Hoe orden je je woorden? Dat is een van de vragen waarvoor de mensheid zich gesteld ziet. In de loop van de tijd zijn we in verschillende uithoeken van de wereld tot verschillende oplossingen gekomen. Nu zijn er ook nogal wat mogelijkheden. Neem de volgorde van het onderwerp (subject, S), werkwoord (verbum, V) en lijdend voorwerp (object, O). Drie dingen kun je logischerwijs … [Lees meer...] overJe woorden ordenen om verwarring te voorkomen?
mijn stukke, favoriete theemok
Waarom gedichten van Ruth Lasters lezen? Zoals klassieke pianisten na hun concert een jazzcafé induiken om ook nog eens te kunnen genieten van muziek, zo leest de taalkundige gedichten. De hele dag ben je alles aan het rationaliseren en bedenken, dan wil je je aan de randen van de dag ook nog wel vertreden. En omdat taal in al haar veelvormigheid en rijkheid het enige is … [Lees meer...] overmijn stukke, favoriete theemok
Frits van Oostrom (3): Vakkundig
Welkom bij deze driedelige video podcast met Frits van Oostrom,. Met zijn boeken over de Middeleeuwse Nederlandse literatuur zorgde hij niet alleen voor belangrijke nieuwe wetenschappelijke inzichten, maar bereikte hij ook een breed publiek. Op 12 mei 2023 neemt deze 'meester van de middeleeuwe'n afscheid van de universiteit. Daarom een gesprek over de drie V's van Van … [Lees meer...] overFrits van Oostrom (3): Vakkundig
Lof van de meertaligheid
Geachte collega's, Hoeveel talen hebt u vandaag gesproken? Ik hoop voor u dat het er in ieder geval meer zijn geweest dan twee. Ja, ik weet wel: ik ben hoogleraar bij de afdeling Nederlands aan deze universiteit en velen zullen denken dat ik daarom hier sta als een strijder voor de moedertaal van de meeste mensen die hier geboren zijn. Dat ik dus wel heel tevreden zal … [Lees meer...] overLof van de meertaligheid
Kinderen van anderhalf weten wat een vraag is
Een van de vele, vele dingen die je weet als spreker van het Nederlands, is het verschil tussen de volgende twee zinnen: De eerste zin heeft een licht andere vorm dan de tweede – de persoonsvorm staat ergens anders. Hij heeft ook een andere betekenis: de eerste is een bewering en de tweede een vraag. Ja, allemaal nogal wiedes, maar stel je voor dat je dit allemaal moet … [Lees meer...] overKinderen van anderhalf weten wat een vraag is
Frits van Oostrom (2): Verleidelijk
Waarom kennis lust is In deze tweede aflevering gaan we in op het thema 'Verleidelijk'. Frits van Oostrom deelt zijn inzichten over kennis als lust, het woordje ‘ik’ in de wetenschap en wat Reynaert ons leert over de politiek. Frits vertelt over de kunst van het schrijven voor een breed publiek en waarom kennis lust is. Samen met Marc van Oostendorp bediscussieert hij … [Lees meer...] overFrits van Oostrom (2): Verleidelijk
Lezen en schrijven in dialect
Het Dialectenbureau, aflevering 4 Dialect is toch een spreektaal? Toch floreert aan het begin van de eenentwintigste eeuw het dialect juist ook in geschreven vorm. We gaan langs bij de Beslisbomenmaker Des Vaderlands, Dichter des Vaderlands én de uitgever van het kinderboek Des Vaderlands. In Friesland, Zeeland en Utrecht. Steven Sterk geeft de verhalen van Nijntje in … [Lees meer...] overLezen en schrijven in dialect
Vlamsch of Nederlands in Frankrijk?
Het artikel dat de Vlaamse journaliste Jolien De Bouw voor het nieuwe nummer van Septentrion schreef is een toonbeeld van goede journalistiek. Septentrion is het (toch al prachtige) Franstalige blad dat wordt uitgegeven door de lage landen (De Bouwers artikel staat ook online). Normaliter gaat dat blad over de cultuur in Nederland en Vlaanderen, maar deze keer is een belangrijk … [Lees meer...] overVlamsch of Nederlands in Frankrijk?
Frits van Oostrom: Verantwoordelijk
In deze eerste aflevering van een driedelig interview met Frits van Oostrom – die volgende week vrijdag afscheid neemt van de Universiteit Utrecht – duiken we in het thema 'Verantwoordelijk'. Frits deelt zijn inzichten over de voordelen van een liberale opvoeding, de betekenis van Umberto Eco en het belang van bestuurders. Wat is de bestuurlijke verantwoordelijkheid van de … [Lees meer...] overFrits van Oostrom: Verantwoordelijk
Fries en Stellingwerfs
Reis door het Nederlands 1 In het najaar van 2022 bracht Tsead Bruinja De eerste bloemlezing van de Nederlandse poëzie uit. Die aanleiding was voor een serie luistermiddagen in het Vredeskerkje van Bergen aan Zee. Op zondag 23 april 2023 was de eerste editie van ‘Reis door het Nederlands’. ‘Reis door het Nederlands’ voert je in vijf luistermiddagen mee door het Fries … [Lees meer...] overFries en Stellingwerfs
Een bibliotheek is een plaats voor mensen
Mira Feticu is een auteur van de liefde – voor het Nederlands in haar vorige boek, dat dan ook Liefdesverklaring aan de Nederlandse taal heet, en nu voor het Nederlands in een nieuw boek Geheugen, geschiedenis, beschaving dat als ondertitel heeft Lofzang op de bibliotheek. Feticu heeft jarenlang in een bibliotheek gewerkt, die van Den Haag. Haar lofzang is niet … [Lees meer...] overEen bibliotheek is een plaats voor mensen
Van Ostaijen deed nooit zomaar wat
Waarom Matthijs de Ridders biografie van Paul van Ostaijen zo goed is Terwijl er in het Nederlands nauwelijks nog boeken voor een algemeen publiek verschijnen over literatuur, bloeit de schrijversbiografie. Over het werk van schrijvers willen de mensen – in ieder geval volgens de uitgevers – niet meer lezen, maar hun levens! Ja, daar wordt kennelijk van gesmuld. Wie als … [Lees meer...] overVan Ostaijen deed nooit zomaar wat
Het Dialectenbureau: Dialect en wetenschap
Er wordt al ongeveer 150 jaar onderzoek gedaan naar dialecten, maar dat is nog niet makkelijk, vooral niet als het gaat om het verleden van het dialect. Ook omdat er geen opnames bestaan. Onderzoekers hebben in de loop van de tijd manieren gevonden om dat toch te doen. Cor van Bree is in Nederland een absolute autoriteit op het gebied van taalonderzoek. Een inspirator voor … [Lees meer...] overHet Dialectenbureau: Dialect en wetenschap
Hoe kleed je je eigen schepper aan?
Waarom Het Liegend Konijn lezen? Het is volkomen terecht dat Jozef Deleu (1937) de eerste Taalpenning van de Koninklijke Nederlandse Academie voor Taal en Letteren (KANTL) in Gent heeft gekregen. Op niemand die ik ken is het woord cultuurdrager zo van toepassing als op Deleu: iemand die in zijn eentje een grote stut is onder de Nederlandstalige cultuur, ooit voor Ons … [Lees meer...] overHoe kleed je je eigen schepper aan?
Wat literatuur- en taalwetenschap van elkaar kunnen leren
Wat hebben taal- en literatuurwetenschap elkaar te zeggen? Dat is een vraag die zo oud is als de scheiding van deze twee vakken uit de klassieke filologie, maar hij doet zich nog regelmatig gelden bij talenstudies. Hij geldt bijvoorbeeld voor een vak als de neerlandistiek, waar die disciplines allebei vertegenwoordigd zijn, zonder dat er nu bijvoorbeeld heel veel … [Lees meer...] overWat literatuur- en taalwetenschap van elkaar kunnen leren
Lerarentekort: eerst maar eens investeren
Er ontbreekt naar mijn idee iets in het opiniestuk dat de Utrechtse hoogleraar Duits Ewout van der Knaap een paar dagen geleden in NRC publiceerde. Dat stuk gaat over de dreigende situatie bij met name de universitaire opleidingen Frans en Duits, een situatie van verdere verschraling van de opleidingen, en dat in een tijd dat er schreeuwende lerarentekorten zijn voor – onder … [Lees meer...] overLerarentekort: eerst maar eens investeren
Dop en deksel
Intrigerende vraag, onlangs gesteld door Martine Mussies op Mastodon: wanneer gebruiken we precies dop en wanneer deksel? We kwamen er geloof ik met zijn allen niet uit, en ook de woordenboeken geven niet onmiddellijk uitsluitsel. Van Dale zegt bijvoorbeeld over deksel: En over dop: Als je dit zo leest, zou je denken dat deksel een algemener begrip is dan dop, en dat … [Lees meer...] overDop en deksel
Een biograaf die wil dat zijn onderwerp altijd gelijk had
In een week als deze wordt Karel van het Reve node gemist: de week waarin Vladimir Kara-Moerza voor 25 jaar in een Russische cel verdwijnt vanwege kritiek op Poetin in het algemeen en de oorlog in Oekraïne in het bijzonder. Dat is de langste gevangenisstraf die iemand ooit in Rusland heeft gekregen voor dissidentie. Van het Reves grootste daad was: zich inzetten voor de … [Lees meer...] overEen biograaf die wil dat zijn onderwerp altijd gelijk had
Nederlands als centrale studie aan de universiteit
Minister Dijkgraaf heeft het er maar druk mee, met het Nederlands. Twee weken geleden was hij de held van de neerlandistiek door in zijn brief aan de Tweede Kamer duidelijk te stellen dat er geen sprake van kon zijn dat de vijf opleidingen Nederlands werden samengevoegd. Vorige week was hij de held van de neerlandistiek door dit nog eens te herhalen tegenover de Kamercommissie … [Lees meer...] overNederlands als centrale studie aan de universiteit
Het Dialectenbureau: Muziek en dialect
Dialect en muziek, dat lijkt een beproefde combinatie, maar de relatie tussen beide is priller dan je denkt. In deze aflevering reist Marc van Oostendorp naar Drenthe, de achterhoek en Limburg. Van de grote drie iconen uit de dialectpop leert hij waarom zij succesvol zijn tot ver buiten de grenzen van hun dialectgebied. Met veel muziek, een legendarisch optreden in Paradiso en … [Lees meer...] overHet Dialectenbureau: Muziek en dialect
Is taal een systeem?
Ik zit nu ongeveer 35 jaar in de taalwetenschap, maar ik geloof niet dat ik een ingrijpende gebeurtenis heb meegemaakt zoals het verschijnen van ChatGPT en andere grote taalmodellen in het publieke domein. Tijd voor een video! … [Lees meer...] overIs taal een systeem?
heeft dat frequente fak-gebruik eigenlijk een functie?
Waarom gedichten van Erik Jan Hermans lezen? Poëzie is een autistisch genre. Volgens de website Autisme.nl bevat DSM-5 de volgende criteria voor autisme: problemen op het gebied van sociale communicatie en sociale interactie; beperkte, repetitieve gedragspatronen, interesses of activiteiten en over- of ondergevoeligheid voor zintuiglijke prikkels. Welnu, een … [Lees meer...] overheeft dat frequente fak-gebruik eigenlijk een functie?
Bescherm alleen het Limburgs?
Met uitzondering van het Engels zijn minderheidstalen niet populair in Nederland. Er zou nog best wat meer trots mogen zijn op alle talen die ons land rijk is, van het Sarnami via het Romanes tot en met het Limburgs, Maar de brief 'open brief aan het Limburgs parlement' die we gisteren op deze site publiceerden voor het Hoes veur 't Limburgs lijkt me niet de goede weg. De … [Lees meer...] overBescherm alleen het Limburgs?
Fries en vrij voor het toerisme
"Het besef van de waarde van het Fries ontstaat juist daar waar die waarde niet langer vanzelfsprekend wordt geacht", schrijft Goffe Jensma in zijn recente essaybundel Exit Fryslân. Het moderne idee van een Friese identiteit en de Friese taal en cultuur vindt volgens hem zijn oorsprong in een maatschappelijk trauma in de vroege negentiende eeuw. Belangrijk in dat trauma was dat … [Lees meer...] overFries en vrij voor het toerisme
Taalpolitiek in tijden van Kunstmatige Intelligentie
Taalpolitieke kwesties hebben mij altijd meer geïnteresseerd dan de gemiddelde mens: hoe stellen we vast in welke omstandigheden welke taal of talen gebruikt mogen of moeten worden? Moeten alle kinderen op het schoolplein altijd Nederlands praten? Welke talen moeten worden gesproken in het Europese Parlement om alles tegelijk efficiënt en democratisch te laten verlopen? Moeten … [Lees meer...] overTaalpolitiek in tijden van Kunstmatige Intelligentie