Er is de laatste jaren af en toe nogal wat te doen over eenvoudige teksten. Afgelopen maandag ging het daar ook over tijdens een college voor de eerstejaars die hun eerste onderzoekjes moesten presenteren. Een van hen is bezig met de vraag of het voor de overheid nu verstandig is om teksten te schrijven in een zogeheten 'B1-niveau', en toen kwam mijn collega Wilbert Spooren … [Lees meer...] overHoger opgeleiden hechten meer aan eenvoudige teksten
Spelletjesdiminutief
We zijn in ons gezin nu ongeveer op het punt gekomen dat de negenjarige aan tafel soms groter inzicht heeft in de structuur van de taal dan de twee aanwezige hoogleraren taalwetenschap. Het kwam zo: het favoriete spel van mij en de negenjarige is tegenwoordig schooltje, vooral sinds we hebben ontdekt dat we allebei licht opstandige leerlingen kunnen zijn die propjes gooien … [Lees meer...] overSpelletjesdiminutief
Ben je betoeterd?
De juf van groep vijf vraagt aan kinderen die iets doen wat volgens haar over de schreef gaat: 'Ben je betoeterd?' Mijn dochter kwam er daardoor nu ook mij thuis, en informeert nu ook regelmatig naar mijn staat van betoeterdheid. Ik vind dat vreemd. Voor mijn taalgevoel kun je de vraag naar het betoeterd zijn eigenlijk niet stellen zonder graadaanduiding: 'ben je nu helemaal … [Lees meer...] overBen je betoeterd?
Frankrijk heeft op een stomme manier zelfmoord gepleegd
Als je denkt dat het in het Nederlandse taalgebied erg is, dan is er gelukkig altijd nog Frankrijk. Ook bij ons heb je af en toe mensen die totaal ongeïnformeerd jammeren over de taal, maar in Frankrijk is het moeilijk om iemand te vinden die zich in het publieke debat over taal begeeft en die er ook daadwerkelijk wat van begrijpt.In plaats daarvan verschijnen er boeken als … [Lees meer...] overFrankrijk heeft op een stomme manier zelfmoord gepleegd
Niet spreken om begrepen te worden, maar spreken om te zijn
Taal is een centraal onderwerp in het huidige maatschappelijke debat. Hoe benoemen we minderheidsgroepen? Hoe gaan we met elkaar om? Hoe laten we mensen aan het woord die nog niet veel aan het woord komen? De Duitse schrijfster Kübra Gümüşay laat een heel waardevol geluid horen in dat debat in haar boek Spreken en zijn. Ik vind dat het beste boek dat ik las over dit … [Lees meer...] overNiet spreken om begrepen te worden, maar spreken om te zijn
Hebben films een grammatica?
Hebben films een grammatica? Wel volgens Dorit Abusch en Mats Rooth. In een nieuw artikel in het tijdschrift Linguistics & Philosophy leggen ze een klein stukje van die grammatica uit, en ze laten zien dat er overenkomsten zijn met de manier waarop in zinnen betekenis wordt gegeven. Het gaat over sequenties als de bovenstaande. Ze komen zowel in films als in … [Lees meer...] overHebben films een grammatica?
Bas Jongenelen over de duivel
Bas Jongenelen schreef een boek over de duivel in de Nederlandse literatuur. Wie is de duivel? Wat maakt hem tot zo'n aantrekkelijk personage, en wat veranderde in zijn aandeel in de literatuur sinds de middeleeuwen? Er is ook een podcast-versie van dit gesprek. … [Lees meer...] overBas Jongenelen over de duivel
Een verzameling plankjes
Waarom Ingmar Heytze lezen Met wat geluk, de nieuwste bundel van Ingmar Heytze, gaat over grote thema's van dood en leven. De bundel is opgedragen aan Heytzes vader, dit jaar op 90-jarige leeftijd overleden. Een aantal gedichten zijn aan hem en zijn dood gewijd, zoals hier ook verschillende coronagedichten in zijn opgenomen. Hartverscheurend worden zulke gebeurtenissen bij … [Lees meer...] overEen verzameling plankjes
Waar lezen we?
Lezen is niet alleen een van de leukste dingen die je brein kan doen, het is ook enorm ingewikkeld. Van alles en nog wat komt erbij kijken: begrip van de taal, manieren om bij te houden waar je precies bent in een verhaal of een betoog, je stelt je misschien visueel voor wat je ziet, je reageert emotioneel en wat al niet. Maar daarbij is lezen uiteindelijk ook nog een vorm … [Lees meer...] overWaar lezen we?
De wiskundige eenvoud van menselijke taal
Als ik helemaal alleen op de wereld was, zou ik dan nog taalkundige zijn? Het wordt dan natuurlijk minder gemakkelijk om nieuwe observaties te leren, en sommige takken van het vak verloren hun maatschappelijk belang, eenvoudigweg omdat ik in mijn eentje de maatschappij zou zijn. Stukjes voor Neerlandistiek schrijven zou ik om soortgelijke redenen na een tijdje waarschijnlijk … [Lees meer...] overDe wiskundige eenvoud van menselijke taal
vol dringend aangevraagde bakjes onvermogen
Waarom gedichten van Joke van Leeuwen lezen? Ik kan nu al uitzien naar een studie van het gehele werk van Joke van Leeuwen, hoewel bij mijn weten nog niemand begonnen is aan zo'n studie en dat werk trouwens ook hopelijk nog lang niet klaar is. Haar nieuwste bundel heet Aan tafels – eerder schreef Mathijs Sanders er al dit over, maar er kan niet genoeg over worden … [Lees meer...] overvol dringend aangevraagde bakjes onvermogen
‘Morgen kun jij aan mijn baas niet zomaar een uitbrander geven’
Hoe efficiënt is taal? In sommige opzichten niet zo heel erg efficiënt. Wanneer je een willekeurig woord uitspreekt, kan de luisteraar vaak al na een paar klanken raden wat er gezegd gaat worden, en toch spreekt de gemiddelde spreker dan nog even door. Dat is strikt genomen verspilling van de moeite: bewegingen van tong en lippen die de boodschap niet verder hoeven uit te … [Lees meer...] over‘Morgen kun jij aan mijn baas niet zomaar een uitbrander geven’
Een niet te vergeten schrijfster
Mirjam van Hengel heeft een hekel aan de term 'vergeten schrijfster' – door wie zijn die schrijvers dan precies vergeten? Een schrijver is er toch nog altijd – zeker als het werk af en toe wordt heruitgegeven? Toch heeft ze tijdens het schrijven van haar boek Dola voortdurend aan iedereen moeten uitleggen wie Dola de Jong ook weer was. Verschillende keren is De Jong al … [Lees meer...] overEen niet te vergeten schrijfster
Een reis naar de eenhoorns met AI
Gisteren verscheen er een spectaculair nieuwe chatbot online: ChatGPT van het software-bedrijf OpenAI. Het is een systeem waarmee je gesprekken kunt voeren in ieder geval alle talen die ik enigszins beheers. Het is een systeem dat getraind is door honderden miljarden woorden – vermoedelijk vooral van het internet geschraapt – te lezen en zo te leren welke woorden vaak in de … [Lees meer...] overEen reis naar de eenhoorns met AI
De universaliteit van de apenkreet
De Europese taalkundige met het grootste gevoel voor het grote gebaar is ongetwijfeld Philippe Schlenker. Hij wil zo ongeveer de hele wereld bestuderen op een taalkundige manier, of in ieder geval toch uiteenlopende zaken zoals muziek en dans, handgebaren ('de vis was zo [handen wijd uit elkaar] groot'), en ook dierencommunicatie. Met een groep medewerkers schrijft hij … [Lees meer...] overDe universaliteit van de apenkreet
Ik open met een verwijzing
Interessante kwestie aan de VU: na protesten zijn daar de formules die aan het begin en het eind van academische plechtigheden zoals promoties of oraties worden uitgesproken aangepast. Ze heten daar respectievelijk het votum en de doxologie. Tot voor kort waren dit nog onversneden christelijke teksten, allebei citaten uit de Psalmen, maar volgens het College van Bestuur doen ze … [Lees meer...] overIk open met een verwijzing
Jiddische hulpwerkwoorden
Een fraai voorbeeld van de subtiliteiten van het taalgevoel is de keuze tussen hebben en zijn: ik heb gevochten, ik ben gevallen, en de hulpwerkwoorden andersom gebruiken zou niet juist zijn. Het Engels maakt een voltooide tijd altijd alleen maar met have, maar er zijn genoeg andere talen (Frans bijvoorbeeld, of Duits, of Italiaans) die ook een verschil maken, al is de keuze … [Lees meer...] overJiddische hulpwerkwoorden
Het geestesoog ontdekt
Wat gebeurt er als iemand pakweg de zin 'De portier was een invalide' tot zich neemt? Zie je dan op de een of andere manier inderdaad een anders valide portier voor je? Valt dat op de een of andere manier aan te tonen? En draagt dat innerlijke oog bij aan je esthetische plezier? Op die en dergelijke vragen promoveert Marloes Mak vandaag in Nijmegen. Op verschillende manieren … [Lees meer...] overHet geestesoog ontdekt
Python en poëzie
Een van de interessantste Nederlanders op dit moment is ongetwijfeld Guido van Rossum, de ontwerper van de programmeertaal Python. Het is niet overdreven om te zeggen dat dit inmiddels wereldwijd de populairste programmeertaal is – een taal die vrijwel iedere programmeur wel een beetje kent. Hij is bovendien iemand die over heel veel onderwerpen goed heeft nagedacht en zijn … [Lees meer...] overPython en poëzie
Neoklassiek Neder-Grieks
"Ειπ’ ἄρα, εἰ ποτ’ ἔην μεγάλου τ’ ἀνδρὸς μέγα τ’ ἔργον', dichtte Jan de Groot (de vader van Hugo) 'Μεῖζον ἂν ἢ οἷον Στεύνιος ἔργον ἔθη;' – zeg maar of er ooit een groots werk van een groot man is geweest dat grootser was dan het werk dat Stevin deed? Hugo de Groot schreef die regels in een gedicht aan het begin van Simon Stevins belangrijke werk De beghinselen der weegh … [Lees meer...] overNeoklassiek Neder-Grieks
En altijd sta ik middenin
Waarom Willem Jan Otten lezen? "Een waterverfschilderij is een vlek", schrijft Willem Jan Otten in het essay Wil je mij poëzie leren? dat zijn uitgever, Van Oorschot uitgaf ter gelegenheid van vijftig jaar dichterschap. Tegelijkertijd gaf Van Oorschot – in hetzelfde formaat maar een complementaire kleur – ook een door Otten zelf gemaakte bloemlezing uit van vijftig … [Lees meer...] overEn altijd sta ik middenin
De bodemloze put van de niet-aflatende stroom
Wartaal en laster van Liesje Schreuders over 'de' communicatie Dat de communicatie en de voorlichting een kleine industrie geworden zijn, wie zal het bestrijden? Op allerlei plaatsen waar vroeger alleen maar wat gestameld werd zitten nu 'professionals' die gelikte presentaties geven om schadelijke plannen mooi te doen lijken, die misstappen op een meesterlijke manier … [Lees meer...] overDe bodemloze put van de niet-aflatende stroom
Humor is samenzijn in een onbegrijpelijke wereld
Wat is grappig? Aan het begin van haar deze week verschenen – wat mij betreft heel inzichtrijke – artikel meldt de jonge Britse onderzoeker Alice Haines dat er ongebruikelijk veel wantrouwen is tegen onderzoek naar die vraag. Er is een citaat, toegeschreven aan allerlei humoristen zoals Mark Twain en E.B. White, dat het illustreert: 'een grap bestuderen is als een kikker … [Lees meer...] overHumor is samenzijn in een onbegrijpelijke wereld
Groetronding: dohog
Met heel kleine variaties in de uitspraak kunnen mensen heel veel zeggen. We hebben er dan ook een bijzondere antenne voor: je hoeft je r-klank maar een beetje te variëren of je bent ineens een kakker, of een Brabo. Zulke observaties zijn het domein van een terecht populaire betrekkelijk recente tak van de taalwetenschap, de sociofonetiek. Ik denk dat ik een nieuwe … [Lees meer...] overGroetronding: dohog
Ook de sociale media zijn een zegen
Het begon ermee dat mijn telefoon het vrijdag in de trein begaf, terwijl tegelijkertijd WiFi in de trein het ook niet deed, zodat ook mijn laptop onbruikbaar werd. Ik moest nog allerlei mensen van alles laten weten! Pas tegen het einde van de reis deed mijn telefoon het ineens weer. Alsof mij een boodschap werd gegeven: zo kun je ook anderhalve uur van je leven doorbrengen – in … [Lees meer...] overOok de sociale media zijn een zegen
