is genoeg. Maar om het tweede te kunnen zeggen moet ik als spreker er zelf van overtuigd zijn dat het regent. Als ik die zin zeg, en jij gaat naar … [Lees meer...] overWanen
Nog een noodklok voor de neerlandistiek
De Vlaamse regering gaat voortvarend te werk, met het slopen van de neerlandistiek, dat moet gezegd. Behalve de KANTL en de culturele organisatie Ons Erfdeel wordt nu ook de Bibliografie voor Nederlandse Taal- en Literatuurwetenschap, de BNTL, geraakt door draconische bezuinigingen. Van de infrastructuur voor de studie van Nederlandse taal en literatuur blijft er zo weinig … [Lees meer...] overNog een noodklok voor de neerlandistiek
Vind je moeder dat ook?
In het Nederlands hebben we een permanente IQ-toets ingebouwd in het spellingsysteem: de werkwoordsspelling. Wanneer schrijf je een d, een t, of dt? We weten dat zo'n beetje iedereen af en toe een fout maakt in dezen, ook de meest belezen en hoogst opgeleide schrijvers. De ingewikkeldste constructie van allemaal is misschien wel de persoonsvorm (vind, wordt) onmiddellijk … [Lees meer...] overVind je moeder dat ook?
30 jaar doctor
Vandaag ben ik 30 jaar doctor in de letteren. Dat betekent dat ik die titel inmiddels langer wél dan niet draag. De meeste dagen denk ik er niet aan, er is weinig dat me eraan herinnert. Je kunt natuurlijk inmiddels allang niet meer aan de universiteit werken zonder gepromoveerd te zijn – toen ik promoveerde was dat nog anders – dus in die zin bouw ik iedere dag voort op die … [Lees meer...] over30 jaar doctor
De KANTL wankelt
Het gaat de laatste jaren wel hard. We waren net gewend aan het idee dat in Nederland alles wat met taal en cultuur te maken aan de kant wordt geschoven, met het nihilistische populisme dat hier de scepter zwaait, en hadden nu alle hoop daarom gevestigd op Vlaanderen – ja, in België daar weten ze cultuur nog wel te waarderen. Maar nu blijkt ook daar met de botte bijl te worden … [Lees meer...] overDe KANTL wankelt
Oude Nederlandse woordenboeken in Japan
Het meeste onderzoek over het Nederlands in Japan lijkt wel gedaan te worden door mensen die noch Japans noch Nederlands als moedertaal hebben. De Brit Christopher Joby publiceerde een aantal jaar geleden een indrukwekkende studie over het onderwerp, en nu staat er in het tijdschrift Historiographia Linguistica een artikel van de Italiaan Lorenzo Nespoli over woordenboeken. … [Lees meer...] overOude Nederlandse woordenboeken in Japan
Gedachten lezen als gesprekstechniek
Ik weet een truc. Ik leg vier speelkaarten op tafel, kijk je aan en schrijf iets op een papiertje: een voorspelling van de uitkomst van mijn 'experiment'. Ik laat je uit de vier speelkaarten er één kiezen. Je bent volkomen vrij om te bepalen welke van de vier je wilt. Je neemt de harten vijf Als je klaar bent, laat ik je mijn papiertje zien. 'Harten vijf', staat erop. Ik … [Lees meer...] overGedachten lezen als gesprekstechniek
Hij is opnieuw gepoogd te vergiftigen
Jullie lazen het hier voor het eerst. 31 jaar geleden beschreef Peter-Arno Coppen in dit tijdschrift hoe hij met zijn vriendin de krant zat voor te lezen en zij hem tot zijn verbijstering zei: "En hij is ook nog gepoogd te vergiftigen”. En dat zij daar helemaal niets vreemds aan vond. Het was voor zover ik weet de eerste observatie van dit verschijnsel 'in het wild'. Dit … [Lees meer...] overHij is opnieuw gepoogd te vergiftigen
Waarom praten Nederlandse critici niet over geld?
De crisis van de literaire kritiek is al vaak uitgeroepen, maar in een interessant artikel in het tijdschrift TNTL beschrijven Marieke WInkler en Lina Samuelsson een onderzoek dat ze naar deze kwestie hebben gedaan, door in kranten te onderzoeken wat critici er zelf eigenlijk over zeggen. Ze deden dat in Nederland en in Zweden, zodat we ook nog eens deze twee landen met elkaar … [Lees meer...] overWaarom praten Nederlandse critici niet over geld?
‘Als Laura een zombie wordt, wil ze dat je haar neerschiet’
Interessante observatie, in het nieuwste nummer van het vakblad Linguistics and Philosphy. De taalkundigen Kai von Fintel en Robert Pasternak schrijven er over zinnen als: Opvallend aan deze zin is dat hij logischerwijs iets zegt over wat Laura's wensen zullen zijn op het moment dat ze in een zombie veranderd is: dat ze dan als zombie wil dat je haar neerschiet. Maar … [Lees meer...] over‘Als Laura een zombie wordt, wil ze dat je haar neerschiet’
‘Ik noemde mijn broertje en zus niet meer bij hun nomber de cariño’
Over Verboden taal van Ruthline Margarita Het meisje Yu houdt heel veel van het Papiamentu. Helaas groeit ze op in de jaren zestig van de vorige eeuw en wordt haar op allerlei manieren duidelijk gemaakt dat die liefde ongewenst is: eerst op school op Curaçao, waar kinderen op de vingers wordt geslagen als ze de taal spreken. Later in Amsterdam, in Hulanda, als ze bij haar … [Lees meer...] over‘Ik noemde mijn broertje en zus niet meer bij hun nomber de cariño’
Op welk moment in de evolutie van homo sapiens is taal ontstaan?
Wat iedereen moet weten over taal (30) Als taal unieks is voor de mens rijst natuurlijk de vraag hoe en wanneer dat dan is ontstaan in de evolutie van homo sapiens. De verschillen die met andere vormen van dierencommunicatie waarover het ging in. vraag 10 vinden we ook bij de vergelijking met mensapen. Ook gorilla's, bonobo's en chimpanzees zijn sociale dieren die een … [Lees meer...] overOp welk moment in de evolutie van homo sapiens is taal ontstaan?
Symptomen van een dolgedraaid systeem
Stan van Pelt over slechte wetenschap Omdat de wetenschap een menselijk bedrijf is, maken wetenschappers voortdurend fouten. Een belangrijk onderdeel van het onderzoek is daarom: voortdurend kritiek leveren op jezelf en op anderen. De momenten dat het de wetenschap gelukt is boven het gemodder en gepruts uit te stijgen, en sommige van de inzichten te formuleren waarop de … [Lees meer...] overSymptomen van een dolgedraaid systeem
Menszijn van de gaten
Wie zich iedere week wil onderdompelen in de bruisende gedachtewereld van een een Nederlandse tijdgenoot, moet een abonnement nemen op de nieuwsbrief van Felienne Hermans. De nieuwsbrief is gratis en Felienne is hoogleraar Vakdidactiek van de informatica aan de VU Amsterdam, terwijl ze ook zelf een paar dagen in de week in het voortgezet onderwijs voor de klas staat. In de … [Lees meer...] overMenszijn van de gaten
Alle overtollige boeken in containers
Leeslogboek september 2025 Ik steven keihard op een ruimtecrisis af, beste lezer. Aan het begin van het jaar had ik twee kantoren die allebei vol met boeken stonden. De volste was bij een werkgever waarvoor ik niet meer werk, de andere is bij de werkgever, de Radboud Universiteit, waarvoor ik nog wel werk, en met veel genoegen, maar die wil dat we flink gaan indikken: van … [Lees meer...] overAlle overtollige boeken in containers
Lang leve het wereldwijde web
Het is een interessant essay, dat Tim Berners-Lee vorige week publiceerde in The Guardian. Berners-Lee is de uitvinder van het web, de technologie die het internet ineens toegankelijk maakte voor heel veel mensen – voor die tijd moest je je niet laten afschrikken door ingewikkelde commando's om ergens op een computer in het midwesten van Amerika in een bibliotheekcatalogus te … [Lees meer...] overLang leve het wereldwijde web
John Searle en de toverkracht van taal
John Searle, die op 17 september jongstleden overleed, was misschien wel dé vertegenwoordiger van de filosofie van de alledaagse taal. Dat had niet alleen met de inhoud te maken, maar ook met de vorm. Op schrift, maar vooral ook als spreker kon hij een glashelder verhaal houden over de ingewikkelde onderwerpen die hem interesseerden, zoals bewustzijn of hoe de werkelijkheid … [Lees meer...] overJohn Searle en de toverkracht van taal
‘Tel daarbij op dat de Engelsen een beschaafd volk zijn – van de Amerikanen zal ik nu maar niets zeggen’
Over Een tijd als deze van Sarah van der Maas De tijd van de romans over de Tweede Wereldoorlog lijkt een beetje voorbij. Er verschijnt er af en toe nog wel een – vorig jaar The Safekeep van Yaël van der Wouden – maar je kunt niet meer zeggen of klagen dat een Nederlandse roman geen roman is zonder nazi. Wat dat betreft gaat Sarah van der Maas, een jonge … [Lees meer...] over‘Tel daarbij op dat de Engelsen een beschaafd volk zijn – van de Amerikanen zal ik nu maar niets zeggen’
Wie vermoordde Jacob Israël de Haan?
Wat een prachtige documentaire, The Visitor, over de vraag wie Jacob Israël de Haan in 1924 in Jeruzalem heeft doodgeschoten, en waarom. Je kunt hem hier bekijken. Het is een bijzonder complex verhaal. De Haan, die in Nederland onder andere naam had gemaakt als de schrijver van de eerste roman waarin het openlijk ging over een homoseksuele relatie, was in 1919 als zionist … [Lees meer...] overWie vermoordde Jacob Israël de Haan?
Karel de Grote heeft schuld aan de Franse spelling
Over vereenvoudiging van de Franse spelling wordt al eeuwen gediscussieerd. De eerste auteur van een Franstalige grammatica van het Frans, de zestiende-eeuwer Louis Meigret, probeerde de spelling van zijn taal al te veranderen, hem wat logischer te maken door bijvoorbeeld al die letters te schrappen die je wel moet schrijven maar die niemand ooit zegt: de n, de g en de t aan … [Lees meer...] overKarel de Grote heeft schuld aan de Franse spelling
