In de Tweede Kamer zit inmiddels een politicus die het woord "holocaust" tussen aanhalingstekens zet. Nu kan dit in theorie onbekendheid zijn met de spellingconventies. Je ziet ook wel eens een bord buiten een bruin café waarop staat aangekondigd "Kom binnen. De koffie is 'klaar'", waarbij de aanhalingstekens dienen om het woord klaar te benadrukken. Als het onbekendheid is … [Lees meer...] overTussen aanhalingstekens
Willem Frederik Hermans als de baas van het Nederlands
Was Willem Frederik Hermans een taalmaker? De ondertitel van het boekje dat de letterkundige en lexicograaf Ton den Boon uitbracht, maar de analyse in het boekje gaat over net iets anders: Hermans als taalbeschouwer. Heel veel woorden heeft Hermans bijvoorbeeld niet toegevoegd aan de taal, afgezien van hoernalist, waarvan hij zelf nooit heeft beweerd dat hij het zelf … [Lees meer...] overWillem Frederik Hermans als de baas van het Nederlands
Trans als bijvoeglijk naamwoord
Een van de aardige aspecten van het huidige maatschappelijke debat is de prominente plaats die is weggelegd voor het taalkundig ontleden. Je kunt geen website openslaan of de woordsoorten vliegen je om de oren. Zo publiceerde de columniste Asha ten Broeke vorige week een column op de Volkskrant over wat zij 'transfobie' noemt, het wantrouwen van het verlangen van zoals Ten … [Lees meer...] overTrans als bijvoeglijk naamwoord
There is an alternative
Een gedicht plaatst zich altijd buiten de vertrouwde werkelijkheid. Er wordt gerijmd terwijl dat in de dagelijkse conversatie taboe is, er worden regels afgebroken die in een krantenartikel aan elkaar vast blijven zitten, er worden mensen of dingen toegesproken tegen wie normaliter gezwegen wordt ('oh oude eik'). Inhoudelijk worden er daarom in gedichten vaak zaken gezegd die … [Lees meer...] overThere is an alternative
De griezelige wereld der leken
Communiceren! Het is een woord dat echt hoort bij onze tijd, de communicatie-experts zijn niet aan te slepen en ik verdien er mijn brood ook mee, want ik ben hoogleraar Academische communicatie, dus wat wil je nog meer. Maar daarbij doen zich wel allerlei vragen voor zoals de vraag of je eigenlijk wel kunt leren communiceren, en wat daarvoor nodig is, en vooral: of je daarbij … [Lees meer...] overDe griezelige wereld der leken
Doe wat ik zeg maar doe het nu
Een eigenaardigheid van menselijke taal – niet alleen van het Nederlands, maar van allerlei talen – is dat we dezelfde vorm gebruiken voor bevelen en adviezen: de gebiedende wijs. In sommige talen, zoals het Retoromaans, de kleinste taal van Zwitserland, wordt er wel verschil gemaakt., maar in het Nederlands of bijvoorbeeld het Engels is er qua vorm geen verschil tussen 'Doe … [Lees meer...] overDoe wat ik zeg maar doe het nu
De voetstappen die Brouwers naliet op zijn weg
Wat is de relatie tussen het oeuvre van een schrijver en diens leven? Er zijn weinig onderwerpen waarover zo veel geschreven is in de letterkunde, als dit. Dat komt doordat waarschijnlijk de meerderheid van de letterkundige boeken die inmiddels verschijnen, waarschijnlijk biografieën van schrijvers zijn. Vaak wordt zo'n biografie verdedigd als een manier om het werk te … [Lees meer...] overDe voetstappen die Brouwers naliet op zijn weg
Een geweldig politiek correct taalexperiment!
Gejammer over politieke correctheid dringt nu ook door tot de taalkundige literatuur, althans tot de 'grijze literatuur', de door professionele taalkundige geschreven maar niet officieel gepubliceerde teksten op internet. Op LingBuzz, de site waarop taalkundigen hun werk – meestal hun nieuwe onderzoek voordat het 'officieel' gepubliceerd werd – verscheen een eigenaardig stukje … [Lees meer...] overEen geweldig politiek correct taalexperiment!
Twee soorten bloot
Wat is het verschil tussen bloot en naakt? Dat is eigenlijk een onderwerp voor het Verwarwoordenboek van Jan Renkema, maar deze keer vroeg iemand het aan mij. Die iemand was een Twitteraar die opereert onder de naam @Femke_fatale. Zij - ik gebruik dat voornaamwoord hier maar, weet ik veel, altijd lastig bij anoniemen - deed om te beginnen een interessante … [Lees meer...] overTwee soorten bloot
Communiceren is een mooi ambacht
Er is een nieuwe editie van Leren communiceren! Het is niet overdreven om te zeggen dat dit al heel lang een van de weinige mooie studieboeken is van de opleiding Nederlands, een mooi vak dat niet uitblinkt in fraai uitgegeven leerboeken. Dat Leren communiceren een uitzondering is, heeft vast te maken met het feit dat het ook bij andere opleidingen wordt gebruikt – de uitgever … [Lees meer...] overCommuniceren is een mooi ambacht
De drie dimensies van taal
Martin Haspelmath is mogelijk de meest vooraanstaande Europese taalkundige van dit moment – ook omdat hij zich niet beperkt tot zijn eigen kleine analyse van zijn eigen kleine feiten, maar probeert de grotere vragen onder ogen te zien: wat is taal eigenlijk? De enkeling die het ook probeert, heeft dan meestal als antwoord: taal is waarover ik mijn proefschrift geschreven heb, … [Lees meer...] overDe drie dimensies van taal
Zelfs logopedisten hoeven niet altijd standaardtaal te spreken
Ja, maar als je professioneel wil overkomen, moet je toch zeker wel netjes praten: Algemeen Beschaafd Nederlands, zoals dat vroeger heette, de taalvorm die sommigen als 'neutraal' beschouwen, beheerst, zorgvuldig, respectvol, en wat al niet. Het zal misschien het laatste bastion van die standaardtaal zijn, als mensen zich in hun persoonlijk leven allang niets meer aantrekken … [Lees meer...] overZelfs logopedisten hoeven niet altijd standaardtaal te spreken
Hele erge leuke dingen
Er zijn mensen die het taalgebruik van anderen scannen op hele goede morgen, om dan zodra iemand dat daadwerkelijk zegt uit te roepen 'halve goede morgen!' en dan in schaterlachen uit te barsten. Die mensen leggen de vinger op een wonderlijke plek in het Nederlands: dat sommige mensen – misschien zelfs wel alle mensen, al durft niet iedereen het toe te geven – het bijwoord heel … [Lees meer...] overHele erge leuke dingen
Het gevaar van de ‘erkende talen’
Ik zat er naast, bijna vijftien jaar geleden, in dit zelfde tijdschrift. Ik besprak de zorgen die de onderzoekers Koen Jaspaert en Sjaak Kroon hadden geuit over de erkenning van streektalen als het Limburgs en het Nedersaksisch. Zij waren onder andere bang dat dit het beleid over regionale talen uit het lood zou trekken: de 'erkende talen' zouden een ereplaats krijgen, de … [Lees meer...] overHet gevaar van de ‘erkende talen’
Mannen hebben liever een neurologe dan een neuroloog
Twee Nijmeegse onderzoeksters mengden zich middels een artikel in het Tijdschrift voor Taalbeheersing in de actuele discussie over genderneutrale beroepsaanduidingen. Moet je een vrouwelijke chirurg nu een chirurg noemen of een chirurge? Voor beide zijn dingen te zeggen, ook of juist uit feministisch oogpunt. Voor chirurg wordt gezegd dat dit de neutrale vorm is, er zit immers … [Lees meer...] overMannen hebben liever een neurologe dan een neuroloog
Wetenschap tegenover lezen
Eindelijk begrijp ik wat een schrijversschrijver is. De term wordt weleens genoemd en natuurlijk snapte ik altijd wel dat het gaat om een schrijver die niet goed wordt verkocht maar wiens werk vooral door collega-schrijvers wordt gewaardeerd. Maar dankzij de brieven die Maarten 't Hart en Kees 't Hart uitwisselen in De toetssteen begrijp ik pas hoe dat kan werken, waarom … [Lees meer...] overWetenschap tegenover lezen
Ontdekking: we weten niet wat overtuigt
Er worden op dit moment waarschijnlijk over de hele wereld dezelfde grapjes gemaakt over het onderzoek dat de Utrechtse hoogleraar Hans Hoeken publiceerde met zijn Amerikaanse collega Daniel O'Keefe in het tijdschrift Frontiers in Psychology. "Nu kunnen we wel ophouden met college geven", zal iedereen hebben gezegd die een cursus aanbood over hoe je met taal kunt overtuigen. … [Lees meer...] overOntdekking: we weten niet wat overtuigt
Fictie als een gesprek
Het proefschrift dat de jonge Groningse filosoof Merel Semeijn eerder deze week verdedigde in Groningen, begint met een paradox. In het dagelijks leven is waarheid een belangrijke kwaliteit van wat mensen zoal tegen elkaar zeggen. Als dat niet zo zou zijn, als mensen willekeurig wat tegen elkaar te zeggen en je er niet langer van kon uitgaan dat mensen hun best doen de waarheid … [Lees meer...] overFictie als een gesprek
De toekomst van de neerlandistiek
Augustusoverwegingen over ons vak (22 en slot) Gaat de neerlandistiek mooie tijden tegemoet? Ik begon deze reeks – aan het begin van deze maand, weten jullie nog – met die constatering, en ik heb ook al veel gunstige dingen gemeld. Er valt niet te ontkennen dat sommige dingen een paar decennia geleden beter leken: massa's studenten, ruim geld voor onderzoek, … [Lees meer...] overDe toekomst van de neerlandistiek
De toekomst is aan de Britse hoogleraar Nederlands
Augustusoverwegingen over ons vak (21) We naderen het eind van de maand, en dus het eind van de augustusoverwegingen. Septemberoverwegingen komen er niet meer, in september gaan we gewoon weer lekker beuken met de dagelijkse stroom aan toestanden, dus we moeten ons richten op het belangrijkste. En dit heb ik nog niet voldoende duidelijk gezegd: de neerlandistiek zal … [Lees meer...] overDe toekomst is aan de Britse hoogleraar Nederlands
Rijm en metrum in de abele spelen
En in de hertaling van Gerrit Komrij "Dit boek", schrijft uitgever Coen Peppelenbos in het nawoord van de nieuwe uitgave van De abele spelen in de hertaling van Gerrit Komrij, "is in eerste instantie bedoeld als een eerste kennismaking voor leerlingen en studenten die geënthousiasmeerd willen worden door de verhalende kracht van deze teksten". Om die reden heeft de … [Lees meer...] overRijm en metrum in de abele spelen
Leve de burger-neerlandicus
Augustusoverwegingen over ons vak (20) Een laatste maatschappelijke taak voor de neerlandistiek grijpt terug op de onderwijsdraad van vorige week. Want over de 'hoogste' vorm van onderwijs heb ik tot nu toe in deze reeks niets gezegd: de begeleiding van promovendi en andere onderzoekers. En dan vooral uit een andere hoek dan waar ze meestal worden gezocht: niet de … [Lees meer...] overLeve de burger-neerlandicus
Het erfgoed bewaken
Augustusoverwegingen over ons vak (19) Een klassieke functie van de neerlandistiek die een beetje uit beeld lijkt te verdwijnen uit deze reeks maar ook uit de voorlichting: die van hoeder van het erfgoed. Ik herinner me dat die vroeger eigenlijk altijd werd genoemd in voorlichting over de opleiding: neerlandici ontsluiten het rijke verleden, vooral van de Nederlandstalige … [Lees meer...] overHet erfgoed bewaken
Diep lezen, diep leren, diep denken
Augustusoverwegingen over ons vak (18) De grote maatschappelijke problemen van dit moment kunnen niet door neerlandici alleen worden opgelost. Aan de oplossing van sommige kunnen we hooguit een deel hebben. Je kunt wel beweren dat laten we zeggen de klimaatcrisis óók een communicatiecrisis is – hoe coördineren we dat iedereen min of meer dezelfde kant op blijft bewegen – … [Lees meer...] overDiep lezen, diep leren, diep denken
Neerlandistiek en politiek – een moeizame relatie
Augustusoverwegingen over ons vak (17) Er wringt van alles tussen de neerlandicus en het taalbeleid. Ik noem tweede wringsels. Ten eerste is er de in deze reeks al besproken overtuiging dat de taal een natuurlijk verschijnsel is, en als zodanig nauwelijks te sturen. Ten tweede is er de overtuiging dat wetenschappers zich eigenlijk niet met politiek moeten bezighouden, en … [Lees meer...] overNeerlandistiek en politiek – een moeizame relatie
